"Psixolog javob beradi" SAVOL: Fobiya nima? U xavflimi? Fobiyadan davolanish mumkinmi?
Yer yuzida insonlarning kо‘pchiligida doimiy biror nimadan kurkish xissi bor.
Ana shu kurkuv, xavotir xissi FOBIYA deb ataladi.
Fobiya súzi grekchadan olingan búlib, "kurkuv", "daxshat" degan ma’nolarni anglatadi.
Bu tarzdagi kurkuvni inson boshkara olmaydi. Xavotirini kamaytirishga kodir búlmaydi. Aslida esa u kúrkayotgan yoki xavotirlanayotgan xolat u úylaganchalik jiddiy axamiyatga ega bulmaydi.
Fobiya bir necha yuzlab kúrkuvlar jamlanmasi ekanligi uchun xam buni kúrkuv deb atash túgrirok bulardi. Bu kúrkuvlarning mingdan ortiq turlari bor: korongulikdan, balandlikdan kurkish, suvdan yoki suzishdan kúrkish, útkir tigli narsalardan kúrkish, о‘lishdan, kasalliklardan, mikroblardan qо‘rqish va x.k....
Sizning fobiyalaringiz ota-
onangiz yoki bobolaringiz genlaridan útgan búlishi ham mumkin. Ular genetik kalitlar orkali avloddan-avlodga útish kobiliyatini ega.
Agar, masalan siz nima uchun suzishdan kúrkayotganingizni bilmasangiz, sabab anik genlarga yashiringan búlar ekan...
Fobiyada inson úzi bilan sodir búlishi mumkin búlgan xolatni tasavvur kiladi va aynan mana shu Unda katta kúrkuv xissini uygotadi. Inson bunday kúrkuv oldida úzini asirga tushgan asirdek maxbusdek ximoyasiz, xayoti bir necha dakikalardan keyin yakuniga yetishi mumkin búlgan insondek tutadi. Bunday insonlar ana shu kúrkuv tufayli ishlarini úz úrnida bajara olmasligi, buning sababini esa uyalib xech kimga aytmasliklari xam mumkin.
Bu esa úz navbatida asab tizimiga jiddiy ta’sirini útkazadi. Buning okibatida insonda kator ruxiy xastaliklar kelib chikishi mumkin.Inson fobiya ta’sirida insonlardan úzini olib kochadigan, dústlar davrasini tark etadigan,kelajagi uchun tuzgan rejalaridan oson voz kechadigan xolatga kelib koladi
FOBIYANING RUXIY BELGILARI:
Biror xolatning yomonlik bilan tugashini kutish( yoki oldindan bilish)
Xavfsirash, doimiy ravishda dikkatda turish
Dikkatning susayishi
Turli ovozlarga ta'sirchanlik
Xotira susayishini sezish(kúp xollarda bu dikkatning susayishi bilan boglik búladi xolos)
Somatik alomatlarni kutish
Biror xavfning yakinlashayotgani xakidagi gayrioddiy goyalarni úylab topish
Insonning ma'lum xolatga avval xam tushganini xis etishi
Miyada xech bir fikrning yúkligi, umuman xayolning mavjud emasligi xissi...
Bulardan tashkari oshkozon ichak tizimida xam úzgarishlar keltirib chikaradi...
FOBIYADAN qanday davolaniladi?
Insonlardagi oddiy kúrkuv xissi fobiyadan mutlako fark kiladi.
Bu kurkuv xissi tezda utib ketadi va bu bezarardir....
Ammo FOBIYA ayniqsa inson stressga tushganda, depressiya vaqtida juda rivojlanib ketadi va inson hayotiga ancha muncha noqulayliklar va zarar keltirib chiqaradi. Masalan: kasallikdan yoki o'limdan qo'rqadigan insonlar ko'chada , mashinalarda yura olmaydigan bo'lib qolishadi. YO bo'lmasa mikrobdan qo'rqadigan insonlar (mizofobiya) tashqariga chiqishga, odamlar bor joylarga borishga, odamlar bilan ko'rishishga juda qo'rqib qolishadi. Tinimsiz qo'llarini yuvishadi. Umumiy ovqatlanadigan joylar, transport, hojatxona singari joylardan foydalana olmay qolishadi.
Fobiyalarni albatta psixologlar davolaydi. Psixologlar davolash jarayonida fobiyani keltirib chiqargan sabablarani aniqlaydi, turli mashqlar, auto treniglar va gipnoz bilan davolashadi. Albatta fobiyani davolash uchun bir muncha vaqt talab etiladi.
