Mazkur Nizom Oʼzbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 24 iyuldagi PF-4456-son «Oliy malakali ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlar tayyorlash va attestatsiyadan oʼtkazish tizimini yanada takomillashtirish toʼgʼrisida»gi Farmoniga (Oʼzbekiston Respublikasi qonun hujjatlari toʼplami, 2012 y., 30-son, 346-modda) hamda “Fan doktori ilmiy darajasini berish tartibi toʼgʼrisidagi Nizom”ga muvofiq fan doktori ilmiy darajasiga talabgorlar topshirishi kerak boʼlgan malakaviy imtihonlar mazmunini va ularni oʼtkazish tartibini belgilaydi.
1. Malakaviy imtihonlar ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlarni attestatsiyadan oʼtkazishning muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Fan doktori ilmiy darajasiga talabgor tegishli malakaviy imtihonlarni topshirishi kerak.
2. Oʼzbekiston Respublikasi fuqarolari uchun malakaviy imtihonlar «Oʼzbekistonning eng yangi tarixi», «Chet tili» hamda dissertatsiya mavzusiga muvofiq ixtisoslik fanidan, shuningdek, fan soxaliriga koʼra ushbu Nizomning 4-7 bandlarida belgilangan fanlardan oʼtkaziladi. Ushbu imtihonlar yetakchi oliy taʼlim va ilmiy-tadqiqot muassasalari tomonidan ishlab chiqilgan hamda Oʼzbekiston Respublikasi Oliy attestatsiya komissiyasi (bundan keyin – OʼzR OАK) tomonidan tasdiqlangan dasturlar asosida topshiriladi.
Аniq va tabiiy fanlar sohalaridagi talabgorlar uchun «Oʼzbekistonning eng yangi tarixi» fani boʼyicha malakaviy imtihon dasturiga «Mustaqillik mafkurasi va demokratik jamiyat qurishning iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, maʼnaviy negizlari va ilmiy asoslari» fani boʼyicha ham savollar bloki kiritiladi.
Chet tilini egallaganlik darajasi toʼgʼrisidagi sertifikatga (bilim darajasi IELTSning 5,0 ballidan, TOEFLning 67 ballidan kam boʼlmagan yoki ularga tenglashtirilgan boshqa tizimlar ballariga mos kelishi kerak) ega boʼlgan fan doktori ilmiy darajasiga talabgorlar chet tili boʼyicha imtihon topshirishdan ozod etiladi.
3. Chet el fuqarolari uchun malakaviy imtihonlar dissertatsiya mavzusiga muvofiq ixtisoslik fanidan oʼtkaziladi.
4. Ijtimoiy-gumanitar va iqtisodiyot fanlari sohalaridagi ilmiy darajaga talabgorlar “Mustaqillik mafkurasi va demokratik jamiyat qurishning iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, maʼnaviy negizlari va ilmiy asoslari” boʼyicha maxsus imtihonni ham topshirishlari kerak.
Ushbu maxsus imtihon OʼzR OАK tomonidan tasdiqlangan alohida tartib asosida oʼtkaziladi.
5. Аniq va tabiiy fanlar xamda tibbiyot, iqtisodiyot va pedagogika fanlari sohalaridagi ilmiy darajaga talabgorlar «Matematik modellashtirish va matematik statistika asoslari» fani boʼyicha malakaviy imtihonni ham topshirishlari kerak.
6. Iqtisod fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun talabgorlar, shuningdek, iqtisodiyot nazariyasi boʼyicha malakaviy imtihon topshiradilar.
Pedagogika fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun talabgorlar «Umumiy pedagogika, pedagogika va taʼlim tarixi» fanidan ham malakaviy imtihon topshiradilar.
7. Chet tili sifatida ingliz, frantsuz yoki nemis tilidan imtihon topshirilishi mumkin. Dissertatsiya ishini bajarish uchun boshqa chet tilini bilish talab qilinadigan hollarda OʼzR OАK bilan kelishilgan holda malakaviy imtihon ana shu tildan topshirilishi mumkin.
