Vahabov Karimjon
(1901-1959)
Tarixiy xotira millatga kuch-qudrat bag’ishlaydi, hayotning og’ir sinovlarini munosib engib o’tishga, o’zligini saqlab qolishga yordam beradi. Yurtboshimiz o’zlarining «Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q» asarlarida: «Tarixiy xotirasi bor inson — irodali inson. Tarix saboqlari insonni hushyorlikka o’rgatadi. O’zlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi» - deya ta’kidlaganlar. Demak, tarixni yaxshi bilmasdan turib, yuksak ma’naviyatga erishish mumkin emas.Tarix hali ochilmagan qo’rg’onga o’xshaydi. Qancha izlansang shuncha o’z bag’rida yashirgan sirlarini oshkor qiladi.
Biroq, uni to’g’ri talqin qilish, baholash va qadriga etish ham muhim bo’lib hisoblanadi. Avvalo, tarixni hurmat qilish kerak. Tarixiy voqea, hodisalarga to’g’ri baho berish uchun tarixchi o’sha davr ruhiyatiga tusha olish kerak. Shundagina tarix qarida yashiringan ma’danlarini yuzga chiqaradi.
85 yoshni qarshilagan BuxDU tarixini tadqiq etish jarayonida qator savollarga birinchilardan bo’lib javob topishga to’g’ri keldi. Shunday muammolardan biri BuxDUning birinchi direktori (rektori) kim bo’lgan, degan savol. Universitet kichik majlislar zalida BuxDU rektorlarining suratlari ichida birinchi bo’lib, K. Vahobov (1930 - 1935) yillar direktorlik qilganligini bilib olsa bo’ladi. Biroq, boshqa ma’lumot oliygoh tarixiga bag’ishlangan adabiyotlarning birortasida keltirilmagan[1].
Oliygoh rektori A.A. To’laganov Buxoro davlat universitetining 85 yilligini nishonlash uchun tuzilgan ishchi guruhlari oldiga shunga o’xshash qator vazifalarni qo’ydi. Shu maqsadda O’zbekiston Respublikasi Markaziy davlat arxivlari, Buxoro viloyat davlat arxivi va Buxoro shahar shaxsiy tarkib hujjatlari arxivi, Buxoro davlat badiiy me’morchilik muzey – qo’riqxonasi tasarrufidagi Buxoro tasviriy san’at muzeyi eksponatlari, OO’MTV va boshqa idoraviy arxivlarda olib borilgan izlanishlar o’z natijasini berdi.
O’zbekiston Respublikasi Markaziy davlat arxivining 94 fondi Narkompros (O’z.SSR Maorif XKS) hujjatlarida [2] 29 yoshli Karimjon Vahobov oliygohning birinchi direktori bo’lganligini tasdiqlovchi ilk hujjatga duch keldik.
Arxiv hujjatida uning ijtimoiy kelib chiqishi, qanday lavozimlarda ishlaganligi, haqida malumotlar keltirilgan.
Buxoro shahar hokimligi huzuridagi shahar arxivida olib borgan izlanishlarimiz oliygohning ilk direktori oilasini topishimizga sabab bo’ldi. Bugungi kunda Toshkent shahrida istiqomat qilayotgan oliygohning birinchi direktori Karimjon Vahobovning o’g’li (68 yoshli) Ulug’bek Vahobovning oilaviy arxividan foydalanib, birinchi direktor haqida qimmatli ma’lumotlar va suratlardan nusxa oldik.
Ulug’bek Vahobovning tashabbusi bilan oilaviy arxivdagi Karimjon Vahobovga tegishli hujjatlar Buxoro davlat badiiy me’morchilik muzey – qo’riqxonasi tasarrufidagi Buxoro tasviriy san’at muzeyiga topshirilgan. San’at muzeyi bo’lim boshlig’i M. Po’latova 1982 yilda ushbu hujjatlarga qayta ishlov berib, “K. Vahobovning” shaxsiy fondini tashkil etgan. Ushbu fondda 100 dan oritiq foto va 100 dan ortiq hujjatlar jamlangan[3]. “K. Vahobovning” shaxsiy fondi hujjatlari asosida oliygohning birinchi direktori Karimjon Vahobovning hayot yo’li haqida biografik ma’lumotni tayyorladik.
Karimjon Vahabovich 1901 yil (ayrim hujjatlarda 1902 yil ham yozilgan) Namanganda tug’ilgan. O’zbekiston Respublikasi Markaziy davlat arxivi [4] da Karimjon Vahobovning 12 yodan boshlab tarjimai holi keltirilgan. 1913 – 1918 yillar Namangan shahridagi etikdo’z ustaga shogird tushganligi, 1918 – 1919 yillarda Namangan shahridagi 1- son maktabida qorovul, 1919 – 1921 yillar Qizil armiya safida xizmat qilgan, 1921 – 1923 yillarda kosibchilik bilan shug’ullangan, 1924 yilda Buxorodagi partiya maktabida taxsil olgan, 1924 – 1925 yillarda siyosiy – ma’rifiy bo’lim o’rinbosari, 1928 – 1929 yillarda G’ijduvon tumani Ray ONO boshlig’i, 1928 – 1929 yillarda Buxoro shahar Gor ONO boshlig’i vazifalarida ishlagan.
O’tgan asrning 30 yillarida tuzilgan ushbu qimmatli hujjat Buxoro tasviriy san’at muzeyidagi “K. Vahobovning” shaxsiy fondi eksponati ma’lumotlari bilan to’ldirilishini taqozo etadi. Kadrlar etishlovchiligi sababli Karimjon Vahobov yana bir qator lavozimlarni ham bajarganligiga aniqlik kiritildi.
Masalan, 1705/ II (15) inventari ostida 1922 yilda Buxoro xalq sho’rolar respublikasining (BXShR) Savdo va sanoat nazorligi harbiy – fuqaro tayyorlov bo’limi boshlig’i bo’lganligini tasdiqlovchi guvohnomasi bor. 17058/ II (5b) inventari ostida K. Vahobovning BXShRning xalq maorif nozirligining 30 noyabr 1924 yil № 30 son buyrug’i bilan BXShR Xalq maorifi nozirligi bo’lim mudiri lavozimiga tayinlanganligini tasdiqlovchi guvohnomasi saqlanmoqda. Karimjon Vahobovni 1924 BXShR Xalq maorifi nozirligida chalasavodlikni (likbez) tugatishga ham katta hissa qo’shgan. Shuningdek, Zarafshon okrug ijroiya qo’mitasining 1 dekabr 1924 yil № 16 son buyrug’i bilan Zarafshon okrug siyosiy - marifiy boshqarma boshlig’i, 30 dekabar 1924 yil № 13 son buyrug’i bilan bir vaqtda
Oblono mudiri o’rinbosari, hamda viloyat matbuot va nashr ishlari bo’lim boshlig’i lavozimida ishlaganligini tasdiqlovchi guvohnoma 17057/ II (2) inventar ostida saqlanmoqda.
1926 yil G’ijduvon uezd ijroiya qumitasi plenumining 17 aprel qarori bilan G’ijduvon uezd xalq maorifi mudiri etib tayinlanadi.
1927 yilda Nizomiy nomidagi O’zbek pedagogika instituti o’qituvchilarni qayta tayyorlash kursi tinglovchisi bo’lgan.
Bundan tashqari, 1930 yil O’z SSR Xalq maorifi komissariatining ikki muhim hujjati Karimjon Vahobovning oliygohning birinchi direktori etib tayinlanganligini tasdiqlaydi. O’z SSR Xalq maorifi komissariatining 9 sentyabr 146 – son buyrug’i va O’z SSR Xalq maorifi komissariatining 1 oktyabr 1930 yil kollegiyasi yig’ilishi №91 son protokolidan ko’chirmadir.
Birinchi hujjat Buxoro oliy pedagogika institutining ochilishi haqidagi qimmatli manba bo’lishi bilan birga uning direktori etib Karimjon Vahobov tayinlanganligi, uning zimmasiga 7 noyabrga qadar oliygohning ochilishi bilan bog’liq ishlarga mas’ul ekanligi takidlangan.
O’z SSR Xalq maorifi komissariatining 146 – son buyrug’ida yana Karimjon Vahobovga yangi binoni o’qishga tayyorlash uchun 30 000 (o’ttiz ming) rubl ajratilganligi, 105 ta qabul kvotasi bo’yicha qabul jarayonini tashkil etishi kabi muhim ishlar ham yuklatilgan. O’z SSR Xalq maorifi komissariatining 1 sentyabr 1930 yil kollegiyasi yig’ilishi №91 son protokolidan ko’chirmasi esa kun tartibida Buxoro oliy pedagogika institutining direktorligiga Karimjon Vahobovni va o’quv ishlari bo’yicha muovin etib N.S. Dimitrievni tasdiqlash masalasi ko’rilgan. Yuqorida keltirilgan ikki muhim hujjat Karimjon Vahobovning oliygohning birinchi direktori etib tayinlanganligini tasdiqlaydi [5].
