Firibgarlar telefon orqali tez-tez aldov usullaridan foydalanadi: “bankdan”, “soliqdan”, “politsiyadan” yoki “IT-xizmat” nomi bilan qo‘ng‘iroq qilib, shoshilinch harakat qilishni talab qiladi. Quyidagi qoidalar yordam beradi — oddiy, aniq va xavfsiz.
Qanday harakat qilish kerak:
- Qo‘ng‘iroq qilgan shaxsdan hech qachon shaxsiy, bank yoki karta ma’lumotlarini so‘ramang va bermang.
- Agar ular “kod”, “OTP”, “parol” so‘rasa — darhol uzing. Hech kim hech qachon OTP yoki kartaning to‘liq raqamini so‘ramaydi.
- Qo‘ng‘iroqdagi shaxs o‘zini rasmiy deb tanishtirsa ham, rasmiy raqamni o‘z telefoningiz orqali (internetdan emas) izlab topib, o‘sha raqamga qayta qo‘ng‘iroq qiling.
- Agar sizdan pul o‘tkazish yoki depozit so‘ralsa — buning ildizini tekshirmasdan o‘tkazmang.
- Shubhali qo‘ng‘iroqlarni yozib oling yoki skrinshot/eskiz qiling (telefon raqami, gaplashilgan vaqt), keyin bloklang va Telegram/operatorga yoki politsiyaga xabar bering.
- Bank kartangiz yoki hisobingizga oid shubha bo‘lsa — darhol bank bilan rasmiy kanallar orqali bog‘laning va kartani bloklashni so‘rang.
Tez yordam uchun amaliy maslahatlar:
- Qo‘ng‘iroq paytida sovuqqonlikni saqlang — shoshilinch qarorlar firibgarlarning maqsadi.
- “Ha” yoki “OK” bilan rozilik bermaslikka harakat qiling — ko‘plab firibgarlar ovozli tasdiqdan foydalanadi.
- Telefoningizda raqamlarni bloklash va spam-filtrlaridan foydalaning.
- Agar qo‘ng‘iroqda “sud”, “politsiya” yoki “bank” tahdidi bo‘lsa — o‘sha tashkilotning rasmiy raqamiga o‘zingiz qo‘ng‘iroq qiling.
Qisqa javob matnlari
- “Kechirasiz, ma’lumot bermayman. Rahmat.”
- “Bu raqamni yozayapman va tekshiraman.”
- “Rasmiy raqam orqali qayta bog‘laning.”
- “Sizni eshitishni istamayman, uzing.”
Agar zarar ko‘rgan bo‘lsangiz
- Bankingizga zudlik bilan xabar bering (kartani bloklash, tranzaksiyalarni bekor qilish).
- Mahalliy huquq-tartibot organlariga murojaat qiling va dalillarni (qo‘ng‘iroq vaqti, raqam, chat/sms skrinshotlari) taqdim eting.
Eslatma: rasmiy idoralar hech qachon telefon orqali shaxsiy OTP yoki to‘liq karta ma’lumotini so‘ramaydi. Shoshilinchlik va qo‘rqitish — firibgarning asosiy usuli. Xotirjam bo‘ling va har doim tekshiring.