Chet tili soxalari boʼyicha filologiya fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun talabgorlar ikkinchi chet tili fanidan malakaviy imtihon topshiradilar.
8. Fan doktori ilmiy darajasiga talabgorning oliy maʼlumoti yoki nomzodlik dissertatsiyasi sohasi dissertatsiya tayyorlangan fan tarmogʼi yoʼnalishiga muvofiq boʼlmasa, ushbu fan tarmogʼiga tatbiqan umumilmiy fan boʼyicha, yaʼni ushbu fan tarmogʼining asosiy mazmuni hamda umummetodologik va nazariy muammolarini yetarlicha keng qamrab oladigan fan boʼyicha qoʼshimcha malakaviy imtihon (yoki imtihonlar) topshiriladi. Topshirilishi kerak boʼlgan imtihonlarni OʼzR OАK belgilaydi.
9. Talabgorning oliy maʼlumoti sohasi dissertatsiya yoqlanayotgan fan sohasidan tubdan farq qilgan hollarda ixtisoslik boʼyicha topshirilishi kerak boʼlgan malakaviy imtihonlarni OʼzR OАK belgilaydi.
Qoʼshimcha umumilmiy fanlar boʼyicha imtihonlar muayyan fan tarmogʼida ixtisoslashgan yetakchi oliy taʼlim muassasasi uchun Oʼzbekiston Respublikasi Oliy va oʼrta maxsus taʼlim vazirligi tasdiqlagan dasturlar asosida topshiriladi.
10. Malakaviy imtihonlarni qabul qilish huquqi tegishli fan sohalari boʼyicha ilmiy-tashkiliy tuzilmalari (kafedra, boʼlim, laboratoriya) mavjud boʼlgan hamda yetarli ilmiy va ilmiy-pedagogik salohiyatga, shuningdek tegishli moddiy-texnik bazaga ega boʼlgan oliy taʼlim va ilmiy-tadqiqot muassasalariga OʼzR OАK tomonidan beriladi.
Malakaviy imtihonlarni qabul qilish huquqi berilgan oliy taʼlim va ilmiy-tadqiqot muassasalari imtihon qabul qilish huquqi boʼlmagan boshqa tashkilotlardan kelgan talabgorlardan ham mazkur imtihonlarni olishlari shart.
11. Ixtisoslik fani boʼyicha malakaviy imtihonlar dissertatsiya himoyasi moʼljallangan kengashlar faoliyat koʼrsatib turgan tashkilotlar huzuridagi malakaviy imtihonlarni qabul qilish komissiyalari tomonidan qabul qilinadi.
Ixtisoslik fani boʼyicha imtihon talabgorning nazariy va kasbiy tayyorgarligi darajasini, uning ushbu fanning shakllanishi va rivojlanishi tarixini, umumiy kontseptsiyalari va metodologiya masalalarini, manbalarini, shu bilimlar tarmogʼining asosiy nazariy va amaliy muammolarini, mavjud materialni nechogʼlik bilishini aniqlab berishi, uning ilmiy adabiyotni, shu jumladan, chet el davriy nashrlarini hamda ilmiy tadqiqotlarning zamonaviy usullarini qanchalik egallaganligini koʼrsatib berishi lozim.
12. Ixtisoslik fani boʼyicha imtihon ikki qismdan: OʼzR OАK tasdiqlagan namunaviy dastur-minimumdan hamda tegishli kafedra (boʼlim, laboratoriya) ishlab chiqqan va imtihon olinayotgan oliy taʼlim (fakulьtet), ilmiy-tadqiqot muassasasining ilmiy kengashi tasdiqlagan qoʼshimcha dastur asosida topshiriladi.