Buxoro tasviriy san’at muzeyi eksponatlari ichida 17058 / 12 (28) raqam ostida saqlanayotgan ushbu suratning orqasida “ Kogda ya bl direktorom gos.pedinstituta ” degan yozuv bor.
Buxoro davlat badiiy me’morchilik muzey – qo’riqxonasi tasarrufidagi Buxoro tasviriy san’at muzeyi eksponatlari ichida Karimjon Vahobovning say’i – harakati bilan Xalq maorifi komissariatining topshirig’i o’z vaqtida bajarilganligi ya’ni, 1930 yil 7 noyabr kuni Buxoro oliy pedagogika institutining ochilish kunida olingan surat ham tasdiqlab turibdi[6].
Suratni tomosha qilar ekansiz, unda institut tashkilotchisi, birinchi direktori, institut nomi va dastlabki o’qituvchilar tarkibi, qolaversa, birinchi o’quv binosi haqida qimmatli ma’lumotlarni olish mumkin. Ba’zi manbalarda Buxoro agrar pedagogika instituti deb yanglish talqin qilingan BAPI, ya’ni Buxoro oliy pedagogika instituti (1930 yilgi imlo qoidalariga muvofiq “Oliy”, (Vsshiy) so’zi “Aliy” tarzida qo’llanilgan) ning ochilish sanasi va dastlabki nomi qanday bo’lgan? - degan savolga ham ushbu surat aniqlik kiritdi.
Suratda Buxoro okrugi maorif bo’limining boshlig’i lavozimida faoliyat ko’rsatgan, oliygohni tashkil etishda jonbozlik ko’rsatgan, 1930 yilda ilm maskanining birinchi direktori etib tayinlangan Karimjon Vahobov ham bor (birinchi qator o’ngdan to’rtinchi). Shuningdek, Buxoro tasviriy san’at muzeyida eksponat orasida Xalq maorifi komissarligi tomonidan K. Vahobov nomiga berilgan direktorlik shahodatnomasi ham saqlanmoqda[7].
Karimjon Vahobovning Buxoro oliy pedagogika instituti direktorligini tasdiqlovchi shahodatnomasi 1931 yil may oyigacha kuchga ega ekanligi yana bir haqiqatni tiklashga yordam berdi. Yuqorida Universitet kichik majlislar zalida BuxDU rektorlarining suratlari ichida birinchi bo’lib, K. Vahobov (1930 - 1935) yillar direktorlik qilganligi yozilganligini aygan edik. Hujjatlar bizga K. Vahobov 1930 - 1931 yillar direktorlik qilganligini xronologiyasiga aniqlik kiritishga asos bo’ldi. Karimjon Vahobov 1930 1 oktyabrdan 1931 yil mart oyiga qadar direktorlik qilganligi yana boshqa hujjatlar bilan o’z tasdig’ini topdi [8].
Buxoro tasviriy san’at muzeyining 17057 / II (22) raqamli eksponati.
Buxoro tasviriy san’at muzeyiga inventar 17057/ II (20) raqami ostida saqlanayotgan ushbu hujjat Karimjon Vahobovning 1931 1 aprelidan boshlab Moskva shahrida Krupskaya nomidagi Akademiyaga o’qishga yuborilayotganliginidan dalolat beradi.
Demak, 1931-1935 yillarda Buxoro oliy pedagogika institutining direktori kim bo’lgan degan yangi muammo kelib chiqdi?
1931 27 martda “Uzbekistanskaya pravda” №69 sonida “V Buxarskom VPI biologiya vtesnyaet politiku fabrika kadrov rabotaet bez programm i planov” nomli tanqidiy maqola chop etiladi. Institutning 7 oylik faoliyati davrida yo’l qo’yilgan kamchiliklar tanqid qilingan. K. Vaxabov o’rniga direktor qilib Usmonov G’anini, o’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari Dmitriev o’rniga Fradkin tayinlangan. Yana bir tarixiy haqiqat tiklandi. Ya’ni, ikkinchi direktor Usmonov G’anijon 1931 – 1934 yilda, uchinchi direktor X.X. Valiev 1934 – 1935 yillarda direktorlik qilganligi aniqlanib, surati ham topildi.
K. Vahobov 1933 - 1936 yillarda Leningrad shahridagi Butunittifoq kommunistik qishloq xo’jalik universitetini muvofaqqiyatli o’qib tugatadi. Buxoro tasviriy san’at muzeyining 17058 / 12 (22) raqamli eksponatida ushbu oliygohni bitiruvchilar vinetkasi saqlanmoqda.
K. Vahobovning biografiyasini o’rganishda davom etarkanmiz 1939 - 1940 yillar Toshkent shahar Oktyabr rayon partiya qo’mitasining kotibi lavozimida ishlaganligini ham bilib olsa bo’ladi. [9].
Buxoro tasviriy san’at muzeyining eksponatlari ichida K. Vahobovning yangi ishga o’tganligiga guvohlik beruvchi hujjat mavjud [10] . Unga ko’ra 3 sentyabr 1940 yil O’z SSR Xalq maorifi komissariatining № 1712 a buyrug’i bilan O’z SSR Tarixi Markaziy muzeyining direktori lavozimiga tayinlangan.
2 – jahon urushi yillarida K. Vahobov birinchilar qatorida ko’ngillilar safida jangga otlanadi. Kapitan unvonigacha xizmat qilgan K. Vahobov jasorati uchun qator medal va ordenlar bilan taqdirlangan. “Jangovor hizmatlari uchun” medali va “Qizil yulduz” ordeni shular jumlasidandir.
1944 yilda O'zbekiston hukumati boshlig'i U. Yusupov harbiy qo'shinlar meri Garasin nomidan minnatdorchilik xati keladi. Xatning to'liq matni Buxoro tasviriy san'at muzeyi 11285 / II raqamli eksponatida saqlanadi.
Xatning mazmunidan bilib olamizki, K. Vahobov urush yillarida harbiy qo'shinni non bilan o'z vaqtida ta'minlash uchun dala pechini ixtiro qilgan ekan. Ushbu ixtiroga natijasida askarlarning oziq-ovqat ta'minoti yaxshilanadi.
Rossiyaning Novo - Kramatorsk mashinasozlik zavodi K.Vahobov loyihasida stovetkalar tayyorlanganligi qayd etilgan [12].
Harbiy qo'shin mayori Garasindan O'zbekiston hukumati boshlig'i Usion Yusupov nomiga kelgan xatda K. Vahobovni tarbiyalab etishtirgan Butun o'zbek xalqiga minnnatdorchilik bildirilgan.
Urushdan keyingi yillarda K. Vahobov (1946 yildan) Buxoro (obloon) maorif bo'limi boshlig'i lavozimida ishlaydi. 1950 yildan Toshkent shahar xalq ta'limi boshqarmasi boshlig'i lavozimiga tasdiqlovchi hujjat mavjud [13].
K. Vahobovning o'g'li Buyuk Britaniya Vaxobovning oilaviy arxividan hujjatlarni yuborgan orasida 29 dekabr 1959 yilda davriy matbuotda nashr etilgan [14]. Ushbu nekroloji K. Vahobovning vafot etganligi haqida mulohazalar bilan tanishishingiz mumkin. K. Vahobov so'nggi yillarda Buxoro viloyati qishloq xo'jaligi boshqarmasi boshlig'ining o'rinbosari vazifasida ishladi. Ushbu manbadan K. Vahobov "Hurmat belgisi" ordeni bilan taqdirlandi.
Insoniyatning tarixiy taraqqiyoti o'z-o'zini anglash, birinchi navbatda, insoniy mavjudlikning ma'naviy jihati - shon, qadr-qimmat, obro'-e'tibori va or-nomus orqali o'z aksini topishi va o'zini namoyon qilishi orqali namoyon bo'ladi. Hayotning ma'nosi - mazmuni, maqsadini tushunish ham o'zlik anglashidan boshlanadi.
Ushbu maqolani tayyorlash jarayonida BuxDUning birinchi direktori Karimjon Vohobovning farzandlari tanishib, ular haqida ma'lumot to'plandi. Bugungi kunda Karimjon Vohobovning uch farzandi bor, ularning turli sohalarida faoliyat ko'rsatmoqda.
