Italiya prezidentining taklifiga binoan Prezidentimizning ushbu davlatga rasmiy tashrifi amaldagi faol va progmatik tashqi siyosatining amaliy ifodasi bo'ldi. Mazkur tashrifni OAVlari orqali kuzatib shunday xulosa qilsa bo'ladi-ki, tashrif – tasnif jihatdan rasmiy, ahamiyati jihatdan esa tarixiy tashrif desak aslo mubolag'a bo'lmaydi. Va bu ikki davlat rahbarlari 2000 yildan buyon ilk bor oliy darajada uchrashuvdir.
Yevropaning eng yirik mamlakatlari qatorida bo'lgan bu davlat bilan mamalkatimiz o'rtasidagi har tomonlama hamkorlik aloqalari mustahkmalanib bormoqda. Xususan, o'tgan 4 oyda 157,5 mln dollarni tashkil qilgan o'zaro savdo aylanmasi, Italiya kapitali asosida faoliyat yuritayotgan 54 ta korxona, ikki tomonlama 22 ta xujjat imzolangan.
Shu o'rinda Italiya davlati haqida qisqacha to'xtalib o'tsak. Italiya Respublikasi – Yevropa janubida, O'rta dengiz havzasida joylashgan davlat. Apennin yarim oroli, Sitsiliya, Sardiniya va boshqa kichik orollarni o'z ichiga olgan. Maydoni 301,2 ming km2. Aholisi 57,679 mln. kishi (2001). Ma'muriy jihatdan 20 viloyat bo'linadi. Poytaxti – Rim shahri. Davlat tuzumi – Italiya respublika. Aholisining 98% dan ko'prog'i italьyanlar, qolgan qismi retoromanlar, tirollar, frantsuzlar, sloven va xorvatlar, shuningdek, albanlar, katalonlardir. Ayni paytda esa 1,5 ming nafar O'zbekiston fuqarosi Italiyada istiqomat qiladi. Shundan 900 nafari (55% ruslar, 20% o'zbeklar, 13% tatarlar va 12% koreyslar, ukrainlar, armanlar, qozoqlar, tojiklar va boshqalar) elchixonaning doimiy va vaqtinchalik konsullik hisoblarida turadi. Rasmiy tili – italьyan tili. Aholining 67% shaharlarda yashaydi. Yirik shaharlari: Rim, Milan, Neapolь, Turin, Genuya, Palermo.
Ushbu davlat sanoati, texnologiyalari anchagina taraqqiy topgan. Umumiy maydoni 302 ming km. kv. bo'lgan Italiyaning aholisi 2022 yil 1 yanvarь holatiga ko'ra 58,9 mln nafarni tashkil qiladi. Poytaxt Rimda 2,8 mln aholi istiqomat qiladi.
Italiya 1992 yil 10 yanvarda O'zbekiston mustaqilligini tan oldi va 1992 yil 24 martda diplomatik munosabatlar o'rnatdi. Ayni o'sha yildan buyon Italiyaning Toshkent shahridagi elchixonasi faoliyat ko'rsatmoqda. 1998 yildan buyon Rimda O'zbekistonning diplomatik vakolatxonasi faoliyat ko'rsatmoqda.
Bugungi kunga qadar 4 ta oliy darajadagi tashriflar amalga oshirilgan. Jumladan, Italiyaga 2 ta (Birinchi prezident 1996 yil iyunь va 2000 yil noyabrь), O'zbekistonga 2 ta (1997 yil may oyida Prezident O. Skalfaro va 1997 yil sentabrda Bosh vazir R. Prodi).
Prezidentimizning tashrifi esa ikki davlat munosabatlariga yangi qiyofa, yangi ruh olib kirdi. Bunga davlatimiz rahbarining Italiya bosh vaziri Jorjo Melloni bilan suhbat chog'ida Italiya bosh vazirining Prezidentimizga qarata “Biz sizning islohotlaringizga va siyosatingizga ishonganimiz uchun hamkorligimizni strategik darajaga ko'tarishga qaror qildik” deya ta'kidlaganida ham katta ma'no mujassam.
Endilikda O'zbekiston va Italiya o'rtasida kutilayotgan amaliy islohotlar haqida to'xtalib o'tsak.
Siyosiy-iqtisodiy, madniy va gumanitar sohalaridagi hamkorligimizni yanda rivojlantirish maqsadida O'zbekiston Respublikasining Italiyadagi elchixonasi shtati kengaytiriladi. Bundan tashqari Milan shahrida O'zbekiston Respublikasi elchixonasining maxsus bo'linmasi ham ochiladi.
