Jahon tarixi kafedrasi

Jahon tarixi kafedrasi tarixi
Jahon tarixi kafedrasining yoshi Buxoro davlat pedagogika instituti bilan tengdoshdir. 1930-yilda, ya'ni institut ish boshlagan tarixiy sanada dotsent A.Amirxonov rahbarligida Umumiy tarix kafedrasi nomi bilan tashkil etilgan. Jahon tarixi kafedrasi ham institutning bir qator to'ng'ich kafedralari singari qayta nomlanishlar, bo'linishlar, qo'shilishlar kabi 
jarayonlardan chetda emas. Tarixiy bosqichlarning zaruratlari va vaziyat kabilar kafedra faoliyatiga o'z ta'sirini o'tkazmay iloji yo'q edi. 1935 yildan Umumiy tarix kafedrasiga Ijtimoiy-iqtisodiy kafedra nomi berildi. 1938 yilda mazkur kafedra bazasida ikki mustaqil: “Marksizm-leninizm” va “Umumiy tarix” kafedralari tuzildi. 1979 yilga kelib “Umumiy tarix” kafedrasi “SSSR tarixi” va “Umumiy tarix” kafedralariga bo'lindi. Tarix yo'nalishi kafedralarida professor N.Kojin, M.Volodarskiy, dotsent G.Emil`yanenko kabi olimlar xizmat  qilganlar. Bo'lajak tarixchi mutaxassislarga respublikada taniqli bo'lgan akademiklardan YA.G'ulomov, O'zbekiston Fanlar akademiyasi muxbir a'zosi O.Eshonov, akademik A.Muhammadjonov, professorlardan: V.Shishkin, P.Soliev, dotsentlardan: N.Malikov, A.Hamroev, I.Tohiriy kabilar 1930–1950 yillarda saboq berdilar. Ikkinchi jahon urushiga qadar bo'lgan yillarda N.Oripov, YA.Kizbaev, H.Hakimov, M.G'ulomov, M.Kabanov, Z.Sharipov, A.Samadov singari o'nlab fidoyi muallimlar faoliyat yuritdilar. 1950–1990 yillarda kafedralarda ko'zga ko'ringan olimlardan F.Qosimov, A.Zaripov, N.Rahmonov, N.Yo'ldoshev, O.Rahimov, T.Bobomurodov, J.Barakaev, U.Temirov; o'qituvchilardan H.Hakimov, YA.Kizbaev, M.Ahrorova 
kabilarnnng faoliyatini alohida qayd etish mumkin. O'tgan asrning 70-yillaridan boshlab kafedralardagi ilmiy, o'quv-uslubiy jarayonlarni kuchaytirishda marhum olim, tarix fanlari doktori, professor Farhod Qosimov (1941–2006)ning xizmatlari katta bo'ldi. Bu bilimdon tarixchi o'z atrofiga intizomli, kasbiga sadoqatli, talabchan, ilmiy tadqiqotlar olib borishga rag'bati baland bo'lgan yoshlarni birlashtirdi. Shu tufayli istiqlol arafasida fakul`tetda o'z kasbiga sadoqati cheksiz bo'lgan olim va mahoratli 
pedagoglarning ahil jamoasi shakllandi. Kafedra tarixida birinchi ilmiy kitobni O'rta Osiyodagi oz sonli millatlar tarixiga bag'ishlab 1930 yillardayoq Z.Amitin – Shapiro chop ettirgan bo'lsa, 1940–1960 yillarda arxeolog T.Gelak Buxoroning qadimgi yodgorliklari bilan bog'liq ilmiy izlanishlar olib bordi. R.Karimov kafedra tarixida birinchi bo'lib o'zining O'zbekistonda oliy maktablar qurilishi tarixiga bag'ishlangan nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilishga muvaffiq bo'ldi. Arab imlosi va fors-tojik tilidan yaxshigina xabardor bo'lgan tarix fanlari nomzodi, dotsent N.Yo'ldoshev 1990 yillarda va XXI asr boshlarida Buxorodagi muqaddas qadamjolar tarixi haqida bir qator kitob va maqolalar yaratdi. Uning fidokorona va mashaqqatli ilmiy xizmati tufayli O'zbekiston xalqi Buxoroda avliyo darajasiga ko'tarilgan yuzlab shaxslarning hayot va ta'limotlaridan voqif bo'ldi. Tarix fanlari nomzodi, dotsent J.Barakaev o'zining ilmiy ishlarida O'zbekistondagi mehnatkash aholining moddiy va ma'naviy madaniyatga qo'shgan hissasi haqida ma'lumot berdi. Mustaqilligimizning dastlabki yili – 1991 yil buxorolik tarix tadqiqotchilari uchun xayrli yil bo'lgan edi. 1991 yilning oktyabr`-dekabr` oylarida kafedrada faoliyat yuritgan o'qituvchilardan S.Raupov, A.Jumaev, U.Rashidov va  SH.Hayitovlar o'zlarining nomzodlik dissertatsiyalarini muvaffaqiyatli himoya qildilar.