Xulosa qilib aytganda, BuxDUda hozirgi kungacha jami yigirma bir rektor faoliyat ko'rsatmoqda. Ularning barchasi ham ilmiy-ijodiy va tashkiliy ishlarga bosh bo'lib, o'z hissasini qo'shdi. Kelajak avlodlari ular haqida ham shunday izlanishlar olib borishi uchun ushbu maqola turki bo'ladi deb o'ylaymiz.
JO'RAYEV Turob Jo'rayevich
(1915-1984)
Tarix fanlari doktori, professor
Jo'rayev Turob Jo'rayevich 10 oktyabr 1915 yilda Toshket shahrida ishchi oilasida tug'ilgan. Turob Jo'rayevichning yoshlik yillari Toshkent shahrida o'tdi. 1937 yilda O'rta Osiyo davlat universiteti kimyo fakultetiga o'qishga kirib, 1941 yilda muvaffaqiyatli tugatadi. 1941-1942 yillarda maktab o'qituvchilari faoliyat ko'rsatgan. 1942-1945 yillarda fashizmga qarshi kurashda ishtirok etgan va Ukraina, Chexoslavakiya, Polsha hududlarida germaniy-fashistlarga qarshi kurashgan.
Turist Jo'rayevning fashist bosqinchilarining adolatsizlarcha zo'ravonligini o'z ko'zi bilan ko'rgan, unga urushdan keyin o'z ilmiy ishlarini fashizmga qarshi kurash tarixiga bag'ishladi.
Jo'rayev Turob Jo'rayevich bilan urushni zafar bilan yakunlagan oliy ta'lim dargohlari faoliyatini tugatdi. 1946-1947 yillarda u O'zbekiston Respublikasi Maorif vazirligida mas'ul lavozimda ishladi. 1948 yil fevralda Buxoro davlat pedagogika institutiga rektor lavozimiga tayinlandi. Ushbu lavozimda 1950 yil noyabr oyiga qadar faoliyat ko'rsatmoqda. Shu yorharda vazir vazir vazir vazir vazir vazir bairo Turob Jo'raevich Jo'raev 1950-1952 yillarda O'zbekiston maorif vaziri birinchi o'rinbosari, 1952-1957 yillarda O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo'yicha vakili va Toshkent davlat pedagogika institutida o'qituvchi lavozimida ishlamoqda. 1957 yilda Turob Jo'raevich boshqa mas'ul lavozimga tayinlandi, shu lavozimda 1960 yilgacha faoliyat yuritdi. 1960 yilda Toshkent moliya-iqtisod instituti kafedrasi mudiri lavozimiga tayinlandi va 1961 yil dekabr oyiga qadar ishladi.
1961-1964 yillarda Turob Jo’rayevich O’zbekiston xuzuridagi tarix institutida direktor o’rinbosari, 1964-1965 yillar Toshkent chet tillar institut rektori, 1965-1969 yillarda Markaziy muzeyning Toshkent filiali direktori va nihoyat, 1970-1979 yillarda yana Toshkent chet tillar instituti rektori lavozimida faoliyat ko’rsatgan. Turob Jo’rayevich Jo’rayev 1948 yilda nomzodlik, 1965 yilda doktorlik dissertasiyasini himoya qilgan. 1966 yilda professor unvoniga ega bo’lgan. Turob Jo’rayev Jo’rayevning nomzodlik va doktorlik dissertasiyalari fashizm ustidan erishilgan g’alabada O’zbekistonning hissasi masalasiga bagishlangan. Turob Jo’raevich Jo’raev ushbu mavzu bo’yicha etuk olim bo’lib, uning 270 dan ortiq maqolalari, 20 dan ortiq ilmiy asarlari shu mavzuga bag’ishlangan.
Turob Jo’raevich Jo’raev 2-darajali “Ulug’ Vatan Urushi” ordeni, “Qizil yulduz” ordeni va 2 marta “Hurmat belgisi” ordeni hamda bir necha medallar bilan taqdirlangan. Turob Jo’raevich Jo’raev 1984 yil mart oyida vafot etgan.
Muxtor Ne’matovich RAHMATOV
(1912-2006)
Professor
M.N.Rahmatov Respublikada xalq ta’limini rivojiga ulkan hissa qo’shgan arbob sifatida el-yurtning hurmatiga sazovor bo’lgan ulug’ inson edi. U 1912 yil 4 aprelda Buxoro shahrida tug’ilgan. Otasi o’z davrining o’kimishli ilm sohibi, madrasa mudarrisi bo’lgan. Muxtor Rahmatov 1924 yili «Turon» nomli boshlang’ich maktabda tahsil olib, Ko’kaldosh madrasasida ochilgan 1-etti yillik maktabni tugatgan va 1927 yili Buxoro pedagogika texnikumiga o’qishga kirgan. Keyinchalik o’qishni Toshkent va Samarqand shaharlarida davom ettirdi. 1936 yilda Samarqand Davlat pedagogika institutini tugatgach, Buxoro Davlat universitetining umumiy fizika kafedrasiga assistent sifatida ishga qabul kilindi. 1938 yildan 1945 yilgacha kafedraning katta o’qituvchisi bo’lib ishladi. Shu bilan birga 1941-1945 yillarda Buxoro viloyat maorif bo’limining mudiri sifatida katta kuch-g’ayrat sarfladi. U 1953-1957 yillarda umumiy fizika kafedrasining dosenti va fizika-matematika fakultetining dekani vazifalarida ishladi.
MRRaxmatov 1957-1961 yillarda Buxoro davlat pedagogika instituti direktori lavozimida ishladi, bu oliy o'quv yurtining yirik o'quv-ilmiy markaziga aylanish yo'lida fidoyilik ko'ilmiy U 1959 yilda Buxoro shahrida "Toshkent politexnika instituti" ning umumtexnika fakultetini tashkil qildi. 1961 yildan 1968 yilga qadar kafedrasini tashkil etgan "Optika va elektron hodisalar" kafedrasi o'z tashabbusi bilan tashkil etilgan bo'lib, bu kafedra zamonaviy bazalarni yaratish uchun zamonaviy ilmiy tadqiqotlar yaratdi. 1968 yildan Toshkent politexnika instituti Buxoro umumiy texnika fakulteti dekani, 1972-1973 yillarda
Mukxtor Ne'matovichning ilmiy-pedagogik faoliyati molekulyar fizika, fizika va texnika tarixi, fizika metodikasiga bag'ishlangan. Ko'rinmas ultrabinafsha nurlari ta'sirida Buxoro, Qashqadaryo, Surxondaryo viloyatlari xududlaridagi neftning turli fraksiyalari chiqaradigan nurlarni o'rganish borasida ko'plab tadqiqotlar o'tkazdi va uning natijasi o'laroq 1953 yilda «O'zbekiston neft mahsulotlarining lyuminessent metodikasini ishlab chiqish» mavzusida fizika-matematika fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun dissertatsiya yoqladi. Unga 1971 yilda Oliy Attestasiya komissiyasi tomonidan "Fizika" kafedrasi professori ilmiy unvoni berilgan.
Buxoro oazisi optik parametrlariga U MVLomonosovning fizik asarlarini birinchi bo'lib o'zbek tiliga tarjima qildi. "Vatanimiz fiziklari" (1965-1983), "Vdayuetsya predstaviteli otechestvennoy fiziki" (1967), "Vatanimizning fizika va texnikasining ayrim mezbonlari" (1968) dasturi asosida tarixiga oid qo'llanmalarni qatoridan o'rin oldi. 1989 yilda "Spravochnik" axborot texnologiyalari "yaratildi. U 10 dan ortiq kitobni o'zbek tiliga tarjima qilib, o'quv jarayonida foydalanishga mosladi.
1 nafar fan doktorlari va 3 nafar fan nomzodlari tayyorlandi. Uning 200 dan ortiq ilmiy maqolalari xalqaro va respublika ilmiy jurnali, shuningdek, turli to'plamlarda chop etilgan. U "Xalq xalqining maorifi a'lochisi" nominatsiyasi bilan taqdirlandi.
Fan va Xalq ta'limi zahmatkashi MN Raxmatov 1995 yilda "Shuhrat" medali bilan taqdirlandi. 1996 yilda Buxoro shahrining faxriy fuqarosi nominatsiyasiga ega bo'ldi.
