Qadrli doʼstlar! Muhtaram yurtdoshlar! Shu kunlarda Vatanimiz uchun mustaqil, erkin hayot kechirish, uni taraqqiy topgan demokratik davlatlar qatoriga koʼtarish yoʼlining asosiy printsip va qoidalarini muhrlab bergan Oʼzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini qabul qilganimizning 22 yilligini bayramona nishonlamoqdamiz. Tariximizda chuqur iz qoldirgan ana shu buyuk sana bilan siz, azizlarni, sizlarning timsolingizda butun xalqimizni chin qalbimdan samimiy tabriklash, barcha-barchangizga chuqur hurmat-ehtiromimni izhor etish men uchun katta baxtdir. Konstitutsiyamizda belgilab berilgan asosiy maqsadlarimiz barchamizga yaxshi maʼlum. Yaʼni, Bosh qomusimiz bozor iqtisodiyotiga asoslangan mustaqil demokratik davlat qurish, inson manfaatlari, huquq va erkinliklari, qonun ustuvorligi va mamlakatimiz barcha fuqarolari uchun qonun oldida tenglik tamoyili taʼminlanadigan fuqarolik jamiyatini shakllantirishning mustahkam poydevorini yaratib berdi. Sobiq Ittifoq, SSSR degan imperiya parokanda boʼlib, tarqalib ketganidan soʼng, oʼta tahlikali bir zamonda biz “shok terapiyasi” kabi modellarning nomaqbul shakllaridan butunlay voz kechganimiz – shuni taʼkidlashimiz zarur – oʼta muhim va hal qiluvchi qadam boʼldi. Oʼzbekistonimizga mos tarixiy, milliy, anʼanaviy va iqtisodiy vaziyat va xususiyatlarni inobatga olmasdan turib, “bozor iqtisodiyotining shiddatli girdobiga oʼzingni tashlasang, uning oʼzi koʼzlangan manzilga olib chiqadi” degan xomxayollardan butunlay voz kechdik. Va bugungi kunda butun dunyoda tan olingan, “oʼzbek modeli” deb nom olgan jamiyatimizni tubdan isloh etish, erkinlashtirish, demokratik yangi davlat qurish, uni modernizatsiya qilish boʼyicha puxta oʼylangan taraqqiyot yoʼlimizni tanlab oldik. Taqdirimiz hal boʼlayotgan oʼsha ogʼir paytda qancha soxta dohiylar maydonga chiqqani, qanday keskin tortishuvlar boʼlgani, tazyiq va zoʼravonlik ishlatilgani, yosh davlatimiz kemasini agʼdarishga turli urinishlar sodir etilgani sizlarga yaxshi maʼlum, deb oʼylayman. Lekin bunday urinishlar, harakat va xurujlarning puchga chiqqanini, biz tanlagan taraqqiyot strategiyasining naqadar toʼgʼri boʼlganini hayotning oʼzi yana va yana bir bor tasdiqlab bermoqda. Shu fursatdan foydalanib, siz, azizlar, sizlarning timsolingizda butun xalqimiz aynan oʼzimizga xos, oʼzimizga mos boʼlgan, “oʼzbek modeli” deb eʼtirof etilgan rivojlanish yoʼlimizni keng qoʼllab-quvvatlagani uchun yana bir bor oʼzimning chuqur minnatdorligimni bildirish, sizlarning oldingizda, el-yurtimiz oldida taʼzim qilishni oʼzim uchun ham qarz, ham farz, deb bilaman. Biz tanlagan va mashhur besh tamoyilga asoslangan taraqqiyot modelining naqadar haqqoniy va samarali ekani biz qurayotgan yangi demokratik tizimda, iqtisodiyotimiz rivojlanishining barqaror, barchani hayratda qoldirayotgan surʼatlarida, xalqimizning hayot darajasi va sifati ortib borayotganida oʼzining amaliy tasdigʼini topmoqda. Oʼtgan davrda biz duch kelgan ogʼir sinov va muammolarga qaramasdan, mustaqillik yillarida Oʼzbekiston iqtisodiyoti qariyb 5 barobar, aholi daromadlari jon boshiga oʼrtacha 8,7 barobar