Bu qanaqa qabriston, deb o‘ylarsiz? Nomiga qarang, “Kommunarka” – ya’ni umumiy. Sobiq sho‘ro davrida qanchadan-qancha ezgu tilakli, millatparvar, yurtparvar insonlar ana shu “umumiy” maydonda qatl etilgan. Eng yomoni gunohing bormi, yo‘qmi hech kimni qiziqtirmagan.Stalin bunday ulkan davlatni qo‘l ostida ushlab turish, sobiq respublikalarni qo‘rquvda saqlash uchun NKVD degan tashkilotga katta imkoniyat berdi. Ular turli xil bahonalar va bo‘htonlar bilan eng aqlli, bilimdon va zukko insonlarni (millatidan qat’iy-nazar) badnom qilib “xalq dushmani” sifatida qatl etardilar.Hech qanday advakatga, guvohga va shikoyatga ham o‘rin yo‘q edi. Uchlik komissiyasi taqdiringizni hal qilib tashlayvergan.1937-yil 2-sentyabrdan to 1941-yil 24-noyabrgacha “Trotsskiy fitnasi yoki ishi”ga bog‘lab 6609 kishi “Kommunarka”da otib o‘ldirilgan. 1941 yil urish boshlangandan keyin uch kun ichida xuddi shu qabristonga 513 kishi abadiy dafn etilgan. SHu yilning 16 oktyabrida esa yana 220 kishining ko‘zi ochiq ketgan.“Kommunarka” qabristoni oldin CHEKA ning, keyin KGB ning maxsus qo‘riqlanadigan hududi hisoblangan. Bu hudud faqat 1999-yildagina Rus Proslov cherkovi ixtiyoriga topshirilgan. Bugun Rossiya jamoatchiligi tashabbusi bilan bu “Yovuzlik qabristoni” muqaddas ziyoratgohga aylantirildi. Axir bu erda 60 dan oshiq millat vakillari stalinchilik qurboni sifatida abadiy uyquga ketgan.Shular qatori Buxoroning atoqli va asl farzandi, millatparvar va yurtparvar o‘g‘loni Fayzullo Xo‘jaev ham ana shu qabristonda yotibdi. Bitta Fayzullo Xo‘jaev emas, bu qabristonda yuzlab o‘zbeklar nohaq qatl etilganini tarix yaxshi biladi. Biz repressiya qurboni bo‘lgan vatandoshlarimizni aslo unutmaymiz. Ular O‘zbekiston tarixida mangu qoladilar. Zero, ozodlik va erk uchun, jonini tikkanlar shunga munosibdir.Buxoro Davlat universitetining bir qator professor-o‘qituvchilari Rossiya oliygohlariga safarlari davomida “Kommunarka”da dafn etilgan yurtdoshlarimizni ziyorat qilishdi. Ularning qabrlariga gullar qo‘yib, hurmat-izzat bajo keltirishdi. Mannon OtaboyBuxDU matbuot markazi