Juma Namozovich NAMOZOV
(1922-2003)
Professor
Juma namozov, noyabr oyida 1922 yilga kelib, dehqonlar oilasida Vang'ozi qishlog'ida Qiziltepa tumanida joylashgan Navoiy viloyati. 1939 yilda o'rta maktabni tugatib, u erda 39 yoshli o'qituvchi va tarixchi-geografiya fanlari o'qituvchisi ishga qabul qilindi.
1940 yilning avgustida harbiy xizmatga chaqirilgan Juma Namozov u erdan Sal o'tmay boshlangan IKKINCHI Jahon urushining boshidan oxirigacha qatnashdi va olovli, shiddatli janglarda o'zbek askarining matonatini namoyish etdi. Aytishicha, eng dahshatli janglarni boshlagan Sevastopol bo'sagarides Juma Namozov chinakam mardlik namunalarini ko'rsatdi. Urush yillarida Juma Namozov bo'linma komandiri, harbiy qism Siyosiy ishlari tashkilotchisi sifatida Rossiya, Ukraina, Boltiqbo'yi, Polina erlarini fashistlardan tozalashda faol harakatda bo'ldi. Shiddatli va talofatli janglarda bir necha bor yarador bo'lgan bo'lsa ham, uning matnini ilodasi bükmemiş. Vatanni sevish tuyg'usi unda hamisha hamma narsadan ustun turdi. Iroda sinovdan o'tdi. Vatan urush yillari J. Namozov tabiatida mardlik, shijoatkorlik,
"Qizil yulduz" ordeni, "Jasorati uchun", "Jangovarligi uchun" ordeni ikki marotaba urush yillarida suronli janggohda ko'rsatgan mardona fairiyati va jasurligi uchun,
Juma Namozov - ma'rifatparvar, ma'naviy etuk inson. U urushdan keyin yurtiga qaytib, Qiziltepa tumani fraqa qo'mitasida bo'limi tashkilotchisi, keyinchalik kotibi sifatida ish bor ekan, o'z bilimlarini yanada yuksaltirish ustida o'ylardilar. Toshkent davlat pedagogika oliy o'quv yurtlari tarixi fakultetiga o'qishga kirdi. Bu besh yillik sirtqi o'qish talaffuzi Juma namozov uchun ham nazariy, ham amaliy ish o'rganish yillari bo'ldi. Chunki u turli sohalarda faoliyat yuritadigan xalq xo'jaligining faoliyati bilan birga o'qib-o'rganib chiqdi. U o'z-o'ziga talabchanlik va izlanuvchanlikni qat'iy tartib-intizomga aylantirdi.
Katta tashkilotchilik salohatiga ega bo’lgan Juma Namozov 1950 yildan e’tiboran keng mikyosdagi rahbarlik ishlariga jalb qilina boshlandi. Dastlab viloyatlararo Kasaba uyushmalari ittifoqining raisi bo’lib ishladi. So’ngra Romitan tumani firqa qo’mitasining 1-kotibi, 1953-1957 yillarda esa Buxoro viloyati firqa qo’mitasi kotibi, 1957 yildan 1961 yilgacha esa viloyat ijroiya qo’mitasi raisi lavozimlarida faoliyat ko’rsatdi. Viloyat mehnat ahlining iqtisodiy-ijtimoiy ahvolini yaxshilash, paxta hosildorligini ko’tarish uchun barcha kuch-kuvvatini, aql-idroki, tajribasini sarflab ishladi. U o’zining ish faoliyati davomida sobiq Sho’rolar hukumatining nafaqat manaviy-ruhiy tahqirlarini, balki jismoniy sitamlarini ham boshidan kechirdi. G’o’za barglarini zaharli ximikatlar bilan to’kish paytida zaharlandi va uzoq vaqt davolandi. Qonini bir necha bor almashtirishga majbur bo’ldi. Juma Namozov 1961 yildan boshlab Buxoro Davlat pedagogika oliy bilimgohining rektorligiga tayinlandi. U shungacha aspiranturada sirtdan o’qishga kirgan (1958), o’zi bevosita hayotda shug’ullanib yurgan jamoa xo’jaliklari faoliyatining iktisodiy-ijtimoiy masalalari bo’yicha ilmiy izlanishlar olib borayotgan edi. 1962 yil ilmiy ishini yakunlab, “Jamoa xo’jaliklarining ishlab chiqarish bo’yicha o’zaro alokadorligi masalalari" mavzusidagi nomzodlik dissertasiyasini muvaffaqiyat bilan himoya qildi va iqtisod fanlari nomzodi ilmiy darajasini oldi.
Juma Namozov 1962 yildan umrining oxirigacha o’zining muqaddas muallimlik maskani Buxoro Davlat universiteti iqtisod nazariyasi kafedrasining mudiri, so’ngra professori bo’lib ishlab keldi. Iqtisodiy fan asoslari sohasidagi ilmiy tadqiqotlari uchun u dastlab dosent, so’ngra professor ilmiy unvonlariga sazovor bo’ldi. Shuni alohida qayd etish kerakki, Juma Namozov rektorlik qilgan (1961-1978) yillarni Buxoro Davlat pedagogika oliy bilimgohining samarali davri deb hisoblash mumkin. Bu yillarda institut professor-o’qituvchilar tarkibi son va sifat jihatdan keskin o’zgardi, fan doktori va nomzodlarining etishib chiqishi ko’paydi. Rektorning yuksak tashkilotchilik mahorati va chinakam jonkuyarligi tufayli institutning o’sha davrda Markaziy Osiyo mintaqasida kamdan-kam uchraydigan ulkan, shinam, zamonaviy va go’zal yangi binosi qurib ishga tushirildi. O’shanda Juma Namozovning tashabbusi va taklifi bilan institut yangi binosi joylashgan hudud viloyat o’quv yurtlari va talabalar shaharchasi sifatida bunyod etilish loyihasi ishlab chiqildi va qurilish harakatlari boshlandi. Endilikda ko’p yillik astoydil intilish, qat’iy sa’y-harakatlar tufayli bu ulkan rejalar amaliy tasdig’ini topayotir.
J.Namozov rahbarlik faoliyatini hamisha iqtisod fanlari sohasidagi ilmiy tadqiqotlar bilan qo’shib olib bordi. "Jamoa xo’jaliklarining sosial va iqtisodiy muammolari", "Paxtachilik sanoatini rivojlantirish masalalari" ustoz ilmiy qiziqishlarining asosiy yo’nalishini tashkil etadi. Bu o’rinda uning risola va o’quv qo’llanmalarini alohida tilga olish mumkin. Masalan, uning hamkasblari ishtirokida yaratilgan "Buxoro viloyati sanoatining taraqqiyoti" (1974), "Buxoro viloyatining xalq xo’jaligi va madaniy taraqqiyoti" (1975) nomli monografiyalari bu jihatdan e’tiborga molikdir. Domlaning yosh ilmiy xodimlarning g’amxo’ri sifatidagi xizmatlari ham oz emas. Jumladan, uning rahbarligi va yaqin ko’magi, maslahatlari tufayli Yu.Salomov, R.Bayburin, S.Bozorov, S.Fozilov, B.A.Barakatov, A.S.Saidov, O.Hamidov kabi shogirdlar iktisod fanlari nomzodi ilmiy darajalarni olishga muyassar bo’ldilar. Bundan tashqari J.Namozov ko’plab yoshlarning ilmiy izlanishlariga xayrixohlik qilgan, zarur shart-sharoit yaratib bergan, moddiy va manaviy qo’lab-kuvvatlagan. Ular bugungi kunda mamlakatimizning turli tarmoklarida barakali mehnat qilmokdalar.
Xalqimizda Yaxshidan bog’ qoladi, degan gap bor. Ustoz nomini mangulikka muhrlaydigan ishlardan yana biri Buxoro Davlat universiteti koshidagi muzeydir. Juma Namozov tashabbusi bilan tashkil etilgan bu muzeydagi qimmatli eksponantlar, nodir hujjatlar, suratlar faqat universitet jamoasi faoliyati bilangina cheklanib qolmay, viloyat ziyolilari, murabbiylari faoliyatidan hikoya qiluvchi muhim manba hisoblanadi. Shu kabi xayrli ishlari uchun domlani katta-kichik hamma "ustoz" deya cheksiz izzat-ikrom qilardi va maslahat olardi. Men shogirdlarimning "domla", "ustoz", “muallim” degan so’zlaridan entikib ketaman va behad xursand bo’laman. Shunday shogirdlarim borligidan g’ururlanaman" derdi Juma Namozov.
Namozovlar oilasini ziyolilar va ma’rifatparvarlar oilasi deyishadi. Darhakiqat, uning umr yo’ldoshi rahmatli Favziya opa fan nomzodi, o’z sohasining puxta bilimdoni edi. Uzoq yillar falsafa kafedrasida muallimlik qildi. Ularning bir o’g’il, to’rt kizlari fan, maorif va tibbiyot sohasining iqtidorli vakillaridir.
