8-avgust kuni Prezident Shavkat Mirziyoyev raisligida mamlakatdagi eng dolzarb muammolardan biri – oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilarining bandligi va kadrlar tayyorlash tizimi bо‘yicha muhim yig‘ilish bо‘lib о‘tdi. Yig‘ilishda ta’limning bozor talablariga moslashish darajasi, yoshlarni ish bilan ta’minlash masalalari hamda sohalarga yetarli mutaxassis tayyorlash yо‘nalishida amalga oshiriladigan yangi islohotlar muhokama qilindi.
Raqamlar ortidagi tahlil: ta’lim – talabga mos emas
Oxirgi yetti yilda oliy ta’lim qamrovi 4,5 barobarga oshib, 42 foizga yetgan bо‘lsa-da, bitiruvchilarning katta qismi о‘z mutaxassisligi bо‘yicha ishga joylashmayapti. Bu esa davlat sarmoyasi samaradorligiga jiddiy ta’sir kо‘rsatmoqda. Statistikaga kо‘ra, har bir talabani tayyorlash uchun yiliga 25–30 million sо‘m sarflanadi, ammo bitiruvchilarning yarmidan kо‘p qismi diplomiga mos bо‘lmagan ishlarda mehnat qilmoqda.
Masalan, Jizzaxdagi “BYD” avtomobil zavodida 100 ta vakant mavjud bо‘lib, shularning tо‘rtdan biri robototexnika va avtomatlashgan dasturlash sohalari bilan bog‘liq. Mavjud mutaxassis yetishmovchiligi sabab, korxonalar chet eldan kadr jalb qilishga majbur bо‘lmoqda.
Ta’lim va ishlab chiqarish integratsiyasi – eng tо‘g‘ri yо‘l
Shu munosabat bilan, davlat rahbari mutaxassislikni bozor ehtiyojlariga mos ravishda shakllantirishning yangi mexanizmlarini joriy etish tashabbusini ilgari surdi. Endilikda 1 million dollardan yuqori qiymatga ega va 50 tadan ortiq ishchiga ega loyihalar bо‘yicha texnik-iqtisodiy asoslarda mutaxassisga bо‘lgan ehtiyoj belgilanadi. Shu orqali oliy ta’lim muassasalari aniq buyurtma asosida kadr tayyorlaydi.
Rektorlar talabalarga asosiy fanlardan tashqari, qо‘shimcha ta’lim modullarini joriy etadi, bitiruvchilar esa loyihalarga mos ravishda diplom ishini himoya qiladi. Eng muhimi – investor talabiga mos bitiruvchilar kafolatli ishga qabul qilinadi.
Buxoro texnika universiteti misolida bu tajribaning samarasi kо‘rinmoqda: klaster usulidagi о‘quv-ishlab chiqarish integratsiyasi natijasida 2 mingdan ziyod bitiruvchi mutaxassisligi bо‘yicha ishga joylashgan.
Oliygohlar uchun yangi moliyaviy motivatsiya
Yig‘ilishda oliy ta’lim muassasalari faoliyatini baholashning yangi tizimi joriy etiladi. Endilikda universitetlar:
Bitiruvchilarning bandligi – 40 ball,
Tarmoq buyurtmalari asosidagi ilmiy faollik – 30 ball,
Xalqaro maqolalar va ilmiy salohiyat – 20 ball,
Grantlar jalbi – 10 ball
bо‘yicha baholanadi. Bunday reyting asosida moliyalashtirish mexanizmi joriy etiladi. Bu rektorlar zimmasiga javobgarlikni kuchaytiradi va universitetlarni natija uchun ishlashga undaydi.
Bitiruvchilar uchun keng imkoniyatlar – magistratura, staj va biznes
Prezident ta’kidlaganidek, bu yilgi 92 ming bitiruvchining bandligini ta’minlash ustuvor vazifa etib belgilandi. Ularning 20 ming nafari magistratura va ikkinchi mutaxassislik, yana 20 ming nafari stajsiz ish о‘rinlari bilan qamrab olinadi.
Shuningdek, har bir viloyatda “biznes inkubator” tashkil qilinib, IT, dizayn, marketing, tadbirkorlik yо‘nalishlarida 10 ming nafar yoshni ish bilan ta’minlash kо‘zda tutilmoqda. Tijorat banklari orqali 20 ming yoshning о‘z biznesini boshlashiga shart-sharoit yaratiladi. Bu maqsadda 300 million dollar mablag‘ ajratilib, bitiruvchilarni ishga olgan tadbirkorlarga 5 milliard sо‘mgacha 18 foizli imtiyozli kreditlar taqdim etiladi.
Oliygohlarga akademik va tashkiliy mustaqillik
Prezident ta’lim sohasida yana bir muhim islohotni amalga oshirishni boshladi – barcha universitetlarga akademik va tashkiliy mustaqillik beriladi. Rektorlar endi о‘rinbosarlarini mustaqil tayinlaydi, professor-о‘qituvchilar va boshqaruv kadrlarini belgilaydi, “super kontrakt” narxini erkin belgilaydi.
Shuningdek, Yangi О‘zbekiston universiteti qoshida tashkil etilayotgan “Rektorlar maktabi” orqali rektor va prorektorlikka nomzodlar maqsadli tayyorlanadi.
Abituriyentlarga yanada kengroq imkoniyatlar
Abituriyentlarni qо‘llab-quvvatlash maqsadida muhim tashabbus – agar u tanlagan beshta OTMdan birortasiga kira olmasa, lekin uning bali boshqa OTMdagi tо‘lmagan yо‘nalish talabiga tо‘g‘ri kelsa, shartnoma asosida о‘qish imkoniyati yaratiladi.
Xulosa о‘rnida: mutaxassisni tayyorlash emas, ish bilan ta’minlash muhim
Prezident Shavkat Mirziyoyevning ta’lim va bandlik sohasidagi bu islohotlari О‘zbekistonning inson kapitaliga qaratilgan strategik yechimi ekanligini kо‘rsatadi. Endilikda asosiy vazifa – yoshlarni bitirishidan avvaloq ish bilan ta’minlashga kafolat yarata oladigan tizimni tо‘liq ishlatish. Bu nafaqat mamlakat iqtisodiyoti, balki yoshlarning kelajagi uchun ham juda muhim.
Yoshlarni ma’naviy yuksalishiga kо‘maklashish departamenti