Iqtisodiy sohada. Oxirgi 6-7 yilda juda katta dinamikani ham ko'rsak bo'ladi. Xususan bu tavar aylanmamizning yildan yilga o'sib borayotganligi, O'zbekistonning Italiyaga nisbatan eksportini oshib borayotganligi misol sifatiga keltirish mumkin. Kuni kecha bo'lib o'tgan O'zbekiston-Italiya biznes forumida ham ikki davlat ishbilarmon doiralari o'rtasida umumiy qiymati
9 milliard yevro miqdoridagi 40dan ziyod shartnomalar imzolandi.
Va albatta bu shartnomalar Italiyadan yangi investitsiyalar, yangi yuqori texnologiyalar va umuman olganda Italiyadan iqtisodiyot sohasidagi bilim va ko'nikmalar transferiga juda katta hissa qo'shadi.
Sobitjon, [12.06.2023 13:11]
Italiya davlati bilan iqtisodiy munosabatlarni yangi darajasiga chiqishida bu albatta mazkur biznes forumda va Hurmatli Prezidentimiz tomonidan o'tkazilgan muzokaralar davomida energetika, metalurgiya, qishloq xo'jaligi, turizm va boshqa sohalardagi aniq investitsion loyihalarni amalga oshirilishi yana katta turtki bo'ldi. Yana bir iqtisodiy sohadagi masala bu albatta O'zbekiston Respublikasining Butun jahon savdo tashkilotiga kirish masalasidir. Bu masalada Italiya tomonidan to'liq xayrixohlik bor.
Madaniy-gumanitar sohada. Ta'lim soahasini oladigan bo'lsak, yaqin oylarda O'zbekistonda birinchi “O'zbekiston-Italiya ta'lim forumi”ni o'tkazishga kelishib olindi. Bundan tashqari O'zbekistonning boy tarixi, merosi va urf-odatlarini o'zida aks etgan turli xil ko'rgazmalarni Italiyada namoyishini tashkil etish bo'yicha ham kelishuvlarga erishildi.
Prezidentimizning Italiya rahbarlari bilan bo'lgan uchrashuvlarda O'zbekistonda italiyan tiliga bo'lgan qiziqish tobora ortib borayotganligi mamnuniyat bilan tilga olindi. Bu borada qo'shma dasturlarni yo'lga qo'yish, yangi loyihalarni amalga oshirish borasida ham kelishib olindi. Xususan, yurtimizdagi oliy o'quv yurtlari balki maktablarda ham italiyan tilini o'qitish kurslarini tashkil etish bo'yicha ham fikr almashildi. Endilikda italiyan tiliga qizqiuvchilarning imkoniyat darajasi oshadi.
Gumanitar almashinuvlarni rivojlantirish sohasida. “Xalq diplomatiyasi”ni tadbiq etish maqsadida yaqin oylarida O'zbekiston Respublikasida va Italiyada o'zaro “Madaniyat va turizm kunlari”ni o'tkazishga ham kelishib olindi.
Prezidentimizning Italiya rahbarlari bilan bo'lgan uchrashuvda mintaqaviy masalalarga ham to'xtaldi. Xususan, Markaziy Osiyodagi vaziyat, Markaziy Osiyoda bo'layotgan iqtisodiy, ijtimoiy o'zgarishlar haqida ham fikr almashildi. Bundan tashqari Italiya rahbarlari O'zbekiston Respulikasining Afg'oniston masalasidagi siyosatini to'liq qo'llab-quvvatlashini bildirdi va bu boradagi hamkorligini ham yo'lga qo'yish bo'yicha ham kelib olindi.
Tashrif doirasida ikki davlat hamkorligining normativ-huquqiy bazasi ham ancha kuchaytirildi. 12 ta hujjat qabul qilindi. Bular asosan sanoatni rivojlantirish, adliya sohasi, madaniyat, qishloq xo'jaligi va boshqa sohalarni kuchaytirishga qaratilgan hujjatlardir.
Hech mubolag'asiz mamlakatimiz Rahbarining Italiya davlatiga rasmiy tashriflari ikki davlat o'rtasidagi munosabatlarni iqtisodiy, siyosiy, madaniy va gumanitar aloqalarning mustahkamlanishiga katta zamin yaratadi. Va shu bilan birga ikki davlat o'rtasidagi do'stona va strategik hamkorlikni mustahkamlashga xizmat qiladi.
Azizbek AMONOV,
Buxoro davlat universiteti Birinchi prorektori,
sotsiologiya fanlari bo'yicha falsafa doktori