Juma Namozovning fidokorona xizmatlari xalk va hukumat tomonidan munosib takdirlangan. Uch marta “Mehnat Qizil Bayroq" hamda "Hurmat belgisi" ordeni, qator medallar, faxriy yorliqlar sohibi, maorif va fanning iste’dodli tashkilotchisi bo’lgan J.Namozovga "Xalq maorifi a’lochisi", "O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan xalk maorifi xodimi" faxriy unvonlari berilgan.
“I-darajali Vatan urushi” ordeni sohibi J.N.Namozov tashabbusi bilan talabalar shaharchasiga asos solindi. Hozirgi zamon o’quv talablariga javob beradigan institutning bosh korpusi qurildi. Ikki ming kishiga mo’ljallangan yotoqxona bunyod bo’ldi. Butun sharoitlari bilan 420 o’ringa mo’ljallangan oshxona va bir necha bufetlar barpo etildi. O’qituvchi va talabalarning salomatligini o’ylab, 50 kishilik profilaktoriya, stadion, sport maydonchalari, botanika bog’i yaratildi. Rektor tashabbusi bilan 5 yil mobaynida 363 ta oila yangi kvartiralar bilan ta’minlandilar.
Ajoyib inson, tashkilotchi rahbar, fidoyi ustoz, tadbirkor olim Juma Namozovich Namozov bosib o’tgan nurli hayot yo’llari yoshlarni ezgulik yo’lida tarbiyalashning yorqii timsolidir. Juma Namozov 2003 yil 6 dekabr kuni vafot etdi.
Narimon Ibrohimovich JABBOROV
(1929-2007)
Falsafa fanlari doktori, professor
Jabborov Narimon Ibrohimovich 1929 yil 25 oktyabrda Samarqand shahrida ziyoli oilasida tug’ilgan. A.Navoiy nomidagi Samarqand davlat universitetining Tarix fakultetini tugatganidan so’ng, 1952-1953 yillarda S.Ayniy nomidagi Samarqand pedagogika institutida ijtimoiy fanlardan dars berdi. 1953-1959 yillarda Buxoro viloyat G’ijduvon tumanidagi ikkinchi o’rta umumta’lim maktabida direktor vazifasida ishlab turib qizg’in jamoatchilik faoliyati bilan ham shug’ullangan. N.I.Jabborov Moskvada (Rossiya Federasiyasi) 1963 yilda aspiranturani muvaffaqiyatli tugatib, shu yilning 19 noyabrida nomzodlik dissertasiyasini himoya qildi va falsafa fanlari nomzodi ilmiy darajasiga ega bo’ldi. 1969 yilda esa dosent ilmiy unvonini olgan.
N.I.Jabborov Buxoro davlat pedagogika institutida o’z mehnat faoliyatini 1963 yil 1 oktyabrdan Falsafa kafedrasida katta o’qituvchilikdan boshladi. 1964 yil 1 sentyabrdan Falsafa kafedrasi mudiri, 1964-1965 yillarda Tarix-filalogiya fakulteti dekani, 1969-1970 yillarda institut ilmiy ishlari bo’yicha prorektor vazifalarida faoliyat ko’rsatdi.
1975-1977 yillarda N.I. Jabborov Qarshi davlat pedagogika instituti rektori, 1977-1979 yillarda Buxoro davlat pedagogika instituti rektori, 1979- 1995 yillarda o’quv ishlari bo’yicha prorektor, 1996-2001 yillarda Falsafa kafedrasi mudiri vazifalarida ishladi.
Tinib-tinchimas olim qizg’in ilmiy tadqiqot ishlarini davom ettirib, doktorlik dissertasiyasini muvaffaqiyatli himoya qildi, 1977 yilda esa professor unvoniga sazovor bo’ldi. N.I.Jabborov 80 dan ortiq ilmiy ishlar, jumladan, bir qancha monografiyalar muallifi hisoblanadi.
Ko’p yillik samarali va halol mehnati, jamiyat ijtimoiy-siyosiy hayotidagi faol ishtiroki uchun professor N.I.Jabborov “Hurmat belgisi” ordeni, “Shavkatli mehnati uchun”, “Shuhrat” medallari bilan taqdirlangan. U “O’zbekiston Respublikasida xizmat ko’rsatgan xalq maorifi xodimi”, “Buxoro davlat universitetida xizmat ko’rsatgan professor” unvonlari sohibi. Ustoz murabbiy “O’zbekiston Respublikasi xalq maorifi a’lochisi” ko’krak nishoni bilan ham taqdirlangan. N.I. Jabborov 2007 yilda vafot etdi. Olimning yorqin xotirasi shogirdlari qalbida abadiy saqlanadi.
Vafo Arabovich Mo'minov.
(1927-1989)
Fizika-matematika fanlari doktori, professor
Vafo Mo'minov 1927 yil 12 dekabrda Tezguzar qishlog'ida Shofirkon tumanida tug'ildi. 1933-1941 yillarda Samarqand shahridagi maktablardan birida 9-sinf ma'lumotini egallab, 1942 yilda Samarqand O'qituvchilar instituti Fizika-matematika fakultetiga o'qishga sindirdi va uni 1944 yilda imtiyozli Diplom Bilan tugatdi. Shu yildan boshlab o'qishini Alisher Navoiy nomidagi O'zbekiston Davlat universitetining (hozirgi Samarqand Davlat Universiteti) fizika-matematika fakulteti 2-kursidan davom ettira boshladi va uni 1948 yilda bitirib chiqdi. Samarqand davlat universiteti qoshidagi "Umumiy fizika" kafedrasida 1948 yildan ish boshlagan. 1951-1957 yillarda Farg'ona viloyati pedagogika instituti katta o'qituvchisi, umumiy fizika kafedrasi lavozimida ishlagan. 1957 yildan 1969 yilgacha O'zbekiston FA 1969-1979 yillarda o'sha direktorining gilmiy ishlar bo'yicha direktori lavozimida ishlagan. Shu yillar mobaynida institutda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar salmog'i va darajasi jahonning rivojlangan mamlakatlar darajasiga ko'tarildi. Yadro fizikasi institutida fan sohasidagi juda katta xizmatlari hisobga olindi, unga 1977 yilda "O'zbekistonga xizmat ko'rsatgan fan arbobi" unvonini berildi. U "yadro fizikasi sohasida erishilgan muvaffaqiyatlar uchun" Beruniy nomidagi O'zbekiston davlat mukofotiga sazovor bo'ldi. maxsus bo'lim bosh injeneri, katta ilmiy xodim, laboratoriya boshlig'i vazifalarini bajarish va ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borgan. 1969-1979 yillarda o'sha direktorining gilmiy ishlar bo'yicha direktori lavozimida ishlagan. Shu yillar mobaynida institutda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar salmog'i va darajasi jahonning rivojlangan mamlakatlar darajasiga ko'tarildi. Yadro fizikasi institutida fan sohasidagi juda katta xizmatlari hisobga olindi, unga 1977 yilda "O'zbekistonga xizmat ko'rsatgan fan arbobi" unvonini berildi. U "yadro fizikasi sohasida erishilgan muvaffaqiyatlar uchun" Beruniy nomidagi O'zbekiston davlat mukofotiga sazovor bo'ldi. maxsus bo'lim bosh injeneri, katta ilmiy xodim, laboratoriya boshlig'i vazifalarini bajarish va ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borgan. 1969-1979 yillarda o'sha direktorining gilmiy ishlar bo'yicha direktori lavozimida ishlagan. Shu yillar mobaynida institutda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar salmog'i va darajasi jahonning rivojlangan mamlakatlar darajasiga ko'tarildi. Yadro fizikasi institutida fan sohasidagi juda katta xizmatlari hisobga olindi, unga 1977 yilda "O'zbekistonga xizmat ko'rsatgan fan arbobi" unvonini berildi. U "yadro fizikasi sohasida erishilgan muvaffaqiyatlar uchun" Beruniy nomidagi O'zbekiston davlat mukofotiga sazovor bo'ldi. zaryadli zarralar faollashuv tahlil laboratoriyasining mudiri lavozimlarida ishladi va ilmiy-tadqiqot ishlari olib bordilar. 1969-1979 yillarda o'sha direktorining gilmiy ishlar bo'yicha direktori lavozimida ishlagan. Shu yillar mobaynida institutda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar salmog'i va darajasi jahonning rivojlangan mamlakatlar darajasiga ko'tarildi. Yadro fizikasi institutida fan sohasidagi juda katta xizmatlari hisobga olindi, unga 1977 yilda "O'zbekistonga xizmat ko'rsatgan fan arbobi" unvonini berildi. U "yadro fizikasi sohasida erishilgan muvaffaqiyatlar uchun" Beruniy nomidagi O'zbekiston davlat mukofotiga sazovor bo'ldi. zaryadli zarralar faollashuv tahlil laboratoriyasining mudiri lavozimlarida ishladi va ilmiy-tadqiqot ishlari olib bordilar. 1969-1979 yillarda o'sha direktorining gilmiy ishlar bo'yicha direktori lavozimida ishlagan. Shu yillar mobaynida institutda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar salmog'i va darajasi jahonning rivojlangan mamlakatlar darajasiga ko'tarildi. Yadro fizikasi institutida fan sohasidagi juda katta xizmatlari hisobga olindi, unga 1977 yilda "O'zbekistonga xizmat ko'rsatgan fan arbobi" unvonini berildi. U "yadro fizikasi sohasida erishilgan muvaffaqiyatlar uchun" Beruniy nomidagi O'zbekiston davlat mukofotiga sazovor bo'ldi. Shu yillar mobaynida institutda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar salmog'i va darajasi jahonning rivojlangan mamlakatlar darajasiga ko'tarildi. Yadro fizikasi institutida fan sohasidagi juda katta xizmatlari hisobga olindi, unga 1977 yilda "O'zbekistonga xizmat ko'rsatgan fan arbobi" unvonini berildi. U "yadro fizikasi sohasida erishilgan muvaffaqiyatlar uchun" Beruniy nomidagi O'zbekiston davlat mukofotiga sazovor bo'ldi. Shu yillar mobaynida institutda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar salmog'i va darajasi jahonning rivojlangan mamlakatlar darajasiga ko'tarildi. Yadro fizikasi institutida fan sohasidagi juda katta xizmatlari hisobga olindi, unga 1977 yilda "O'zbekistonga xizmat ko'rsatgan fan arbobi" unvonini berildi. U "yadro fizikasi sohasida erishilgan muvaffaqiyatlar uchun" Beruniy nomidagi O'zbekiston davlat mukofotiga sazovor bo'ldi.
