BMT haqida...
Birlashgan Millatlar Tashkiloti 1945 yilda tashkil etilganidan buyon butun dunyo xalqlari uchun xalqaro hamkorlik, tinchlik va taraqqiyotning asosiy ramziga aylandi. 80 yillik davr ichida Tashkilot global muammolarga yechim topish maqsadida davlatlar rahbarlari, olimlar, diplomatlar va fuqarolik jamiyati vakillari uchrashadigan o‘ziga xos har tomonlama maydon vazifasini o‘tab kelmoqda. O‘zbekiston ham 1992 yil 2 mart kuni ushbu tashkilotga a’zo bo‘ldi.
BMT insoniyatning siyosiy, huquqiy va ayniqsa, ijtimoiy-iqtisodiy rivojiga ulkan hissa qo‘shdi. Aynan shu Tashkilot shafeligida YUNISEF, Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti, YUNESKO, Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti, Xalqaro valyuta jamg‘armasi va Jahon banki kabi muhim tuzilmalar tashkil etildi. Ushbu institutlar ta’lim, sog‘liqni saqlash sohalarini modernizatsiya qilish, kambag‘allikka qarshi kurashish va ochlikka barham berish yo‘nalishlarida tayanch tuzilmalarga aylandi.
Umuminsoniy manfaatlari uchun xizmat qiladigan “Barqaror rivojlanish maqsadlari”ning qabul qilinishi BMT tarixida eng muhim bosqichlardan biri bo‘ldi. Ushbu maqsadlar 2030 yilga qadar butun dunyoda kambag‘allikka barham berish, ta’lim va sog‘liqni saqlash tizimlaridan foydalanish, “yashil” energetika va raqamli texnologiyalarni rivojlantirish, mamalakatlar va hududlar o‘rtasidagi tengsizlikni qisqartirishga erishishga qaratilgan. BMTning muvofiqlashtiruvchi roli tufayli katta natijalarga erishildi. Ayniqsa, millionlab insonlar ichimlik suvi bilan ta’minlanayotgani, tibbiy xizmatlardan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘layotgani, asr vabosi – epidemiyalar bartaraf etilgani, qator davlatlarni sanoatlashtirish va iqtisodiyotni modernizatsiya qilish yo‘lida qadam tashlashida uning roli juda ahamit kasb etib kelmoqda.
Bugungi mafkuraviy, geosiyosiy, qurolli to‘qnashuvlar avj olayotgan bir davrda har qanday nizolarning oldini olish va insonparvarlik yordamini ko‘rsatish masalalari BMTning faoliyatida alohida ahamiyatga ega. Tashkilot tabiiy ofatlar, migratsiya inqirozlari va epidemiyalarga tezkor javob qaytarib, zaif mamlakatlarga o‘z vaqtida zarur resurs va ekspertlarni yuboradi.
BMTning 80 yillik faoliyati – bu insoniyat umumtaraqqiyoti uchun muhim bo‘lgan hamjihatlik va hamkorlik tarixidir. Dunyo iqlim o‘zgarishi, raqamli tengsizlik va yangi iqtisodiy tahdidlarga duch kelayotgan bugungi kunda BMTning roli tobora ortib bormoqda. Mazkur xalqaro tuzilma davlatlarni taraqqiyot, xavfsizlik va insonparvarlik hukm suradigan kelajak sari birlashtirishni davom ettirmoqda.
BMT minbarida Yangi O‘zbekiston gavdalandi
Bugun butun dunyo nigohi BMT Bosh Assambleyasining 80-yubiley sessiyasi va uning minbariga qaratilgan. Chunki dunyoning eng yetakchi liderlari qatorida Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev nutqi so‘zladi. Davlatimiz rahbarining nutqi kun tartibidagi global masalalarni o‘rtaga tashlash bilan birga, uning yechimlari va yangi g‘oya va tashabbuslarni ilgari surish hamda ko‘plab davlat rahbarlarini mushohadaga chorladi. O‘z navbatida bugun O‘zbekiston o‘z yutuqlari va tashabbuslarini dunyoga dadil aytadigan, global jarayonlarning muhim ishtirokchisi bo‘lishga tayyor davlat ekanligini namoyon etdi. Prezidentimiz BMTning Barqaror rivojlanish maqsadlariga hamohang holda amalga oshirilayotgan ortga qaytmas islohotlar xususida batafsil to‘xtaldi. Ularning markazida esa – inson huquqlari, qadri va farovonligi bo‘ldi. Bu esa, Yangi O‘zbekistonda “Inson qadri uchun”, “Barcha islohatlar insonni rozi qilish” kabi barcha islohotlarning bosh g‘oyasida turgan yondashuvdir. mamlakatimizda yashayotgan har bir oilaning, har bir fuqaroning hayotini tubdan o‘zgartirish, inson qadri va farovonligini oshirishni maqsad qilgan demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy Yangi O‘zbekistonni barpo etish siyosati olib borilayotgani nafaqat xalqimiz balki dunyo ekspertlari ham o‘rganib, o‘z xulosalarini katta minbalardan, OAVlaridan bayon qilayotgani barchamizga ma’lum.
