O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Din ishlari bo‘yicha qo‘mitaning xulosasi asosida yaqinda chop etilgan "Qizbibi — Hazrat og‘ayi Buzurg" ma‘rifiy-tarixiy risolasi tabarruk Buxoro ayol avliyolari tarixining noma‘lum sahifalarini ma‘lum qildi.Muallif, tarixchi olim Toshpo‘lat Rahmonovning ona yurti, Vataniga yuksak sadoqati, mehru muhabbati, tarix ilmiga fido¬yiligi ushbu risolaning yaratilishiga sabab bo‘ldi.O‘tmish tarixi bilimdoni risolaning kirish qismida ushbu ziyoratgoh haqida bilgan, o‘qigan, eshitganlari doirasida fikr-mulohaza yuritganini alohida ta‘kidlaydi.Qadamjoning hozirgi ko‘¬rinishi sho‘rolar davridagi holati bilan qiyoslanganligi, xususan, o‘tgan XX asr 20-yillarida ushbu ziyoratgohda faoliyat yuritgan, qatag‘on qilingan eshon va mullalarning, 50-70-yillarda va hozirgi kunda ham aziz avliyo-lar qadamjosini saqlashga beminnat xizmati singgan benazir insonlar ismi-sharifining birma-bir keltirilishi risolaning tarixiy mazmunini yanada boyitgan.Risolaning "Hazrat Qizbibi abadiyati" deb nomlangan ikkinchi qismida tasavvufshunos olim Sadriddin Salim Buxoriyning Qizbibi tarixini manbalar asosida o‘rganganligi xususida batafsil ma‘lumotlar, bu avliyo haqidagi xalq rivoyatlari keltirilgan.Muallif risolaning uchinchi qismida tarixchi olim Narzulla Yo‘ldoshevning "Buxorodagi ayrim avliyolar tarixi" kitobida qizbibilar bilan bog‘liq xalq e‘tiqod va tasavvurlarining yoritilishi masalasini tahlil etadi."Qizbibi me‘moriy majmuasi" deb nomlangan risolaning beshinchi qismida garchand tarixiy kompleks obida sifatida oz tadqiq etilgan bo‘lsa-da, ammo rus arxeolog olimi V.A.Shishkinning 1938-1939 va 1947 yillarda Buxoro vohasida olib borgan tad¬qiqotlari mahsuli bo‘lgan "Varaxsha" kitobida ushbu aziz avliyo majmuasi arxitekturasi xususida to‘xtalib o‘tilgan. Risolada mazkur rus olimining qadamjo haqidagi qimmatli ma‘lumotlari muallif tomonidan ruschadan o‘zbek tiliga o‘girilib, unumli foydalanilgan.Ushbu ma‘naviy-ma‘rifiy risola olimning uzoq yillar olib borgan kuzatuvi va yig‘ilgan ma‘lumotlari, mavzuga oid tadqiqotlarini ilmiy jihatdan tahlil qilishi asosida dunyoga kelgan. Risola ilmiy tili ravon, o‘quvchi uchun tushunarli, ommabop uslubda yozilgan.Manzila QURBONOVA, BuxDU Tarix kafedrasi dotsenti, tarix fanlari nomzodi (Buxoronoma gazetasi - № 84 дан: 16.10.2017).