1992 yilda  tarixchi olimlarning safi kengayib, ular qatoriga yana ikki nafar fan nomzodlari (Umid Hamidovich Temirov – Alloh u kishini o'z rahmatiga olgan bo'lsin va Yo'ldosh Hazratovich Haydarovlar) kelib qo'shildi. Ilmiy izlanishlar doirasi kengayib, 1994 yilda T.Rahmonov, 1995 
yilda elshunos olima M.Qurbonova, 1997 yilda esa R.Qilichev kabi tadqiqotchilar tarix fanlari nomzodi ilmiy darajasini oldilar.
Respublika ilmiy jamoatchiligi istiqlol yillarida ustoz va murabbiy, tarix fanlari doktori, professor F.Qosimovni Buxoroda tarixshunoslik maktabini yarata olgan yirik olim sifatida e'tirof etdi. Istiqlolning dastlabki besh yilligida (1991–1995 yy.) F.Qosimovning 4 nafar shogirdi tarix fanlari nomzodi ilmiy darajasiga erishganligi e'tiborga loyiqdir. Buxorolik yosh-tarixchi olimlarning yetakchi ustozi bo'lgan F.Qosimovning ilmiy faoliyati mustaqillik yillarida yangicha mazmun va ilmiy ruh kasb etdi. Otaxon olimning tadqiqotlarida istiqlolgacha olib borgan ilmiy izlanishlarini mustaqillik talablari  darajasida qayta tafakkur chig'irig'idan o'tkazish, avvalda ayta olmagan, yozish ta'qiqlangan fikrlarini ilmiy jamoatchilikka yetkazish istagi ko'zga yaqqol tashlanadi va bu ro'yobga chiqdi.  Buxoro Xalq Sovet Respublikasi   (BXSR 1920–1924 yillar mavjud bo'lgan) tarixini o'rganishga qaratilgan “Buxoro Respublikasi tarixshunosligi” (Buxoro, 1996), “Inqilob dramasi – tarix haqiqati” (Buxoro, 1997),  “Istiqlol va tarixiy xotira” (Buxoro, 2006) kabi salmoqli ilmiy asarlari va  tarixshunoslikka oid o'nlab maqolalari O'zbekiston va Buxoro tarixshunosligi ma'naviy xazinasini boyitishda muhim ahamiyat kasb etdi. 2004 yilda Respublika “Fan” nashriyoti olimning “V plenu illyuziy” (Religiozniy fundamentalizm – ugroza miru i stabil`nosti) kitobini chop etdi. R.Al`meev bilan hammualliflikda chop ettirilgan ushbu monografiyada diniy ekstremizmning tarixiy ildizlari va mohiyati chuqur ilmiy mushohadadan o'tkazilgan. Buxoroda ilmiy maktabga asos solgan olim ijodida ko'hna va boqiy Buxoroning jahon tamadduniga qo'shgan beqiyos hissasi munosib o'rin tutadi. Uning Buxoroyi sharifning o'qilmagan sahifalari xususida ilmiy ehtiros bilan yozilgan mazmunli maqolalari, kitob va risolalari shahar tarixini bugungi avlodga ravon, sodda tilda yetkazishda xizmat qilmoqda.     Uning “Temuriylar davrida Buxoro” kitobi  (Buxoro, 1996) Sohibqiron Amir Temurning xalqaro miqyosda nishonlangan 660 yillik yubileyiga to'yona sifatida yozilgan bo'lsa, ona shahrimiz Buxoroning 2500 yillik yubileyi (1997 yilda nishonlandi)ga tuhfa sifatida “Buxoro–Parij: asrlar sadosi” (Buxoro, 1997 yil, o'zbek va frantsuz tillarida) nomli asari yaratildi. 