Albatta, so‘ngi yillarda O‘zbekistonda kambag‘allik darajasini 35 foizdan 6,6 foizgacha qisqartirishga erishilgani ta’kidlandi. Bu, avvalo, ta’lim va ilm-fan sohasini o‘zgartirilayotgani, innovasion tarmoqlar va texnologik sanoat korxonalarini barpo etilayotgani, “yashil” energetika va transport infratuzilmasini modernizatsiya qilinayotgani, kichik biznes har tomonlama rivojlantirilayotgani va natijada millionlab ish o‘rinlari yaratilayotgani tufaylidir.
Nutqning e’tiborli va e’tirof etiladigan yana bir jihati shundaki, Prezidentimiz har doim o‘z chiqishlarida, ta’lim, ta’lim va yana ta’limga e’tibor qaratish muhimligini qat’iy takrorlab keladilar. Shunga mos ravishda ta’lim sohasida yaratib berilgan sharoitlar tufayli o‘zgarishlar so‘ngi to‘qqiz yilda mamlakatimizda mislsiz darajada yuksaldi. Maktabgacha ta’lim qamrovi 27 foizdan 78 foizga oshdi, oliy ta’lim bilan qamrov esa 9 foizdan 42 foizga yetdi. bugun maktab bitiruvchisi hech ikkilanmay bir vaqtning o‘zida 10dan ortiq xorijiy oliy ta’lim muassasalari talabaligiga qabul uchun taklif olyapti. Maktabni bitiruvchilar o‘zi xohlagan oliygohni mustaqil tanlash mkoniyati bor. Ta’lim sohasida faoliyat ko‘ratadigan pedagoglarning jamiyatdagi nufuzi, huquqiy maqomlari Qonun bilan, davlat siyosati bilan mustahkamlandi. Bugun o‘qituvchi, ustozlik kasbining obro‘si va nufuzini keskin oshirishga mamlakat kelaganini qurishda eng hal qiluvchi masala sifatida qaralmoqda. Ta’lim sohasi vakillari jamiyatimizda eng yuqori maosh oladigan va oilasi va yaqinlari faxrlanadigan soha darajasiga chiqarildi.
Shu ma’noda, nutqda pedagoglarning o‘zaro tajriba va bilim almashishi uchun yagona xalqaro platformani yaratish maqsadida O‘zbekistonda Butunjahon professional ta’lim sammitini o‘tkazish taklif etildi.
Bugun aholisi salkam 38 million bo‘lgan yurtimizda yashovchi fuqarolarning teng yarmi ayollar, xotin qizlarni tashkil etadi. Davlatimiz rahbarining nutqida gender siyosati masalasi ham e’tibordan chetda qolmadi. So‘nggi yillarda O‘zbekiston bu mavzuni davlat siyosatining eng ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylantirib, bu borada ulkan yutuqlarga erishdi. Yurtimizda xotin-qizlarning ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy hayotdagi o‘rni tobora mustahkamlanmoqda. Keng ko‘lamli islohotlar natijasida bugun ayollar parlament, biznes, ta’lim, sog‘liqni saqlash va ko‘plab sohalarida rahbar lavozimlarda faoliyat ko‘rsatmoqda. Ularning iqtisodiy mustaqilligini oshirish, kasbga o‘qitish, tadbikorlik ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun sharoitlar yaratilgan. Bugun O‘zbekiston o‘z misolida ayollar uchun teng imkoniyatlar yaratish nafaqat adolat masalasi, balki mamlakat barqaror rivojlanishining garovi ekanini ko‘rsatmoqda. Xususan, BMTning yuksak minbaridan turib davlatimiz rahbari O‘zbekiston Osiyo xotin-qizlar forumini o‘tkazishga, uni xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy hayotdagi o‘rnini muhokama qilish uchun doimiy platformaga aylantirishga tayyorligini bildirdi.
