23 fevralda G`ijduvon pedagogika kollejidaBuxDU boshlang`ich ta’lim asoslari kafedrasi bilan birgalikda “Ona tili ta’limining yangi vazifalari” mavzusida o`tkazilgan davra suhbati o`tkazildi. Davra suhbatida F. Safarov (BuxDU boshlang`ich ta’lim asoslari kafedrasi dotsenti), B.Yo`ldoshev (BuxDU boshlang`ich ta’lim asoslari kafedrasi o`qituvchisi), Sh. Istamova(BuxDU boshlang`ich ta’lim asoslari kafedrasi o`qituvchisi), N. Mirzaeva (G`ijduvon pedagogika kolleji ma’naviyat ishlari bo`yicha direktor muovini), Sh. Usmonova (filologiya fanlari kafedrasi mudiri) va kollej talabalari ishtirok etishdi.Kun tartibidagi masala yuzasidan G`ijduvon pedagogika kolleji filologiya fanlari kafedrasi mudiri Sh. Usmonova davra suhbatini ochib, davra suhbatida ishtirok etayotgan mehmonlarni tanishtirdi. Bugungi davra suhbatining asosiy maqsadi talabalarga ona tili ta’limining dolzarb muammolari, ona tili ta’limining davr va jamiyat talab qilayotgan yangi vazifalarini tushuntirishdan iborat ekanligini aytdi. Davra suhbatida BuxDU boshlang`ich ta’lim asoslari kafedrasi dotsenti F. Safarov so`zga chiqib, inson uchun eng muhim narsalar quyidagicha darajalanadi: havo, suv, egulik, til, maktab. Qatorda tildan oldingi uch narsa (havo, suv, egulik) barcha tirik mavjudotga xos. Insonni hayvondan ajratgan til esa kishilar va avlodlar orasidagi aloqani ta’minlaydi, tafakkurni shakllantiradi va rivojlantiradi, manaviyatni tarbiyalaydi va yuksaltiradi, olam haqidagi bilimlarni saqlaydi va boyitadi. SHu bilan bog`liq ravishda ona tili ta’limi til qurilishi bo`yicha bilim berish, ijodiy tafakkurni shakllantirish, manaviyatni yuksaltirish, til imkoniyati bilan qurollantirish, muloqot madaniyatini o`stirish kabi vazifalarni bajaradi. Bugungi kunda bu vazifalar sirasida til qurilishi bo`yicha bilim berish asosiy o`rinni egallaydi. Lekin ona tili talimining bosh maqsadi o`quvchilarning ijodiy tafakkurini yuksaltirish, tafakkur mahsulini og`zaki va yozma shakllarda nutq sharoitiga mos ravishda to`g`ri va ravon ifodalash ko`nikmasini shakllantirish deya belgilangan. E’tibor qilinsa, boshlang`ich sinf partasidan to litsey va kollejni tugatguncha o`quvchilarimiz asosan til qurilishi bo`yicha, yani tilshunoslikdan bilim oladi. Masalan, amaldagi ona tili darsliklaridan birida jami 79 mavzu berilgan: 71 mavzu til qurilishiga, 8 tasi matn tuzishga doir. Demak, uning taxminan 10 foizi matn tuzish malakasini o`stirishga, 90 foizi til qurilishi bo`yicha bilim berishga mo`ljallangan. Maqsad nima? Lisoniy tafakkurni o`stirishmi yoki lisonshunoslik tafakkurini rivojlantirishmi? Tildan foydalanish malakasini o`stirishmi yoki tilshunos tayyorlash? SHu sinfda o`quvchi yangi 78 lingvistik qoidani, 61 termin manosini o`zlashtirishi kerak. Xo`sh, bizga bu yaroqsiz an’ana qaerdan kelib qoldi?! O`tgan asrning yarmigacha jamiyatda hali adabiy til me’yorlari o`rnashmagan bir paytda jamiyat azolarini u bilan qurollantirish zarurati ilk maktab partasidan to uni tugatguncha til qurilishini o`qitishni taqozo qilgan. Zero, adabiy tilni singdirishning eng asosiy yo`li til qurilishiga doir bilimlar bilan qurollantirishdir. Biroq asrning ikkinchi yarmida adabiy til qo`llanishi shart bo`lgan barcha sohalarda u to`la o`rnashib bo`lgandan keyin bu zarurat an’ana ko`rinishini oldi. Diqqat qilinsa, bugungi ona tili ta’limi faqat lingvistik takroriylikdan iborat. Boshlang`ich sinfdagi lingvistik ma’lumotlar tayanch sinflarda chuqur, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida yanada chuqurroq qilib, uch marta qaytarib o`qiladi. Bu takroriylik ham vaqt, ham mablag` jihatidan qanchalar qimmatga tushayotganligini o`ylab ko`rish kerak. Holbuki, yangi davrda ona tili darslari faqat adabiy til talimi bilan cheklanib qolishi mumkin emas. Meningcha, amaldagi ona tili talimini davr talablaridan kelib chiqib tubdan isloh etish zarur. Ona tili darslari “sovuq” tilshunoslik emas, balki tom manodagi jonli va go`zal til saboqlariga, so`zshunoslikka, madaniy nutq, madaniy muloqot mashg`ulotlariga aylanmog`i lozim. Yangi davr masalaga yangicha yondashuvni taqozo etadi. Malumki, har qanday moliyalash uning qanday samara berishi ko`zlangan holda amalgam oshiriladi. Xo`sh, bugungi kunda ona tili ta’limining samarasi o`quvchining olgan lingvistik bilimimi yoki ona tili imkoniyatlarini egallash va mustaqil tafakkurning o`sish darajasimi? Tom ma’nodagi zamonaviy talimda tilshunoslikning ilmiy masalalariga doir qoidalar keskin qisqartirilib, uncha chuqurlashtirilmagan lingvistik ma’lumotlar tafakkur, nutq o`stirish amaliyoti “soyasida” bo`lishi, unga xizmat qilishi, o`uvchining miyasi zinhor samarasiz lingvistik qoida, idroki til qurilishiga oir mashqlar bilan band etilmasligi maqsadga muvofiq. Xullas, davr ona tili darsliklaridan yoshlarimizga til qurilishi haqidagi bilimni emas, balki tom manoda ona tili imkoniyatini egallash mexanizm va usullarini berishni taqozo etmoqda.