2006 yil dekabrda shafqatsiz o'lim Buxoro tarixchilarining rahbari professor F.Qosimovni oramizdan olib ketgandan so'ng tarix fanlari doktori ilmiy darajasiga ega bo'lgan olimlar safida bo'shliq paydo bo'lgan edi. Ushbu  kemtiklik 2007 yilda dotsent H.To'raev va 2009 yilda SH.Hayitovlarning tarix fanlari doktori ilmiy darajasiga ega bo'lishi bilan to'ldirildi. Elshunos olimlardan biri Ahmad Jumaevning O'zbekiston va Buxoro etnografiyasi masalalariga bag'ishlangan asar va maqolalari bu soha mutaxassislari tomonidan Respublikada hamda xorijda yuqori baholandi. A.Jumaevning 1991–2010 yillarda bosilgan “Buxoro vohasi o'zbek va tojiklari marosimlari” (T., 1991), “Sunnat to'yi marosimlari” (Buxoro, 1994), “Jahonning birinchi tarixchisi” (Buxoro, 2008) kabi risolalari, “Balogardon”, “Kaltachapo'shon”, “XIX asr oxiri, XX asr boshlarida Buxoro vohasi aholisining tarkibi” kabi ko'plab maqolalari etnologiya ilmiy rivoji ma'naviy xazinasiga qo'shilgan munosib hissa bo'ldi. Tarix fanlari nomzodi, dotsent O.Sirojev ilmiy tadqiqotlarida “Ikkinchi jahon urushi yillarida Buxoro” mavzusi yetakchilik qildi. Olim mustaqillik yillarida “Urush yillarida o'zbek tilidagi matbuot” (Buxoro, 1991), “Buxorolik sovet ittifoqi qahramonlari”, (Buxoro, 1993), “Nemis-fashist bosqinchilari ustidan qozonilgan g'alabada Buxoroning hissasi” (T., 1994), “Buxoro  fidoyilari” (Buxoro, 1995) kabi kitoblarni va front mavzusi bilan bog'liq bir qator maqolalarni yaratdi. Tarix fanlari nomzodi, dotsent U.Rashidov (19  ...-20..)ning ham ilmiy izlanishlari dolzarb va davrtalab muammo yechimiga yo'naltirildi. Istiqlol tufayli sovet rejimiga qarshi 1917–1935 yillarda ozodlik va mustaqillik uchun olib borilgan  qurolli kurashlar tarixi haqida olim boy arxiv manbalari va tarixiy hujjatlarga tayanib ilmiy asar, maqolalar yaratdi. 
U.Rashidovning “Buxoro Xalq Respublikasi” (Buxoro, 2003), “Buxoro bosqini va sovet tuzumiga qarshi kurash” (Buxoro, 2008), “XIX asr oxiri, XX asr boshlarida Buxorodagi siyosiy harakatlar va kurashlar” (Buxoro, 2009; professor D.Alimova bilan hammualliflikda) kabi kitoblari 
tarix ixlosmandlarini o'ziga jalb qildi. Olimning qator maqolalari 1920 yillarda murakkab va ziddiyatli kechgan Buxoro tarixining o'qilmagan sahifalariga bag'ishlangan.2009 yilda O'zRFA Tarix Instituti Ixtisoslashgan Kengashida “XX asrda o'zbek muhojirligi tarixi” mavzusida doktorlik dissertatsiyasini muvaffaqiyatli himoya qilgan SH.Hayitov O'zbekiston tarixi fanida mutlaqo yangi yo'nalishda tadqiqotlar olib borishni boshlab berdi. 
