Stress-bu tashqi taʼsirlarga javob natijasida natijasida namoyon boʼladigan jismoniy va ruhiy zoʼriqish. Qisqa stress insondagi xtirasini, immunitetini va intelektual qobiliyatini vaqtincha oshiradi. Аmmo uzoq vaqt stress holatida yurish inson salomatligiga, uning fiziologik holatiga, ruhiyati va hatti-harakatlariga jiddiy salbiy taʼsir koʼrsata boshlaydi. Insonda tashvishlanish, asabiylashish, vahima holatlari kuchayadi, tez jahl qilish, oʼzini tuta olmaslik, boshqalar bilan munosabatining tez-tez buzili, surunkali jismonan va ruhan charchoqlik, ishlay sifatining buzilishi holatlari kuchayadi. Bu esa organizmda kortizol, yaʼni stress garmonining koʼpayishiga olib keldai. Uzoq vaqt bu holatda yurish depressiya, turli nevroz holatlari va xulq ogʼishishlarini kelib chiqishiga sabab boʼladi. Shu bilan birga kartizolning tanada koʼpayishi metobolizm holatini buzilishi, ortiqcha vaznning oshishiga olib keladi. Stress yurak, qon-tomir (infarkt, miokart, gipertoniya), oshqozon ichak trakti (gastrit, oshqozon, oʼn ikki barmoq yarasi), immunitet pasayishi kasalliklarini kelib chiqishiga sabab boʼlishi mumkin.
Stressning kelib chiqishiga eng koʼp sabab boʼladigan xolatlar:
- Kasbiy masʼuliyat darajasining oshishi
- doʼstlar, yaqin insonlar, oila aʼzolari bilan munosabatning tez-tez buzilishi.
- oʼz-oʼzini hurmat qilish darajasining pastligi.
- yetarlicha dam olmaslik yoki uyquning kamligi.
-axborotning haddan tashqari koʼp yuklanishi.
-moliyaviy beqarorlik
-ortiqcha vazn.
-organizmda vitamin va mikroelementlarning yetishmasligi.
-uzoq muddatli surunkali kasalliklar
-ijobiy his-tuygʼularning yetishmasligi
-yashash joyini oʼzgarishi
-yaqin insoning vafot etishi
-hayotdagi oʼzgarishlar (nikoh, ajralish, yangi maktab, yangi ish, ishsizlik va x.z)
Stressning belgilari:
- Аsabiylashish,
- Letargiya, befarqlik,
- Uyqu buzilishi,
- Dam ololmaslik,
- Kognitiv funktsiyalarning buzilishi (xotira, diqqat, beparvolik)
- Xavotirning kuchayishi,
- Koʼz yoshi,
- Ovqatga qiziqishning oshishi yeki kamayib ketishi,
- ortiqcha terlash,
- asab tiklari
Stress bilan qanday kurashish kerak?
- Stressli vaziyatlarda chalgʼish
- Soir boʼlgan voqeaga nisbatan munosabatni qayta koʼrib chiqish
- Stressni keltirib chiqaradigan kuchli salbiy hissiyotlarni, fikrlarni va undan kelib chiqadigan energiyani kamaytirish uchun sport bilan shugʼullanish, tozalash, yuvish, ovqatlar va shirinliklar pishirish, futbol, voleybol, tennis oʼynash, kardio mashqlarni bajarish, yoga, meditatsiya bilan shugʼullanish)
- Dam olish, ijobiy fikrlagsh,
- Optimizm
- Hayotni, ishni, dam olishni oqilona tashkil etish, hayotdan zavq olishni oʼrganish.
- Oʼtmishga chuqur kirmaslik, kelajakdan xavotirlanmaslik. Hayotidan faqat xatolar, ayblar axtarib, oʼzini ayblamaslik.
- Yomon odatlar, yaʼni ichish, chekish, narkotik moddalardan uzoqroq yurish.
Stressni oldini olish
- Muntazam jismoniy faollik,
- Muvozanatli ovqatlanish
- Vitamin va mikroelementlarni ichib turish
- 8 soatlik uyqu
- Ochiq havoda sayr qilish
- Sayohatlarga borish
- Yaxshi insonlar bilan muloqot
- Baʼzi hayotish pozitsiyalarni qayta koʼrib chiqish.
- Аtaylab, yaxshi narsalar haqida koʼproq oʼylash.
