O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Parlament komissiyasining 2016 yil 15 sentyabrdagi 36-sonli qaroriga binoan, «Mustaqillik yillarida Respublika hayotining turli sohalarida erishilgan yutuqlar haqida keng jamoatchilikni xabardor qilishga qaratilgan loyihalarni qo’llab-quvvatlash» mavzusidagi Davlat granti 6-tanlovi natijalariga ko’ra, viloyatdagi NNTlar tomonidan ilgari surilgan loyihalar orasidan «Hunarmandchilikni rivojlantirish markazi» (44-12/60) taklif etgan «Buxoro hunarmandchiligi dunyo nigohida» (ajratilgan mablag’ 25 000 000 so’m) mavzusidagi loyiha g’olib deb topildi.Mazkur Davlat grantining mahsuli o’laroq, 7 bosma taboq (112 bet) dan iborat bo’lgan, “Buxoro hunarmandchiligi zebu zarlari” kitob – albomi 2017 yilboshlarida “O’zbekiston” nashriyoti tomonidan chop etildi.Mana shunday mas’uliyatli va sharafli loyihani ilgari surgan va uni bajargan kitob – albom mualliflari: BuxMTI zukko olimasi Mavluda Rahmonova, BuxDU ning zabardast va serg’ayrat tarixchisi, Xalqaro qadimshunoslik akademiyasi dosenti Azalshoh Hamroyev va Respublika Ma’naviyat targ’ibot markazi Buxoro viloyati bo’limi rahbari Saidjon Hamroyevlar o’z oldilariga qo’yilgan vazifani a’lo darajada bajardilar. Kitobda dunyoga mashhur Buxoro hunarmandchiligi tarixi, sovet davridagi ta’qiq va ta’qiblar, mustaqillik yillarida yurtdosh hunarmand - ustalar erishgan yutuqlar, ular tomonidan san’at asari darajasida yaratilgan ishlarning suratlari, shuningdek, jami 17 ta hunar turi haqida ma’lumotlar keltirilgan.Qadimda Buxorodan Evropaga, Xitoy va Hindistonga paxta tolasi, chit, sopol va kandakorlik buyumlari, ipak gilamlar, yog’och o’ymakorligi va zardo’zlik san’ati durdonalari olib borib, sotilgan. Ammo, sovet mustabid tuzumi davrida bunday buyumlar u yoqda tursin, hatto ming yillar davomida rivojlangan hunar turlarining o’zi ham qatag’onga uchragan. O’z kasbiga sodiq ustalar esa jonlarini xatarga qo’yib, yashirin ravishda faoliyat yuritib, otameros hunarlarning bugungi kungacha etib kelishini ta’minlaganlar.Buxoro Buyuk ipak yo’lining Sharq va G’arb madaniyati uyg’unlashgan markazi sifatida dunyoga mashhurdir. Shayx Jaloliddin Rumiyning:Ul Buxoro, chashmai irfon erur,Kim buxoriydir, aziz inson erur,degan misralari Buxoroning olimu fozillari, qo’li gul me’morlariyu usta - hunarmandlariga nisbatan aytilganligi o’z isbotini topmoqda.Kitobda hunarmandchilik mustaqillikning ilk kunlaridan boshlab butun O’zbekistonda va shu qatorda Buxoroda o’ziga xos rivojlanish yo’liga kirgani mualliflar tomonidan alohida qayd etiladi. Shuning uchun ham ular asosiy e’tiborni Buxoro hunarmandchiligining aynan so’nggi chorak asrdagi yutuqlariga qaratganlar.Kitob–albomda mustaqillik yillarida O’zbekiston Prezidentining 1997 yil 31 avgustdagi “Xalq amaliy san’ati, hunarmandchilikni rivojlantirishni davlat yo’li bilan qo’llab-quvvatlash chora - tadbirlari to’g’risida”gi; “Hunarmandchilik” uyushmasining tashkil etilishi to’risida” gi; 2005 yil 28 martdagi “25 turdagi hunarmandchilik maxsulotlarini rivojlantirish to’g’risida”gi Farmoni; 2013 yil 24 dekabrdagi O’zbekiston Prezidentining hunarmandlarga berilgan imtiyozlarning 2017 yil 1 yanvarigacha uzaytirilganligi to’g’risidagi Farmonlari haqida ma’lumot berilgan. Buning natijasi o’laroq, G’ijduvon “Kulolchilik markazi”, Vobkent “Hunarmandchilik markazi”, Shofirkon “Kashtado’zlik markazi”, Buxoro shahrida “Sovg’a” zardo’zlik markazi, “Buxoro mis kandakorligi”, “Buxoro zargarligi”, “Buxoro ipak gilamlari” korxonalarining tashkil etilishi, Buxoro hunarmandchiligi tarixida yangi sahifalar ochib berganligiga urg’u berilgan. Kitobdagi ma’lumotlarga asosan, bugungi kunda Buxoroda 1200 hunarmand ro’yxatga olingan bo’lib, shulardan 640 nafari