1979 yildan 1986 yilgacha kafedrada buhoro davlat pedagogika instituti rektori vazifasini bajargan U Buxoro Davloq pedagogika institutini universitetga aylantirish masalasini shu paytgacha eng yuqori davlat idoralari oldiga qo'ydi. 1986 yildan umrini oxiriga qadar (1989 yil) Umumiy fizika kafedrasiga mudirlik qildi.
Vafo Arabovichning ilmiy faoliyati yadro fizikasi masalalariga bag'ishlangan. U element tahlil uchun siklotrondan kompleks foydalanishning asosiy fizika muammolari va metodlarini ishlab chiqdi, aktivasion tahlil metodining zaryadlangan zarrachalarga sezgirligini o'rgandi, siklotronda protonlar ta'sirida xarakteristik rentgen nurlarini uyg'otish yo'li Bilan rentgenofluorension tahlil o'tkazish imkoniyatini aniqladi. Metallurgiya sanoatida siklotronni issiqlikka chidamli metallar mahsulotlarini tahlil qilish yo'lga qo'yildi.
U yuqori malakali ilmiy kadrlar tayyorlash ishiga katta e'tibor berardi. Uning rahbarligida 2 ta fizika-matematika fanlari doktori va 17 fan nomzodlari chiqdi. VAMo'minov o'z hayoti davomida 8 ta yirik ilmiy asarni chop etdi, 200 dan ortiq ilmiy maqola e'lon qildi va respublika ilmiy jurnallarida e'lon qildi. U ondan ortik ixtirolar uchun mualliflik guvohnomasiga ega edi.
Vafo Arabovich o'zining turmush o'rtog'i Munisa Orifovna Mo'minova bilan bir o'g'il va ikki qiz farzandni tarbiyalab, hayotga yo'lladilar. O'g'illari Yoqubjon Mo'minov kimyo fanlari nomzodi. VAMo'minov 1989 yil 11 sentyabrda vafot etdi.
Farhod Habibovich QOSIMOV
(1941-2006)
Tarix fanlari doktori, professor
Beshafqat o'lim betakror inson, respublikada taniqli tarixshunos olim, fidoyi rahbar, tarix fanlari doktori, professor FXQosimovni 2006 yil 10 dekabrda 65 yoshda edi.
F.H.Qosimov 1941 yil 10 oktyabrda Buxoro shahrida tug’ilgan. U 1958 yilda Buxoro shahridagi 10-son o’rta umumta’lim maktabini bitirib, Buxoro Davlat pedagogika institutining tarix-filologiya fakultetiga o’qishga kirdi. Bo’lajak olim institutni 1963 yilda imtiyozli diplom bilan tugatdi. U o’zining pedagogik faoliyatini Buxoro viloyati G’ijduvon tumaniga qarashli 2-son o’rta maktabda yosh avlodga ta’lim va tarbiya berishdan boshladi.
1964 yilda Alisher Navoiy nomidagi Samarqand Davlat universiteti tarix fakulteti huzuridagi aspiranturaning kunduzgi bo’limiga o’qishga kirdi.
F.Qosimov 1968 yilda O’zR FA Tarix instituti Ilmiy Kengashida “Buxoro xalq sho’rolar jumhuriyati tarixshunosligi” mavzusida nomzodlik dissertasiyasini muvaffaqiyatli himoya qildi. U 1969 yilgacha Samarqand Davlat universiteti tarix fakulteti talabalariga dars berdi.
F.H.Qosimovning Buxoro Davlat universitetidagi ish faoliyati 1969 yil sentyabridan boshlangan. U 1971-1976 yillarda umumiy tarix kafedrasi mudiri bo’lib ishladi. 1980 yilda Moskvada O’rta Osiyo respublikalari tarixshunosligi muammolariga oid doktorlik dissertasiyasini muvaffaqiyatli himoya qilib, tarix fanlari doktori ilmiy darajasiga sazovor bo’ldi.
F.H.Qosimov 1983-1986 yillarda tarix fakultetining dekani, 1986-1992 yillarda esa institut rektori va bir paytning o’zida kafedra mudiri kabi yuqori lavozimlarda yuksak mas’uliyat bilan faoliyat ko’rsatdi. 1992 yil may oyidan boshlab F.H.Qosimov umumiy tarix, 1999 yildan esa tarixshunoslik va manbashunoslik, 2005 yildan esa jahon tarixi va tarixshunoslik kafedralarini boshqardi.
F.H.Qosimov Markaziy Osiyo xalqlari tarixi va tarixshunosligi yo’nalishida samarali ilmiy izlanishlar olib bordi. Uning “Minuya kapitalizm. Sovetskaya istoriografiya perexoda narodov Sredney Azii k sosializmu” (Moskva: “Nauka’, 1980), “Temuriylar davrida Buxoro” (Buxoro, 1996), “Buxoro Respublikasi tarixshunosligi” (Buxoro, 1996), “V plenu illyuziy” (Religiozny fundamentalizm-ugroza miru i stabilnosti) (Toshkent: “Fan”, 2004), “Istiqol va tarixiy xotira” (Buxoro, 2006) singari yirik monografiya, kitob va risolalari tarixshunoslik ilmiga munosib ulush bo’lib ko’shildi. Shuningdek, olimning yuzdan ortiq ilmiy maqolalari nafaqat respublikamiz, balki xorijiy mamlakatlarning qator jurnallarida, rus va ispan kabi jahon tillarida nashr etilgan.
Buxoroda zamonaviy tarixshunoslik maktabining vujudga kelishi ham salohiyatli olim F.H.Qosimovning nomi bilan bog’liq. Olimning ilmiy rahbarligida olti nafar tadqiqotchi nomzodlik dissertasiyasini himoya qildi.
F.Qosimov 20 yil davomida O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Tarix institutida nomzodlik va doktorlik dissertasiyalari himoyasi bo’yicha tashkil etilgan Ixtisoslashtirilgan ilmiy kengash a’zosi sifatida samarali ish olib bordi. Bu olimning respublika miqyosidagi nufuzini yildan-yilga oshirdi. Ayni paytda F.H.Qosimov Buxoro viloyat Tarixchilar jamiyatining raisi, viloyat Toponimik komissiyasi, Faxriylar kengashi a’zosi, o’nlab xalkaro va respublika ilmiy anjumanlari ishtirokchisi ham edi.