Qoʼshimcha dastur mazkur fan tarmogʼining yangi boʼlimlarini hamda talabgor tadqiqotlarining yoʼnalishi bilan bogʼliq boʼlgan qismlarni oʼz ichiga olishi, shuningdek, ushbu fan tarmogʼidagi yutuqlarni va eng yangi adabiyotni hisobga olishi lozim. Ixtisoslik fanidan imtihon dasturining mazkur qismida talabgor tegishli fan tarmogʼi rivojining hozirgi ahvoli, muammolari va istiqbollarini, oʼtkazayotgan tadqiqotlarining oʼrni, yangiligi va ahamiyatini koʼrsatishi kerak.
13. Malakaviy imtihonlarni qabul qilish komissiyalari har bir fan boʼyicha oliy taʼlim yoki ilmiy-tadqiqot muassasasining rahbari tomonidan OʼzR OАK bilan kelishilgan holda bir yil muddatga tuziladi. Komissiya ilmiy darajaga ega boʼlgan malakali ilmiy va ilmiy-pedagog xodimlardan iborat boʼlgan besh - yetti nafar aʼzodan, shu jumladan shu fan sohasi boʼyicha fan doktori ilmiy darajasiga ega boʼlgan raisdan iborat boʼladi. Komissiya raisidan tashqari komissiya aʼzolaridan kamida ikki nafari fan doktori boʼlishi lozim.
14. Chet tili boʼyicha malakaviy imtihonlarni qabul qilish komissiyasi chet tillar kafedralarining oʼqituvchilaridan (shundan kamida ikki nafari ilmiy darajaga ega boʼlishi kerak) iborat boʼlgan besh - yetti nafar aʼzodan, shu jumladan talabgorning ixtisosligi boʼyicha fan doktori ilmiy darajasiga ega boʼlgan va tegishli chet tilida erkin gaplasha oladigan mutaxassisdan iborat tarkibda OʼzR OАK bilan kelishilgan holda bir yil muddatga tuziladi.
15. Malakaviy imtihonlarni qabul qilish komissiyalari, uning aʼzolarining kamida toʼrt nafari, shu jumladan fan doktori ishtirok etayotgan boʼlsa, imtihon olishga haqli.
16. Talabgorla roʼyxati buyruq bilan rasmiylashtirilib, jamoatchilikka eʼlon qilinadi. Buyruqda malakaviy imtihonni oʼtkazish joyi va vaqti aniq koʼrsatilishi kerak.
17. Malakaviy imtihonlar sessiyalar shaklida yiliga uch marta: fevralь, may va noyabrь oylarida belgilangan reja asosida qabul qilinadi.
Bir sessiya davomida talabgorga koʼpi bilan ikkita malakaviy imtihonni topshirishga ruxsat beriladi.
Malakaviy imtihonlarni ekstern tarzida sessiya paytida topshirish masalasi malakaviy imtihonni qabul qiluvchi muassasa tomonidan hal etiladi.
18. Imtihon qabul qiladigan muassasa malakaviy imtihon qabul qilinishidan besh kun oldin talabgorlar roʼyxatini, imtihon qabul qilish vaqti, joyi va komissiyaning tarkibiga doir maʼlumotlarni kuzatuv xati bilan birga OʼzR OАKga yuborishi zarur.
OʼzR OАKni xabardor qilmasdan malakaviy imtihonlarni olish man etiladi.
19. Malakaviy imtihonlarda imtihon oʼtkazilayotgan muassasaning tegishli kengashi aʼzolari, muassasa direktori (rektor, boshliq), direktor oʼrinbosari (prorektor, boshliq oʼrinbosari), muassasa boʼysunuvchi vazirlik yoki idoraning vakillari qatnashishi mumkin.
20. OʼzR OАK malakaviy imtihonlarda qatnashish va uni nazorat qilish uchun oʼz vakillarini yuborishi mumkin. Malakaviy imtihonlar noxolis oʼtkazilgan taqdirda OʼzR OАK imtihon natijalarini bekor qiladi.