oʼsganini, mamlakatimiz aholisi bu davrda 1,5 marta koʼpayib, 2015 yilning 1 yanvarida 31 million 500 ming kishini tashkil etishini inobatga oladigan boʼlsak, bunday ulkan natijalarga erishganimizni, ochigʼini aytganda, baʼzan tasavvur qilishning oʼzi ham qiyin. Bugungi kunda mamlakatimizning tashqi qarzi yalpi ichki mahsulotga nisbatan 15 foizdan oshmasligi, ichki qarzimiz umuman yoʼqligi, eksport hajmi, oltin-valyuta zaxiralarimiz barqaror surʼatlar bilan oshib borayotganida ham erishgan ulkan natijalarimiz isbotini koʼrish, kuzatish qiyin emas. Jahon miqyosidagi global iqtisodiy inqiroz hali-beri davom etayotganiga qaramasdan, dunyoning sanoqli davlatlari qatorida Oʼzbekistonda yalpi ichki mahsulotning yillik oʼsish surʼatlari soʼnggi 10 yil davomida 8 foizdan ziyod boʼlib kelmoqda. Yangi – 2015 yilda ham ana shunday yuksak oʼsish surʼatlari koʼzda tutilmoqda. Qadrli vatandoshlarim! Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan olamshumul oʼzgarishlar, shahar va qishloqlarimizning qiyofasi tobora chiroy ochib, aholimizning farovonligi yuksalib borayotgani haqida gapirganda, bunday yangilanishlarning gʼoyat muhim manbalari – avvalo, odamlarimizning ongu tafakkuri, dunyoqarashi va kayfiyati tubdan oʼzgarib, ularning yon-atrofimizda roʼy berayotgan voqea-hodisalarga daxldorlik hissi, ertangi kunga munosabati va ishonchi tobora mustahkamlanib, siyosiy saviyasi va huquqiy madaniyati oʼsib borayotgani haqida alohida toʼxtalishni oʼrinli deb bilaman. Shular haqida soʼz yuritar ekanmiz, biz bundan 17 yil oldin qabul qilgan, qoʼlga kiritayotgan barcha yutuq va marralarimizning omili va zamini boʼlgan, hammamizni, avvalo, bolalarimizning ongu tafakkurini, hayotga boʼlgan munosabatini tubdan oʼzgartirgan Kadrlar tayyorlash milliy dasturi va istiqbolli maktab dasturi haqida alohida toʼxtalib oʼtishimiz zarur, deb oʼylayman. Eski tizimning qolip va aqidalaridan xoli boʼlgan, mustaqil fikrlaydigan va hayotga qaraydigan, Vatanimiz taqdiri va kelajagi uchun masʼuliyatni oʼz zimmasiga olishga qodir kuch sifatida maydonga chiqayotgan bugungi yosh avlodimiz ayni shu dasturlarning, biz amalga oshirayotgan tarbiyaviy ishlarimizning mahsuli, desam, hech qanday xato boʼlmaydi. Аziz yurtdoshlar, esingizda boʼlsa kerak, bu dasturni qabul qilayotgan paytda biz vaqti-soati kelib u albatta ijobiy maʼnodagi “portlash effekti”ga sabab boʼladi, deb ishonch bildirgan edik. Ming shukrki, haqiqatan ham, hayotimizni butunlay oʼzgartirgan mana shunday dasturimizning, unda mujassam boʼlgan ezgu maqsadlarimizning roʼyobga chiqqanini koʼrish bizga nasib etdi va bu barchamizga katta gʼurur va xursandchilik bagʼishlab, koʼnglimizni togʼdek koʼtaradi, ertangi kunga boʼlgan ishonchimizni yanada mustahkamlaydi. Muhtaram doʼstlar! Jahon tarixi barchamizga bir haqiqatni doimo eslatib turadi – hayotimiz taraqqiyoti hech qachon bir joyda toʼxtab turmaydi, xuddi shu kabi jamiyatimizni isloh etish va demokratlashtirish, mamlakatni modernizatsiya qilish va yangilash bir muddatlik ish emas, balki muntazam davom etadigan uzluksiz jarayondir. Аyniqsa, bugun biz XXI asrda – intellektual mehnat birlamchi ahamiyat kasb etayotgan globallashuv va internet asrida yashayotganimizni hisobga oladigan boʼlsak, jahon bozorida raqobat kurashining miqyosi va keskinligi tobora ortib borayotgani bu haqiqatni yana tasdiqlab bermoqda. Bundan qanday xulosa chiqarish kerak? Javob bitta: bunday sharoitda faqat erishgan yutuqlari bilan cheklanib qolmasdan, jadal oʼzgarib borayotgan davr bilan hamnafas boʼlib qadam tashlaydigan mamlakatgina oʼz ezgu maqsadlariga erishishi mumkin. Hayotning ana shunday qatʼiy talabini qayd etgan holda, biz tanlagan maqsad, yaʼni taraqqiy topgan davlatlar qatoriga kirish, xalqimiz va kelajak avlodimiz uchun munosib hayot darajasi va sifatini taʼminlash, xalqaro hamjamiyatda yuksak obroʼ-eʼtiborga sazovor boʼlish yoʼlida biz amalga oshirgan ishlarimiz ezgu niyatlarimizga erishishning faqatgina bir qismi ekanini anglab olishimiz darkor. Shuning uchun ham qoʼlga kiritilgan yutuqlar bilan chegaralanmasdan, xotirjamlik va havolanish kayfiyatiga berilmasligimiz, aksincha, yangi marralar sari intilishimiz, doimo izlanib yashashimiz, taraqqiyot va yangilanish yoʼlidan izchillik bilan yanada ilgarilab borishimiz zarur. Аna shu fikr va xulosalardan kelib chiqqan holda, 2010 yilning noyabrь oyida Oʼzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qoʼshma yigʼilishida Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish kontseptsiyasini, boshqacha qilib aytganda, oʼzimizning uzoq va davomli muddatga moʼljallangan strategiyamizni qabul qildik, desak, ayni haqiqatni aytgan boʼlamiz. Oʼtgan davr mobaynida Kontseptsiyada belgilab berilgan 27 ta qonun, oʼnlab meʼyoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilinib, hayotimizga tatbiq etilmoqda. Shular qatorida, avvalo, har qanday demokratiyaning asosiy sharti boʼlmish hokimiyatlar boʼlinishining konstitutsiyaviy printsipi asosida tub demokratik oʼzgarishlarni chuqurlashtirish boʼyicha oʼzining koʼlami va maʼno-mazmuniga koʼra ulkan ishlar amalga oshirildi. Natijada Konstitutsiyamizga davlat hokimiyatining asosiy subʼektlari – mamlakat Prezidenti, parlamenti, hukumati va sud hokimiyati oʼrtasida vakolatlar taqsimotini optimallashtirishni taʼminlashga qaratilgan tuzatish va oʼzgartirishlar kiritildi. Ushbu tuzatishlar va ular asosida qabul qilingan qonunlar davlat hokimiyati organlari tizimida Oliy Majlisning roli va ahamiyatini sezilarli darajada kuchaytirdi, davlatimizning ichki va tashqi siyosatini shakllantirish va amalga oshirishda mamlakatimiz oliy qonunchilik organining imkoniyatlarini kengaytirdi. Shu bilan birga, Vazirlar Mahkamasi, ijro hokimiyati organlari faoliyatini tashkil etishning printsip va tartibi oʼzgartirildi, hukumatning vakolatlari yanada kengaytirildi, uning parlament oldida, joylardagi davlat boshqaruvi organlarining Xalq deputatlari kengashlari oldidagi masʼuliyati oshirildi. Konstitutsiyaviy qonunchilikka Bosh vazir lavozimiga nomzodni Oliy Majlisning Qonunchilik palatasida eng koʼp deputatlik oʼrnini olgan siyosiy partiya tomonidan taklif etilishi kabi muhim institutlar kiritildi. Konstitutsiyada parlamentning hukumatga nisbatan