Dunyo olimlari 21-asr – “Axborot texnologiyalar asri” deb nomlagan. Bugun yoshu qari axborot texnologiyalari, internet va qolaversa, global olam – sun’iy intellektsiz o‘z hayotini tasaver qilaolmas darajaga yetib bormoqda. Nutqda insoniyat hayotiga shiddat bilan kirib kelayotgan sun’iy intellektning amaliy yechimlari va modellarini beg‘araz almashishga qaratilgan xalqaro hamkorlik mexanizmini yaratish borasidagi tashabbusni ilgari surilgani ham muhim ahamiyatga ega. Bu taklif mamlakatlar o‘rtasida, ayniqsa, sog‘liqni saqlash, ta’lim va madaniyat sohalaridagi tengsizlikni qisqartirish zarurati bilan bog‘liq. Shu tariqa, O‘zbekiston yangi texnologiyalardan nafaqat foydalanish, balki ularni boshqa davlatlar bilan bo‘lishishga tayyorligini ko‘rsatib, ushbu yo‘nalishda global hamkorlik asoslarini yaratmoqda.
Bugun butun dunyo xalqlari bir haqiqatni bilishadi ya’ni O‘zbekiston – yoshlar mamlakati. Prezidentimiz o‘z nutqida dunyoning ertangi kuni yosh avlod qo‘lida ekanini alohida qayd etib, “Jahon yoshlarining tinchlik sari” harakatini ta’sis etish va uning qarorgohini O‘zbekistonda joylashtirish taklifini ilgari surdi. Bu yangi O‘zbekistonning buguni va kelajagi ishonib topshirilayotgan mamlakatimiz yoshlari uchun juda katta imkoniyat va dunyoga chiqish uchun qulay sharoitlarni yaratishga zamin bo‘ladi. Chunki har qanday jamiyatning yoshlari xuddi bizdagi kabi g‘ayrat, kuch, g‘oya, bilim, tafakkur, intellektlar qolaversa, katta bir davlatning kelajagidir. Ilgari surilgan tashabbus natijasida ana shunday yangi formatdagi g‘oyalar, intellektlar, bilimlar, ko‘nikmalar yurtimizga kirib keladi.
Azaldan ma’lumki, Movarounnahr hududi ayniqsa, bizning xalqimizda millatlar o‘rtasidagi totuvlik va bag‘rikenglik, insonparvarlik, ilm-u ma’rifatda, tamaddun rivojida, ikki renessansni barpo etishda alohida hissa qo‘shgan makon bo‘lgan. Va shunday darajadagi insonlarni tarbiyalagan. Azaliy an’analariga sodiq O‘zbekiston jamiyatida Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev rahnamoligida bag‘rikenglik siyosatini izchil amalga oshirar ekan, islom ma’rifati g‘oyalarini chuqur o‘rganish va dunyoga targ‘ib etish bo‘yicha sa’y-harakatlarini faol davom ettirmoqda. Yurtimiz rahbari o‘z nutqda ta’kidlanganidek, yaqin oylarda mintaqa uchun noyob bo‘lgan Islom sivilizatsiyasi markazi ochilishi hamda buyuk ajdodlarimiz – mutafakkir allomalar Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiyning boy ma’naviy va ilmiy merosining alohida taqdimoti Birlashgan Millatlar Tashkilotida o‘tkazilishi Yangi O‘zbekistonning dunyo tamadduni rivoji, Uchinchi renessans poydevorini qurishdagi yana bir o‘ziga xos ulkan tashabbus desak, aslo mubolag‘a bo‘lmaydi.
Umuman xulosa qiladigan bo‘lsa, BMTning bu galgi sammiti butun dunyoni birlashtirishga xizmat qilishi bilan birga, yangi – g‘oyalar, mafkuralarni, tahdidlarni, global muammolarni anglash va ularni yechimini topishga katta maydon bo‘ldi. Bunda Yangi O‘zbekistonning ilg‘or g‘oyalari, tashbbuslari va bor bo‘y-basti gavdalandi. Muhtaram Prezidentimiz BMT sammiti doirasida mamlakatimizning har tomonlama keng imkoniyatlar diyori ekanligini, investision sharoitlari bor, tinchligi barqarorlashgan eng jozibali yurt ekanligini turli davlatlar rahbarlari, yirik tadbirkor, investor, turli institutlar direktorlari bilan uchrashuvlari, muloqotlarida eng asosiysi o‘z nutqida keng bayon etdilar. Bu esa, har bir vatandoshimiz uchun ham g‘urur, ham mas’uliyat kasb etadi.
Shiddat bilan oldinga odimlab borayotgan mamlakatimizdagi islohotlariga barchamiz o‘zimizni safarbar etmog‘imiz, Yangi O‘zbekistonni barpo etish va qolaversa, Uchinchi rennesans poydevorini qurish yo‘lida barchamiz uzoq yillar Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevga yaqin ko‘makchi bo‘lishimz darkor.
Obidjon Xamidov,
Buxoro davlat universiteti rektori, professor