21. Malakaviy imtihonlar bilet boʼyicha yozma va ogʼzaki shakllarida oʼtkazilishi mumkin. Talabgor javob tayyorlash uchun imtihon varaqalaridan foydalanadi. Imtihon varaqalari imtihondan keyin bir yil davomida saqlab turiladi.
Talabgor bilet boʼyicha savollarga imtihon komissiyasi aʼzolari oldida javob beradi. Imtihon komissiyasi aʼzolari talabgorga imtihon qabul qilinayotgan fan boʼyicha qoʼshimcha savollar berishga haqlidirlar. Imtihon natijalari boʼyicha komissiya aʼzolarining har biri oʼz baxosini komissiya raisiga maʼlum qiladi. Komissiya raisi umumiy bahoni oʼrta arifmetik ravishda chiqaradi.
22. Talabgorning bilim darajasi 100 ballik tizimda butun sonlar bilan baholanadi. Bunda baholash "aʼlo" (86 – 100), "yaxshi" (71 – 85), "qoniqarli" (55 – 70) va "qoniqarsiz" (0 – 54) koʼrinishida boʼladi.
Ixtisoslik fani boʼyicha malakaviy imtihon topshirayotganda talabgor dastur-minimum doirasida mustahkam, chuqur bilimlarini namoyish etgan taqdirdagina ijobiy baho qoʼyiladi.
23. Har bir talabgor uchun malakaviy imtihon bayonnomasi toʼldirilib, unda talabgorga berilgan imtihon savollari yoziladi.
Malakaviy imtihon bayonnomasini imtihonda qatnashgan komissiya aʼzolari imzolaydi, ularning ilmiy darajasi, ilmiy unvoni hamda Oliy malakali ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlar ixtisosliklari roʼyxatiga muvofiq ixtisosligi koʼrsatiladi.
Malakaviy imtihon bayonnomasi muassasa rahbari tomonidan tasdiqlanganidan keyin malakaviy imtihonlar topshirilgan joyda saqlanadi.
24. Har bir malakaviy imtihon topshirilganligi haqida guvohnoma beriladi.
Malakaviy imtihon topshirilganligi haqidagi guvohnoma besh yil davomida oʼz kuchini yoʼqotmaydi. Talabgorning dissertatsiyasi himoyasi malakaviy imtihonlar topshirilganligi haqidagi guvoxnomaning xaqiqiylik muddatida oʼtkazilishi lozim.
25. Аgar talabgor uzrli sabab bilan imtihonga kelmasa, muassasa rahbari ruxsati bilan oʼrnatilgan tartibda OʼzR OАKni xabardor qilib, joriy sessiya davomida imtihon topshirishga qoʼyilishi mumkin.
Bir sessiya davomida malakaviy imtihonni takroran topshirishga yoʼl qoʼyilmaydi.
Talabgor malakaviy imtihonni qabul qilish komissiyasining qarori ustidan joriy sessiya davomida muassasa rahbariga shikoyat yozish huquqiga ega. Muassasa rahbarining qarori uzil-kesil hisoblanadi.
26. Oliy taʼlim muassasalari rektorlariga, ilmiy-tadqiqot muassasalari rahbarlariga hamda ularning oʼrinbosarlariga (prorektorlariga) oʼz asosiy ish joylarida malakaviy imtihonlarni topshirishlariga ruxsat berilmaydi.
27. Malakaviy imtihonlar oldiga qoʼyilgan talablarga rioya qilinishi uchun imtihon oʼtkazayotgan muassasa rahbari va imtihon komissiyasi raisi maʼsuldirlar.
28. Malakaviy imtihonlarni qabul qilish komissiyasining ishini OʼzR OАK hamda imtihon oʼtkazayotgan muassasaning rahbariyati nazorat qilib boradi.
29. Malakaviy imtihonlarni qabul qilish huquqi berilgan muassasalar imtihonlarning natijalari toʼgʼrisida yiliga bir marta dekabrь oyida OʼzR OАKga maʼlumot berishlari shart.
