|
|
|
|
|
|||
|
|
한국인
|
日本
|
"Ahmad Kalla", "Ahmad Mahdum" nomlari bilan zamonasida shuhrat qozongan va ilmiy-adabiy
tafakkurning yangilanishiga sezilarli ta'sir ko‘rsatgan Ahmad Donish XIX asr Buxoroning qomusiy ilm egalaridan edi. U Buxoroda shofirkonlik mudarris oilasida tug‘ildi. Otasining madrasasida o‘qidi. Yoshligida naqqoshlik, rassomlik, hattotlik hunarlarini o‘rgandi. Tarix va falsafaga ko‘ngil qo‘ydi. Zehni, salohiyati bilan darrov ko‘zga tashlandi. 1857- yilning kuzida Amir Nasrulloning Rusiya imperatori Nikolay II vafotiga ta'ziya bildirish va valiahd Aleksandr II ning taxtga chiqishini qutlash uchun yuborilgan elchi Mullajon Miroxo‘rga kotiblik qiladi. Peterburgda uch oy san'at- madaniyat obidalari bilan tanishadi.
1869- yili yangi shart-sharoit taqozosi bilan Amir Muzaffar Peterburgga yana elchi yubordi. Bu elchilik yarim vassalga aylangan davlatning hokimi mutlaq ko‘nglini olish harakati edi. Uning ham kotibligiga Ahmad Donish tanlandi.
1873- yilning oxirida Ahmad Donish uchinchi marotaba elchilik tarkibida Rusiyaga yo‘l oldi. 1874- yil yanvar-mart oylarida Peterburgda turib qaytdi. Aleksandr II bilan uchrashdi. So‘ng bularni qog‘ozga tushirdi. Hozirda O‘zFA Sharqshunoslik instituti qo‘lyozmalar fondida Ahmad Donishning 16 ta qo‘lyozma asari saqlanadi. Aksariyati uning o‘z qo‘li bilan yozilgan asl nusxalardir.
Muallifning "Navodirul-vaqoye" asari 15 yil davomida, 1870- 1885- yillar oralig‘ida yozilgan tarixiy, falsafiy, memuar asardir. 23 bobdan tashkil topgan bu asar haligacha to‘la nashr etilgan emas.
Uning ayrim boblarigina chop qilingan. Shu jumladan, uning bir qismi 1964- yili o‘zbekchaga ham o’girilgan va bosilgan edi. Kitobning ikki bobida Rusiya safari taassurotlari berilgan. Chunonchi: VII bobi A.Donishning 1869- yilgi Rusiya safariga bag‘ishlangan va 1957- yilda chop etilgan.
VIII bob podshoh Aleksandr II ning qizi Mariyaning 1874- yilda bo‘lgan nikoh to‘yiga yuborilgan elchi Abdulqodirbek safari haqida. Qolgan boblari xilma-xil mavzuda. Masalan, ota-ona va farzand munosabatlari (1-bob), mol-dunyo (2-bob), tarix (3-bob), olim va johil taqdiri (4-bob), vaqt qadri (5- bob), safar qilish foydalari (6-bob), ilm-fan manfaati (9-bob), haqiqiy va majoziy ishq hamda uning odobi (10-bob), nikoh (11-bob), taqdir (12-bob), kasbkor (13-bob), jism va ruh (14-bob), yer tuzilishi haqidadir.
