Аrt- terapeya nima va u kimlarga nima uchun kerak? Biz avvalo shu savolga javob topishimiz kerak. Аrt- terapeya–bu amaliy psixologiya sohalaridan biri boʼlib, u mijozlarga turli xil ijodkorlik ishlaridan foydalanib muammosini yechishda yordam beradigan yoʼnalishdir.
Аrt-terapeya uch soha vakillarining qarashlari, fikrlari va qiziqishlarini oʼzida mujassamlashtirgan yoʼnalishdir.
Birinchidan, bu rassomlarning vizual faoliyat insonning jismoniy va ruhiy holatiga, uning sogʼligiga qanday taʼsir qilishi haqidagi qarashlaridir.
Ikkinchidan, bu psixolog va psixoterapevtlarning insonning ichki dunyosini oʼrganish va uygʼunlashtirish, ong va ongsizlik sohasi oʼrtasidagi ziddiyatni yengish uchun sanʼatdan foydalanish imkoniyati haqidagi nuqtai nazari.
Uchinchidan, bu psixiatrlarning tasviriy sanʼatga bir vaqtning oʼzida ruhiy kasalliklarni tashxislash, psixikani salbiy taʼsirlardan ximoya qilish vositasi sifatida qarashlaridir.
Аrt-terapeya qanday holatlarda yordam beradi?
- Stress, ruhiy tushkunlik ;
- Oilaviy munosabatlar;
- Shaxslararo nizolar;
- Ruhiy jarohat olgan va jarohatdan keyingi stress buzilishidan aziyat chekayotgan kishilarga;
- Hissiy beqarorlik;
- Yolgʼizlik hissi;
- Inqirozga uchragan odamlarga;
- Depressiyaga uchraganlarga;
- Zoʼravonlik yoki oilaviy zoʼravonlikni boshidan kechirgan shaxslarga;
- Giyohvandlik bilan bogʼlik holatlarga;
Nega art-terapeya psixologik yordam uchun mashhur vositaga aylanayapti?
1. Eng muhim narsa shundaki, art-terapeyada ogʼzaki boʼlmagan aloqa kanalidan foydalaniladi. Biz kundalik holatlarda
- Ishlaringiz qanday?, -Yaxshi
- Sizga biror nima boʼldimi?,- Raxmat hammasi yaxshi.,- degan soʼzlarni koʼp ishlatamiz. Va bu holat shunchaki avtomat holatiga oʼtib qoladi. Natijada bu savollarga doim ham toʼgʼri javob bermaymiz. Biz koʼp holatlarda ichki holatimizni tasvirlab berishga soʼz topa olmaymiz, yoki uyalamiz, yoki tortinamiz, yoki qoʼrqamiz. Mana shunday holatlarda art-terapeya mijozga katta yordam beradi. Psixoterapevt yoki psixolog mijozning ichki holatida nimalar sodir boʼlayotganini soʼzsiz anglaydi, shu bilan birga mijoz ham oʼzini tushunish, eshitish, oʼzi bilan qayta tanishish imkoniga ega boʼladi.
2. Аrt-terapeya insonning ichki salohiyatiga murojaat qiladi. Аgar ular yashirin boʼlsa, uni anglashga va shu bilan birga bu holatni hech kimga isbotlab berish yoki ishontirish kerak emaslik imkonini beradi.
3. Аrt-terapeya muammoni eng yumshoq, ogʼriqsiz tarzda hal etishga yordam beradi. Koʼpincha bu usul insonga zavq beradi.
4. Аrt-terapeya biz hammadan va hatto oʼzimizdan yashirgan his-tuygʼularni boshdan kechirish imkonini beradi. Koʼp holatlarda inson bunday kuchli tuygʼularni oʼrinsiz, noqulay, odobsizlik,-deb hisoblaydi va oʼziga bunga ruxsat bermaydi. Natijada bunday kuchli tuygʼular depressiyaga olib kelishi, yoki toʼsatdan, gʼazab va jahl bilan, vahima hujumlari bilan chiqib ketishi mumkin.
5. Аrt-terapeya oʼyin usuli ham hisoblanadi. Bu insonga oʼzgacha hissiyot berishi mumkin. Bunda inson rollarni, yoshini, jarayonni oʼzgartirishi yoki qoʼlga olishi, oʼzidan natija kutmaslik, xato qilishdan qoʼrqmaslik, aldovlarsiz, erkin harakat qilishni anglatadi. Kundalik hayotda bu holatlarni topishga doim qiynalamiz.
6. Аrt-terapeya bizga vaziyatni yoki muammoni boshqa burchakdan koʼrish va muammoni yechimini topish imkonini oshiradi.
Oddiy soʼz bilan aytganda , art-terapeya nima?
Аrt-terapeya –bu tasviriy sanʼatga asoslangan chizma terapiyasi (izoterapiya). Oʼqish va ijtimoiy moslashishda qiyinchilikka duch kelgan bolalar, oʼsmirlar va kattalarda nevrotik , psixosomatik kasalliklarni psixologik korreksiya qilish uchun muhimdir. Rasm chizayotgan insonning ichki hissiy holatini ifodalaydi.
Аrt-terapeyaning qanday afzalliklari bor?
- Bosilgan his tuygʼularga samarali taʼsir qiladi;
- Shaxsiyatning ijodkorligini rivojlanishiga yordam beradi;
- Ichki va tashqi dunyo oʼrtasida garmoniyani (uygʼunlik) rivojlantiradi.
- Insonning ichki psixologik dunyosiga foydali taʼsir qiladi.
Аrt-terapevt nima ish qiladi?
Аrt-terapevt-ijodkorlik orqali bemorlarning emottsional va psixologik salomatligini tiklaydigan mutaxassis. Bu kasb psixologiya, tasviriy sanʼat va pedagogikaga qiziquvchi oʼgʼil-qizlarga juda mos keladi.
Dilbar Hamdamova , BuxDU amaliyotchi psixolog
