Kuni kecha Iordaniya poytaxti Amman shahridagi nufuzli “Xutut va zilol” nashriyot-matbaa uyida Buxoro davlat universiteti tarix fanlari bo‘yicha Ilmiy Seminar raisi Komiljon Rahimov muallifligida tasavvuf tarixi bo‘yicha 470 betdan iborat “Movarounnahr tasavvufi ildizlari (tarixi): ta’limotning shakllanishi va tizimlashtirilishi (VIII–XI asrlar)” nomli darslik-monografiya chop etildi. E’tiborlisi, ushbu asar Iordaniyadagi Ahli Bayt universiteti bilan hamkorlikda tayyorlangan bo‘lib, darslik sifatida ham foydalaniladi. Bu esa nafaqat BuxDU olimlari yutuqlarining xalqaro e’tirofi, balki universitet ilmiy maktabining yuksak nufuzidan dalolatdir.
Qadimiy Movarounnahr tasavvufning shakllanishi va keng ildiz otgan yurtlardan biri sifatida alohida o‘rin tutadi. Markaziy Osiyo tasavvufi tarixining XII asrgacha bo‘lgan davri, ya’ni so‘fiylik tariqatlari paydo bo‘lishidan avvalgi bosqichi, ushbu ta’limot taraqqiyotida muhim ahamiyat kasb etib, keyingi rivojlanish uchun mustahkam zamin yaratgan.
IX asrda Hakim Termiziy boshlab bergan tasavvufni tizimlashtirish jarayoni X asr oxiri — XI asr boshlariga kelib Kalobodiy Buxoriy va Mustamliy Buxoriylar tomonidan nihoyasiga yetkazildi. Shu tariqa mazkur jarayon XII asrdan boshlab Movarounnahrda va boshqa o‘lkalarda so‘fiylik tariqatlari shakllanishi uchun nazariy asos bo‘lib xizmat qildi.
Monografiyaga so‘zboshida Iordaniya Ahli Bayt universiteti professori, doktor Amin Yusuf Avda hamda Misr Arab Respublikasi Iskandariya universiteti professori, doktor Sa’d Abdulg‘affor quyidagicha ta’rif berishgan:
“Komiljon Rahimovning ushbu monografiyasida Markaziy Osiyo tasavvufi tarixining so‘fiylikkacha bo‘lgan davri, uning o‘ziga xos jihatlari hamda asosiy g‘oyalari atroflicha tadqiq etilgan. Kalobodiy Buxoriy qalamiga mansub ‘At-Ta’arruf’ va Mustamliy Buxoriy bitgan ‘Sharh at-Ta’arruf’ asarlarining tasavvuf manbalari orasidagi o‘rni va ulkan ahamiyati ilmiy asosda yoritilgan.”
Bugungacha jahon sharqshunosligida tasavvuf keng o‘rganilgan bo‘lsa-da, ko‘plab xorijiy tadqiqotchilar mavzuga o‘z mamlakatlari yoki ilmiy-mafkuraviy qarashlaridan kelib chiqqan holda yondashib, Movarounnahr tasavvuf maktabining mavjudligi va uning umumislomiy taraqqiyotdagi o‘rni ko‘pincha e’tibordan chetda qolgan. O‘zbek tasavvufshunosligida esa, asosan XII asrdan — Yassaviya va Hojagon-Naqshbandiya tariqatlari davridan boshlab tadqiqotlar olib borilgan. VIII–XI asrlar qamrab olinmagan edi.
Komiljon Rahimovning ushbu monografiyasi ana shu ilmiy bo‘shliqni to‘ldirib, Movarounnahrda mustaqil Markaziy Osiyo tasavvuf maktabi shakllangani va rivojlanganini ilmiy asosda isbotlab berdi.
Asarda so‘fiy ajdodlarimiz nafaqat amaliy faoliyat bilan shug‘ullangani, balki tasavvufga bag‘ishlangan asarlar yaratib, ta’limotga ilmiy-nazariy tus bergani alohida ta’kidlangan. Bu esa Markaziy Osiyo tasavvufining ilmiy-nazariy maktab sifatida shakllanganini ko‘rsatadi.
Monografiya nafaqat Movarounnahr tasavvufi tarixining ilgari deyarli o‘rganilmagan davrini yoritadi, balki aynan shu davr keyinchalik Xojagon-Naqshbandiya tariqati kabi buyuk tariqatlarning shakllanishi uchun asos bo‘lganini ham ochib beradi.
Bugun Buxoro davlat universiteti olimlarining ilmiy izlanishlari nafaqat respublika miqyosida, balki butun islom olamida e’tirof etilmoqda. Komiljon Rahimovning mazkur tadqiqoti universitet ilmiy maktabi imkoniyatlarini yana bir bor keng dunyoga namoyish etdi.
Universitetimiz olimlari tomonidan tayyorlangan bunday nufuzli asarlar BuxDUning xalqaro ilmiy hamkorlik aloqalarini yanada mustahkamlashga, yosh tadqiqotchilarni yangi izlanishlarga ruhlantirishga xizmat qilmoqda.
Buxoro davlat universiteti bunday ilmiy yutuqlar bilan faxrlanadi va kelgusida ham xalqaro maydonda o‘z salohiyatini keng namoyon etishda davom etadi.
