Romantik munosabatlar oʼsmirning tanasiga, tashqi koʼrinishiga va imkoniyatlariga qiziqish ortishi bilan bogʼliq. Oʼsmirlarda paydo boʼlayotgan kuchli tuygʼular – boshqalarga yanada chuqurroq gʼamxoʼrlik qilish, baham koʼrish, hamdard boʼlish, oʼzini va boshqa odamni tushunishga oʼrgatish qobiliyatini shakllanishiga olib keladi. Sevib qolgan oʼsmirlar muloqotdagi xatolarni tahlil qilishga va xatti-harakatlarini tuzatishga harakat qilishadi. Rivojlanishning bu bosqichi inson hayotida har qanday boshqa bosqich kabi muhim va zarurdir.
Oʼgʼil va qiz oʼrtasidagi munosabatlar anʼanaviy ravishda ota-onalarni tashvishga soladi, chunki bolalar hali oʼz harakatlari uchun javobgarlikni oʼz zimmalariga olishga qodir emaslar. Bu holat esa ota-ona nazoratini yanada kuchaytirishiga olib keladi. Bu qattiq nazorat esa baʼzida shaxsiy chegaralarni ham buzib yuborishi mumkin. Bunga javoban oʼsmirlar nazoratga boʼysunmaydigan va qoʼpol boʼlib qoladilar.
Nima qilish kerak?
Sabr-toqat va tushunish kerak. Gap shundaki, birinchi munosabatlar alohida ahamiyatga ega va oʼsmir, u oʼgʼil yoki qiz boʼlsin, hatto oilasi bilan ham muhabbati uchun kurashadi. Garchi bu oson boʼlmasa-da, biz bolaga oʼz tanlovi va xatolarini amalga oshirishga imkon berishimiz va bu holatga juda qattiq ruhiy bosim bilan qaramaslikni oʼrgatishimiz lozim.
Oʼsmirlar doim ham sevgi hissiyotlarini yengil boshlaridan kechirishmaydi. Birinchi hissiyotlar juda chuqur, murakkab, ogʼriqli boʼlishi mumkin. Yaqin insonlar esa baʼzida yordam bersa, baʼzida qoʼpollik bilan itarishlari yoki diqqatlarini qaratmasliklari mumkin. Yo boʼlmasa bolaning his-tuygʼularini qadrsizlantiradilar. Katta yoshdagilar birinchi muhabbat tez oʼtib ketishini va bora-bora u hayot fonida koʼrinmay ketishi mumkinligini bilishadi. Аmmo oʼsmir uchun birinchi muhabbat-hissiyot va munosabatlarning butun boshli dunyosi va oʼzlarini boshqalar hayotida qay darajada ahamiyatli ekanini anglash ekanligini unutishadi.
Nima qilish kerak?
Farzandingizning tuygʼulari haqida hazillashmang, uning tanlovi yoki hatti-harakatini tanqid qilmang. Uning his-tuygʼularini himoya qiling, aks holda bolangiz sizdan uzoqlashadi. Siz dunyoni, hayotni anglashga harakat qilayotgan va hayotiy tajribasi juda kam boʼlgan oʼsmirningeng yaqin odamisiz. Demak, siz tinglang, maslahat bering, muammoli vaziyatdan chiqish yoʼlini topishga yordamlashing.
Bolalar kattalardek boʼlishni juda istashadi. Yettinchi sinf qizi ijtimoiy tarmoqdagi sevgi haqidagi statuslarni oʼqiy boshlashi, yoki toʼqqinchi sinf oʼquvchisi kelib sevgi uchburchagi haqida maktab psixologiga gapirishi, savollar berishi mumkin. Ular eʼtiborni, sevgini istashadi, hatto hali uning nimaligini anglamagan boʼlishsada. Oʼsmirlar oʼzlarini kimningdir sevgan insoni sifatida, yoki shu statusda koʼrishni va buning nima ekanligini his etishni istashadi. Bu ular uchun juda muhim. Buni esa faqat shu holatni sinab koʼrish va xatolar qilish bilan anglash mumkin. Shu sababli ham ular bir necha haftadan, bir necha oygacha uchrashishlari mumkin. Munosabatlar uzoq davom etmaydi. Buni ular aslida axloqsizlik qilish uchun emas, kelajakdagi real munosabatga tayyorlanish uchun qilishadi.
Koʼpgina ota-onalar oʼz oʼgʼli yoki qizining uzoq davom etgan romantikasini taqiqlashga harakat qilishadi. "Sen oʼqish haqida oʼylashing kerak!",-deb taʼkidlashadi. Аmmr instinktlar taqiqlardan kuchliroqdir. Baʼzida bolani xatolardan himoya qilishga urinib, ularni buzgʼunchi xatti-harakatlarga va sevgini qadrsizlantirishga oʼrgatib qoʼyishadi. Аgar oʼsmir farzandingiz qalbiga tabiat muhabbat hissini berayotgan boʼlsa, bu hisni uni qalbidan chiqarib tashlashga urinmang, bu his bilan kurashmang, chunki oʼsmir bu hisning nima ekanligini anglamay qolishi, yoki bu hissiyotdan qoʼrqib qolishi mumkin. Unda u ulgʼayganda munosabatlarga kirishiga qiynaladi.
Nima qilish kerak?
Hissiyotlar sohasida biz koʼproq tajribamiz va qoʼrquvimizga tayanamiz. Ha, biz homiladorlikdan, yuqumli kasalliklardan va bolalarimizning oʼzgaruvchanligidan qoʼrqamiz. Erta jinsiy yaqinlik, shu yoʼl bilan yuqadigan kasalliklarga va erta homiladorlikka qarshi eng samarali emlash, bu axloqiy tarbiya ekanligini unutamiz. Taʼqiqlar, jismoniy va ruhiy bosimlar, jazolar hech qanday ijobiy natija bermaydi. Siz farzandingizning eng yaqin tajribali insoni sifatida unga bu hissiyotni anglashga, oʼzaro muloqot qilishdan zavqlanishga, insonning ruhiy holatini his qilishga yordam berishingiz kerak. Shunda ularning munosabatlari faqat kerak boʼlgan insonlar bilan va kerak boʼlgan vaqtda sodir boʼladi.
Аmaliyotchi psixolog D. Hamdamova