ishonchsizlik votumini bildirish huquqi, barcha hokimiyat tarmoqlarining huquqlari tengligi va mutanosibligini taʼminlashga qaratilgan boshqa koʼplab qoidalarga aniqlik kiritildi. Bosh qomusimizda parlament va jamoatchilik nazorati instituti, uni amalga oshirish mexanizmlarining mustahkamlangani ham hokimiyatni demokratik modernizatsiya qilishda ulkan ahamiyat kasb etdi. Siyosiy partiyalarning yetuklik darajasi, fuqarolarimizning huquqiy ongi, siyosiy va huquqiy madaniyati tobora yuksalib borayotgani, hech shubhasiz, ushbu konstitutsiyaviy islohotlarning eng muhim asosi, ularni amalga oshirishning hal qiluvchi sharti va garoviga aylanmoqda. Dastlabki tergov va surishtiruv jarayonida fuqarolarning protsessual huquqlariga rioya etilishi ustidan sud nazoratini kuchaytirishga doir kompleks chora-tadbirlar amalga oshirildi. Sudda jinoiy ishlarni koʼrib chiqishda qonuniylik, adolatni taʼminlashning ushbu samarali mexanizmini izchil rivojlantirgan holda, “Xabeas korpus” institutini qoʼllash doirasi kengaytirildi. Ilgari bu institut faqat qamoqda saqlash kabi protsessual majburlov choralariga nisbatan qoʼllanganini eslatib oʼtmoqchiman. Endilikda shaxsni lavozimdan chetlashtirish va tibbiy muassasaga joylashtirish ham faqat sudьyaning sanktsiyasi asosida amalga oshirilishi mumkin. Umumiy yurisdiktsiya sudlarining tarkibiy tuzilmasi va faoliyatining tashkiliy asoslarini takomillashtirish, ularning kadrlar salohiyatini mustahkamlash, sud xodimlarini ijtimoiy himoya qilishni kuchaytirishga doir chora-tadbirlar ham muhim ahamiyat kasb etdi. Ishlarni koʼrib chiqish sifatini oshirish va muddatlarini qisqartirish maqsadida fuqarolik sudlari soni koʼpaytirildi, sudьya lavozimiga nomzodlarga qoʼyiladigan talablar kuchaytirildi. Аxborot sohasini isloh qilish, soʼz va axborot erkinligini taʼminlash boʼyicha amalga oshirilgan demokratik oʼzgarishlar fuqarolarning axborot olish va uni tarqatish borasidagi huquq va erkinliklarini taʼminlash, ommaviy axborot vositalarining mustaqilligini mustahkamlashga, mamlakatni demokratlashtirish jarayonlarida ularning rolini oshirishga xizmat qilmoqda. Keng miqyosda oʼtkazilgan huquqiy tajriba yakunlari asosida joriy 2014 yilda qabul qilingan, xalqaro ekspertlar hamjamiyatida katta qiziqish uygʼotgan va yuksak baholangan “Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligi toʼgʼrisida”gi qonun, hech shubhasiz, qabul qilinayotgan qarorlar sifati uchun hokimiyat va boshqaruv organlari masʼuliyatini oshirganini taʼkidlashni istardim. Yurtimizda ommaviy axborot vositalari soni jadal oʼsib bormoqda. Bugungi kunda ularning soni 1991 yilga nisbatan 3,5 barobar, jumladan, gazetalar 2,5 marta, jurnallar esa 3,5 karra koʼpaydi. Saylov tizimini shakllantirish va rivojlantirish sohasida ham chuqur demokratik oʼzgarishlar amalga oshirildi. Аsosiy qonunimizning 117-moddasiga kiritilgan soʼnggi tuzatishlarga muvofiq, Markaziy saylov komissiyasini demokratik asosda shakllantirish tizimi va shuningdek, uning asosiy faoliyat printsiplari konstitutsiyaviy jihatdan mustahkamlandi, hokimiyatning vakillik organlariga saylovlarni tashkil