xotin-qizlar ekanligi ma’lum bo’ladi.Albomda kitobxonda milliy g’urur hissini uyg’otadigan faktlar ko’plab keltirilgan. Masalan, mustaqillik yillarida “Tashabbus” ko’rik-tanlovlarida buxoroliklar 4 marta birinchi o’rinni, to’rt marta ikkinchi o’rinni, 3 marta uchinchi o’rinni egallaganliklari; 35 ta buxorolik usta YuNESKO ning “Sifat” sertifikatini olishga erishganliklari haqidagi faktlar shular jumlasidandir.Kitobda mustaqillik yillarida yaratib berilgan sharoitlar va e’tibor tufayli ko’plab hunarmandlar davlatimizning yuksak mukofotlari bilan, jumladan, zardo’z Muyassar Temirova “O’zbekiston Qahramoni” unvoni bilan; Alisher Narzullaev, Raxmatullo Fatullayev, Shokir Kamolov “Do’stlik” ordeni bilan; Orif Qodirov “Fidokorona xizmatlari uchun” ordeni bilan, Munavvar Farmonova, Robiya Yunusova, Kubaro Boboyeva, Oysha Temirova, Baxshullo Jumayev “Shuhrat” medali bilan taqdirlanganliklari haqida bayon qilinadi. Shuningdek, “Hunarmand” uyushmasining yuzdan ortiq a’zolari AQSh, MDH davlatlari, Hindiston, Pokiston, Germaniya, Chexiya, Rossiya davlatlarida tashkil etilgan ko’rgazmalarda ishtirok etib, yuqori o’rinlarni egallaganliklari haqida rasmlar, sertifikatlar va ishlaridan namunalar ilova qilingan.Kitob eng so’nggi poligrafiya yutuqlariga tayangan holda, qimmat hamda sifatli qog’ozda chop etilgan bo’lib, u qattiq muqovadan tashqari, super muqova bilan ziynatlangan. Albomda 40 nafar buxorolik qo’li gul ustalarning biografiyasi, erishgan yutuqlari va qatnashgan xalqaro ko’rgazmalariga oid ma’lumotlar berilgan. Muqovadan boshlab barcha betlarda Buxoro hunarmandlari tomonidan yaratilgan ishlardan namunalar, takrorlanmas tarixiy obidalar va ulardagi ornamentlarning suratlari keltirilgan. Kitobdagi zebu zarga aylangan asarlarni ko’rib, go’yo “Ming bir kecha” ertaklaridagi go’zal va afsonaviy buyumlarni tomosha qilganday bo’lasiz...“Buxoro hunarmandchiligi zebu zarlari” albomida700 dan ortiq takrorlanmas suratlar ishlatilgan bo’lib, kitobning go’zal holatga keltirilishida “O’zbekiston” nashriyotining professional dizaynerlari - Shamsuddin Xo’jayev va Dilmurod Mullo-Axunovlarning mehnati va mahoratini alohida ta’kidlash lozim. Kitobatchilik san’atida fotosuratlarning o’ta sifatli bo’lishi va mavzuga mos ornamentlar bilan o’yg’unlashib ketishi kamdan-kam uchraydi. Dizaynerlarning hunarmandchilik sohalariga xos va mos ranglarni to’g’ri tanlay olganliklari, har bir detalga nozik did bilan yondashganliklari, har bir suratni retushlash, ya’ni, suratlarga qayta ishlov berishdek o’ta nozik va mashaqqatli ishni mahorat bilan amalga oshirganliklari insonni lol qoldiradi. Ayniqsa, Buxoro siluetining har bir betda turli hunarmandchilik asarlariga muvofiq ravishda yangi tusga kirishi, uni yanada afsonaviy shahar qilib ko’rsatadi.Buxoro mustaqillik sharofati bilan o’zining “Sharif shahar” maqomini qayta tiklamoqda. Shahrimizga kelayotgan chet ellik mehmonlar sonining yildan - yilga oshib borayotganligi buning yaqqol misolidir. “Buxoro hunarmandchiligi zebu zarlari” kitobining uch tilda yozilganligi ham davr talabiga mos tushgan. Ushbu kitob Buxoroni, buxorolik hunarmandlarni dunyoga ko’z-ko’z qilishda muhim rol o’ynaydi. Qimmatli manba vazifasini o’tovchi bu qaldirg’och kitob hali yuzlab mahoratli, ishlari betakror san’at asari darajasida bo’lgan buxorolik hunarmandlarni izlab topish va ularning o’lmas merosini tarixga muhrlashdek ishlarga debocha bo’ladi.Men “Buxoro hunarmandchiligi zebu zarlari” kitobining Buxoro xalq amaliy san’ati tarixiga bag’ishlangan durdona asar bo’lib qolishiga ishonch bildirgan holda, mualliflarga navbatdagi kitob – albomlarni yaratishlariga omadlar tilayman.Tarix fanlari nomzodi, dotsent,Viloyat tarixchilar jamiyati raisi U.J. Rashidov