Istiqlol yillarida olim barakali ilmiy ijod bilan mashg’ul bo’ldi. Shu davrdat o’rtta kitob va o’nlab maqolalar chop etib, Buxoro va O’zbekiston o’tmishiga oid tarixiy haqiqatni tiklashdek xayrli ishga o’zining beqiyos hissasini qo’shdi.
So’nggi vaqtlarda F.H.Qosimov O’zbekiston tarixi bo’yicha ko’p jildlik monografiya tayyorlayotgan mualliflar jamoasi tarkibida yangi ilmiy izlanishla rolib bormokda edi.
Binobarin, F.H.Qosimovning mazmunli hayot yo’li yoshlarga har jihatdan ibrat bo’larlidir.
Zabardast olim, yuksak ma’naviyatli inson, kamtarin ustoz, jonkuyar rahbar Farhod Habibovich Qosimovning nurli siymosi hamkasblari va shogirdlari qalbida mangu muhrlanib qoladi.
Kamil Muqimovich MUQIMOV
Fizika-matematika fanlari doktori, professor, O’zR FA akademigi
K.M.Muqimov 14 fevral 1940 yilda Buxoro viloyati G'ijduvon tumani Toshrabotcha qishlog'ida dehqon oilasida tug'ildi. 1947-1957 yillarda G'ijduvon tumani 2-son o'rta maktabida o'qitildi, maktabni juda yaxshi baholadi. 1957 yilda O'rta Osiyo davlat universiteti (hozirgi O'zMU) o'qishga kirib, 1961 yildan boshlab Moskva davlat universitetiga o'qishga kirdi. MDUni 1964 yilda tugatgan. 1964-1967 yillarda MDU aspiranturasida tahsil olgan. 1967-1970 yillarda Toshkent davlat universitetida assistent lavozimida ishladi. 1969 yilda nomzodlik dissertatsiyasi mavzusiga bag'ishlangan "Huquqshunoslik nashimlari magnitomyagkix polikristallicheskix ferritov" mavzusida himoya qilindi. 1988 yilda Xarkov shahrida "Magnitoopticheskie yavveniya v ferrimagnitnx dielektrikax" mavzusida doktorlik dissertasiyasini himoya qildi. 1971-1992 yillarda Toshkent davlat universitetida katta o'qituvchi, dotsent, Optika kafedrasi mudiri, Fizika fakulteti dekan muovini, fakultet dekani lavozimida ishlagan.
K.Muqimov 1992 yildan 2004 yilgacha Buxoro davlat universitetining rektori lavozimida samarali faoliyat ko'rsatdi. U kishining tshu Ayn-Shams respublikasi, Qohira universitetlari bilan hamkorlikda o'quv-ilmiy va kadrlar tayyorlash sohasida aloqalar o'rnatilgan. Buxoro davlat universitetida 36 yo'nalish bo'yicha bakalavr, 18 magistratura, 23 aspirantura va 4 ta ixtisoslik bo'yicha doktorantura Davlat ilmiy-texnika dasturlari doirasida 30 dan ortiq davlat granti bo'yicha fundamental, amaliy va innovatsion loyihalar amalga oshirildi, 20 dan ortiq xalqaro grantlar qo'lga kiritildi. Respublika miqyosida konferentsiya tashkil etildi va ikki marta sinov tizimini takomillashtirish bo'yicha ta'lim tizimi yaratildi. 10 dan ortiq xalqaro, 50 ga yaqin ilmiy-nazariy konferentsiyalar o'tkazildi. Zamonaviy o'quv-adabiyotlarini yaratish bo'yicha alohida dastur asosida keng ko'lamli ishlar amalga oshirildi. Elektron kutubxonani tashkil qilish, nufuzli chet el davlatlarining kutubxonalari (Frantsiya, Germaniya) elektron nusxalari olib qo'yildi. Kafedra professor-o'qituvchilari, fakultetlar va oliy ta'limning reytingini aniqlash bo'yicha Nizom ishlab chiqildi va shu asosda ilmiy potensial rivojlandi. amaliy va innovatsion loyihalar bo'yicha 30 dan ortiq davlat grantlari, 20 dan ortiq xalqaro grantlar qo'lga kiritildi. Respublika miqyosida konferentsiya tashkil etildi va ikki marta sinov tizimini takomillashtirish bo'yicha ta'lim tizimi yaratildi. 10 dan ortiq xalqaro, 50 ga yaqin ilmiy-nazariy konferentsiyalar o'tkazildi. Zamonaviy o'quv-adabiyotlarini yaratish bo'yicha alohida dastur asosida keng ko'lamli ishlar amalga oshirildi. Elektron kutubxonani tashkil qilish, nufuzli chet el davlatlarining kutubxonalari (Frantsiya, Germaniya) elektron nusxalari olib qo'yildi. Kafedra professor-o'qituvchilari, fakultetlar va oliy ta'limning reytingini aniqlash bo'yicha Nizom ishlab chiqildi va shu asosda ilmiy potensial rivojlandi. amaliy va innovatsion loyihalar bo'yicha 30 dan ortiq davlat grantlari, 20 dan ortiq xalqaro grantlar qo'lga kiritildi. Respublika miqyosida konferentsiya tashkil etildi va ikki marta sinov tizimini takomillashtirish bo'yicha ta'lim tizimi yaratildi. 10 dan ortiq xalqaro, 50 ga yaqin ilmiy-nazariy konferentsiyalar o'tkazildi. Zamonaviy o'quv-adabiyotlarini yaratish bo'yicha alohida dastur asosida keng ko'lamli ishlar amalga oshirildi. Elektron kutubxonani tashkil qilish, nufuzli chet el davlatlarining kutubxonalari (Frantsiya, Germaniya) elektron nusxalari olib qo'yildi. Kafedra professor-o'qituvchilari, fakultetlar va oliy ta'limning reytingini aniqlash bo'yicha Nizom ishlab chiqildi va shu asosda ilmiy potensial rivojlandi. Respublika miqyosida konferentsiya tashkil etildi va ikki marta sinov tizimini takomillashtirish bo'yicha ta'lim tizimi yaratildi. 10 dan ortiq xalqaro, 50 ga yaqin ilmiy-nazariy konferentsiyalar o'tkazildi. Zamonaviy o'quv-adabiyotlarini yaratish bo'yicha alohida dastur asosida keng ko'lamli ishlar amalga oshirildi. Elektron kutubxonani tashkil qilish, nufuzli chet el davlatlarining kutubxonalari (Frantsiya, Germaniya) elektron nusxalari olib qo'yildi. Kafedra professor-o'qituvchilari, fakultetlar va oliy ta'limning reytingini aniqlash bo'yicha Nizom ishlab chiqildi va shu asosda ilmiy potensial rivojlandi. Respublika miqyosida konferentsiya tashkil etildi va ikki marta sinov tizimini takomillashtirish bo'yicha ta'lim tizimi yaratildi. 10 dan ortiq xalqaro, 50 ga yaqin ilmiy-nazariy konferentsiyalar o'tkazildi. Zamonaviy o'quv-adabiyotlarini yaratish bo'yicha alohida dastur asosida keng ko'lamli ishlar amalga oshirildi. Elektron kutubxonani tashkil qilish, nufuzli chet el davlatlarining kutubxonalari (Frantsiya, Germaniya) elektron nusxalari olib qo'yildi. Kafedra professor-o'qituvchilari, fakultetlar va oliy ta'limning reytingini aniqlash bo'yicha Nizom ishlab chiqildi va shu asosda ilmiy potensial rivojlandi. Zamonaviy o'quv-adabiyotlarini yaratish bo'yicha alohida dastur asosida keng ko'lamli ishlar amalga oshirildi. Elektron kutubxonani tashkil qilish, nufuzli chet el davlatlarining kutubxonalari (Frantsiya, Germaniya) elektron nusxalari olib qo'yildi. Kafedra professor-o'qituvchilari, fakultetlar va oliy ta'limning reytingini aniqlash bo'yicha Nizom ishlab chiqildi va shu asosda ilmiy potensial rivojlandi. Zamonaviy o'quv-adabiyotlarini yaratish bo'yicha alohida dastur asosida keng ko'lamli ishlar amalga oshirildi. Elektron kutubxonani tashkil qilish, nufuzli chet el davlatlarining kutubxonalari (Frantsiya, Germaniya) elektron nusxalari olib qo'yildi. Kafedra professor-o'qituvchilari, fakultetlar va oliy ta'limning reytingini aniqlash bo'yicha Nizom ishlab chiqildi va shu asosda ilmiy potensial rivojlandi.