Olimning “Xorijdagi o'zbeklar” (T.: Fan; 1992), “O'zbek muhojirligi tarixi (1917–1991 yillar)” (T.: Abu matbuot konsalt, 2008), “Po'latdek mustahkam, chinordek umrboqiy (Buxoro: Durdona, 2014),  kabi kitoblari va yuzlab maqolalari  tarix fani rivojiga qo'shilgan ma'naviy xazina bo'ldi. SH.Hayitov bir qator xalqaro ilmiy anjumanlarda ishtirok etib, migratsiya, diaspora va muhojirlik tarixi muammolariga bag'ishlangan ma'ruzalar qildi. Kafedra olimlaridan K.Rahmonov XX asr 20-yillaridagi BXSR davri matbuoti manbashunosligi masalalarini mavzuboshi qilib olgan. K.Rahmonov   “Buxoro Xalq Respublikasi va Germaniya: hamkorlikning tarixiy lavhalari” (hammualliflikda, T., “Fan”, 2004), “BXSR tarixi matbuot sahifalarida” (T.: Abu matbuot konsalt, 2013), “Buxoro va buxoriylarning jahoniy shuhrati“ (hammmualliflikda, -Toshkent. “Navro'z” nashriyoti, 2020. -205 bet), “Buxoro matbuoti fidoiylari (1-kitob)” (Buxoro-2022 yil, 112 bet)) nomli monografiyalar, “Tarix fanlarini o'qitishda innovatsiya va interfaol metodlarni tadbiq etish”  (Buxoro-2020 yil, 97 bet), “Turkistonda matbuot tarixining dolzarb muammolari (1870-1924 yillar)” (Buxoro, 2022y. 186 bet) nomli o'quv qo'llanmalar, “Jahon tarixi fanlarini o'qitishda innovatsiya va interfaol metodlarni tadbiq etish”  (Buxoro-2022 yil, 112 bet) nomli metodik qo'llanma,   “1918-1939 yillarda Germaniya” mavzusi bo'yicha dars ishlanmasi  (Buxoro-2019 yil. 29 bet), “1918-1939 yillarda Frantsiya” mavzusi bo'yicha dars ishlanmasi (Buxoro-2020 yil. 22 bet), “1918-1939 yillarda Turkiya” mavzusi bo'yicha dars ishlanma (Buxoro-2021 yil. 26 bet) larini chop ettirgan. Bugungi kunda ushbu kafedrada tarix fanlari doktori (DSc) Oybek Rasulovich Rashidov kafedra mudiri bo’lib faoliyat yuritmoqda.
Tayyorlaydigan bakalavr yo`nalishlari:
60220300-Tarix (mamlakatlar va mintaqalar)
Tayyorlaydigan magistratura mutaxassisliklari:
4)70220301 – Tarix (yo‘nalishlar va mamlakatlar bo‘yicha)
Kafedraning ilmiy-tadqiqot faoliyati:
07.00.01 – O’zbekiston tarixi
07.00.03 - Jahon tarixi
07.00.08 – Manbashunoslik va tarixshunoslik
Kafedra ilmiy yo‘nalishlari:
Qatag’on qurbonlari ilmiy merosini o’rganish;
O’zbek muhojirlari hayoti va faoliyatini tadqiq qilish;
O’zbek milliy ziyolilarining bosheviklarga qarshi mafkura maydonidagi kurashi;
O’zbek sovet boshqaruvi davrida migratsiya jarayonlari.
Kafedrada o`qitiladigan fanlar: 

Magistratura:
Tarixiy rekonstruksiya masalalari
Paleoekologiya va sivilizatsiya dinamikasi
0‘zbekistonda yer-suv munosabatlari
Glaballashuv sharoitidaYevropa va Osiyo mam O'zbekiston
O‘rta asrlar Yevropasi tarixi, manbashunosligi va tarixshunosligi
Jahon svilizatsiyalari tarixi
O'zbekistonning XIX asr oxiri-XX asr boshlaridagi tarixining dolzarb muammolari
XX asrda Yevrosiyoda siyosiy jarayonlar: tarixi va zamonaviy
O'zbekistonda elchilik munosabatlari tarixi (XIX asr oxirigacha) 
Qadimgi Sharq tarixi manbalari va tarixshunosligi