K.Muqimovning 250 dan ortiq ilmiy maqola, "Magnitooptika redkozemelnx magnetikov" monografiyasi va "Termodinamika asoslari" o'quv qo'llanmasi muallifi.
KM Muqimov 16 ta nomzodlik ishiga rahbarlik va 3 ta doktorlik ishiga maslahat berdi.
Hozirda M.Ulug'bek nomidagi Milliy "Optika" kafedrasi professori lavozimida ishlab kelmoqda.
Oltin Muzaffarovich YORIYEV
(1949-2015)
Kimyo fanlari doktori, professor
Polimerchi kimyogar olim Buxoro maktabi asoschisi Oltin Muzaffarovich Yoriyev - 1949 yil 10 dekabrda Jondor tumanida tug'ilgan.
O.M.Yoriev 1971 yilda Toshkent davlat universitetining kimyo fakultetini tugatib, Buxoro filialining Toshkent politexnika institutida faoliyat yuritgan.
1974-1977 yillarda Toshkent Davlat Politexnika institutining aspiranturasida o'qigan va 1977 yilda polimerlar fizikasi va kimyo sohasida 1977-1988 yillarda Buxoro va ESTI kafedrasida katta o'qituvchi, dotsent va kafedra mudiri va institut partiya kotibi lavozimlarida ishlagan. 1988-1991 yillarda Toshkent kimyo texnologiya institutida doktoranturada o'qigan. 1991 yilda Yilda Yuqori molekulyar birikmalar kimyosi sohasida doktorlik dissertasiyasini himoya qildi.
1992 yilda Buxoro davlat universitetining "Umum kimyo" kafedrasi mudiri va 1996-2002 yilgacha ilmiy ishlar bo'yicha prorektor lavozimida ishlagan. 2005-2009 yillarda ushbu oliy o'quv rektori lavozimida ishlagan. Uning Rossiya, Ukraina, Yaponiya va O'zbekistonning etakchi jurnallarida 300 dan ortiq ilmiy maqola va risola e'lon qilindi, 20 dan ortiq patent va ixtiro muallifi. Kimyogarlar uchun 1994 yilda "Polimerlar fizikasi va ximiyasi" nomli darslik muallifi. Uning ilmiy rahbarligi 25 nafar kimyo va texnika fanlari nomzodlari va doktorlari tayyorlandi. Polimerchi olimlarning Buxoro maktabi shakllangan va rivojlanishida rahnamolik qilgan.
TADJIXODJAYEV Zakirxodja Abdusattorovich
Texnika fanlari doktori, professor
Zokirxodja Abdusattarovich Tadjixodjayev - 1963 yilda Toshkent shahrida xizmatchi oilasida tug'ilgan.
1980 yilda ARBeruniy nomidagi Toshkent politexnika institutining "Rezina texnologiyasi" mutaxassisligi bo'yicha kimyo-texnologiya fakulteti nomi bilan 1985 yilda muvaffaqiyatli va yaxshi baholar bilan yakunlandi.
1985 yoshkan texnologiya bo'yicha prorektor, o'quv ishlari bo'yicha prorektor lavozimlarida ishladi.
1990-1993 yillarda aspirantura tarkibiga kiritilgan ushbu oliy o'quv yurtida nomzodlik dissertatsiyasi himoya qilindi.
1993-1996 yillarda Toshkent kimyo-texnologiya institutida Katta ilmiy xodim, Katta o'qituvchi lavozimlarda ishladi va 1996 yilda TKTIning doktoranturasiga kirib, ilmiy izlanishlaridagi faoliyatini davom ettirib "ishlab chiqarishning ikkilamchi mahsulotlari asosida ko'p funksionallik ionalmashuvchi VA kompozision Materiallar ishlanmasi va ularni olish texnologiyasi "Mavzusida doktorlik dissertatsiyasi ustida ishlab, 1999 yilda uni yakunladi.
2005 yil 25 iyun kuni Davlat test markazi direktorining o'rinbosari - Kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish, kadrlar va ta'lim muassasalarining pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti
2010 yil 6 oktabr kuni buxorolik davlat universitetining rektori etib tayinlandi va bu lavozimda 2014 yil aprel oyiga qadar ishlab keldi.
ZATadjixodjayev universitetning raxbarlik faoliyatida Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi va uning asosiy maqsadlarini amalga oshirish, Yuqori MALAKA VA chuqur bilimga EGA Komil Yosh kadrlar tayyorlash, shuningdek, ilm yuliga Katta ishtiyoq Bilan kirib, fan cho'qqilarini ko'zlayotgan universitet yigit-qizlarining rag'batiga sardorlaridan 'Bola qo'shib yordamini ayamagan inson.
Rahbarlik davrida universitetda mavjud fakultetlar tarkibi qayta ko'rib chiqilgan Jahon miqyosidagi musobaqalarga ishtirok etadigan sportchilar va sport murabbiylarini bosqichma-bosqich tayyorlash tizimida pedagogika va jismoniy tarbiya fakultetining o'rni Alohida torko'chasida bo'lib, bu ishlarga e'tibor berilayotganligini, shuningdek, 30 Don Ortiq OLIMPIADA bo'yicha turlari universitet iqtidorli talabalari orasidan sport, jahon, Osiyo chempionlari, Universiada g'oliblari,
Universitetga Oliy Attestasiya Komissiyasi tomonidan 13.00.02-Aniq va tabiiy fanlarni o'qitish metodikasi mutaxassisligi bo'yicha maxsus kengash berildi va unga rektor rahbarlik qildi. 2011 yildan boshlab universitetda "Psixologiya" yangi ilmiy jurnal chop etildi va Oliy Attestasiya komissiyasi tomonidan tan olindi va OAK ro'yxatiga kiritildi.
Z.Atadjixodjaev 2013 yilda Buxoro shahrida universiada sport musobaqalarini tashkil etish va o'tkazishda samarali faoliyat ko'rsatdi.
Abduqobil Abdunabiyvevich TULAGANOV
Texnika fanlari doktori, professor
1957 yil 19 mayda Toshkent viloyati Toshkent tumanida tug'ilgan. 1979 yilda Toshkent politexnika institutini "Qurilish maxsulotlari va konstruktsiyalarini ishlab chiqarish" mutaxassisligi bo'yicha tugatgan. 1998 yildan Germaniyaning "Lembau" milliy uyushmasi, 2011 yildan esa "Tabiiy ma'lumotlar akademiyasi" a'zosi hisoblanadi. Uning 12 nafar fan nomzodlari va magistrlari tayyorlandi. A.Tulaganov 400 dan ortiq ilmiy ish (ulardan 100 tasi chet elda chop etilgan) muallifidir. 5 ta monografiya, 1 ta darslik, 26 ta mualliflik guvohnomalari va patentlari, 17 ta o'quv qo'llanmalari, 26 ta me'yoriy hujjatlar, shu jumladan. 2004, 2008, 2010 va 2015 yillarda Nemis tilidan rus tiliga "Dolgovechnost betona", "Sement i izvest", "Shelochnaya korroziya betona", "
1979-1982 yillarda Kiev muhandis qurilish instituti aspiranti, 1983-1985 yovarda akhov javdari kohs, kichik ilmiy xodimi, 1985-1991 yisharda Toshket politexnika instituti, 1991 yil Toshkent arxitektura qurilish instituti, 1991 yil. lib ishlagan. 1989-1990 yillarda Germaniyaning Veymar "Bauhaus" universitetida malaka oshirgan. 1992-1995 yillarda Toshkent arxitektura qurilish instituti doktoranturasida o'qiyotgan, texnika fanlari doktori ilmiy darajaga erishgan.
2004-2005 yillarda "Toshqurilish materiallari loyihalash ilmiy tekshirish instituti" ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyati direktori, 2005-2007 yillarda dasturiy ta'minotda eng muhim narsalarni topishingiz mumkin o'rinbosari lavozimlarida ishlagan, 2010-2014 yillarda prorektor lavozimlarida o'quv ishlari olib borgan. 2014 yil iyun oyidan 2019 aprel oyigacha Buxoro davlat universitetining rektori lavozimida faoliyat ko`rsatdi. Buxoro davlat universitetining rektorlik faoliyati davomida quyidagi ustuvor yo'nalishlar bo'yicha ish olib bormoqda:
Dastlabki yillarda oligohlik rabbarlik qiladigan shaxslar tarjima va pul mablag'lari hisobga olinmagan.
"Buxoro davlat universitetining tarixi: Ilm va ta`lim fidoiylari" kitobi tayyorlandi
Tuzuvchilar: Azalshox Xamroev
Mavluda Raxmonova