etish uchun masʼul boʼlgan saylov organlarining butun tizimi mustaqilligining kafolatlari kuchaytirildi. Ishonchim komil, saylov qonunchiligiga kiritilgan, saylash erkinligi va oʼz xohish-irodasini erkin bildirish borasidagi konstitutsiyaviy tamoyilni amalga oshirishga qaratilgan ana shunday va boshqa qator oʼzgartish va qoʼshimchalar shu yil 21 dekabrь kuni Oliy Majlisga hamda mahalliy kengashlarga boʼlib oʼtadigan deputatlar saylovini Konstitutsiyamiz va saylov qonunchiligi va oʼz-oʼzidan ravshanki, xalqaro demokratik qonunchilik talablariga toʼla mos tarzda oʼtkazish imkonini beradi. Bunga hech kimda hech qanday shubha boʼlmasligi kerak. Soʼnggi yillarda qabul qilingan meʼyoriy-huquqiy hujjatlar nodavlat notijorat tashkilotlarini roʼyxatga olish, ularning faoliyatini tashkil etish tartibini tubdan soddalashtirishni taʼminladi, fuqarolarning oʼzini oʼzi boshqarish organlari faoliyatining tashkiliy-huquqiy asoslarini yanada takomillashtirdi. Fuqarolarga huquqiy yordam koʼrsatish, ularning siyosiy ongi va tafakkurini yuksaltirish, yoshlar va xotin-qizlar bilan ishlash, ishga joylashtirish, aholining yordamga muhtoj qatlamlarini qoʼllab-quvvatlash va boshqa sohalarda ularning roli yanada oshdi. Bugungi kunda mamlakatimizda jamiyatimiz hayotining turli sohalarida 8 ming 100 dan ziyod nodavlat notijorat tashkiloti faoliyat koʼrsatmoqda. Bu 2010 yilga nisbatan 1,6 marta koʼpdir. Iqtisodiyotni demokratlashtirish va erkinlashtirish sohasiga, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni qoʼllab-quvvatlashning samarali mexanizmlarini yaratishga alohida eʼtibor qaratildi. “Tadbirkorlik faoliyati sohasidagi ruxsat berish tartib-taomillari toʼgʼrisida”, “Raqobat toʼgʼrisida”, yangi tahrirdagi “Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari toʼgʼrisida”gi va boshqa qonun hujjatlariga muvofiq tadbirkorlik faoliyatini yuritish uchun zarur ruxsat berish tartib-taomillarining roʼyxati va turlari izchil qisqartirildi. Keyingi yillarda ruxsat berishga oid tartib-taomillarning 160 dan ortigʼi yoki 44 foizi, litsenziyalash talab qilinadigan faoliyatning 19 turi yoki 25 foizi bekor qilinganini aytishning oʼzi kifoya, deb oʼylayman. Tadbirkorlik subʼektlari tomonidan davlat organlariga taqdim etiladigan statistika, soliq va moliyaviy hisobotlarning shakli va davriyligi 1,5-2 marta kamaytirildi. Tadbirkorlikning milliy anʼana va urf-odatlarimizga toʼla mos keladigan yangi shakli – oilaviy biznesni rivojlantirish uchun keng shart-sharoitlar yaratildi. Hurmatli majlis qatnashchilari! Bugungi kunda dunyoda sodir boʼlayotgan voqealarni xolisona baholar ekanmiz, keskinlik va xavf-xatarlarning tobora oʼsib, geosiyosiy qarama-qarshiliklar, oʼz taʼsir doirasini kengaytirishga qaratilgan kurashning kuchayib borayotgani, radikalizm, terrorizm va ekstremizm kabi tahdidlar bizni tashvishga solmasdan qoʼymaydi, albatta. Global makonda moliyaviy-iqtisodiy inqiroz hamon davom etayotgani, tovar bozorlarida talabning keskin kamayib borayotgani va konʼyunkturaning beqarorligi koʼpgina davlatlarda iqtisodiy oʼsish surʼatlarining pasayishiga, investitsiya faolligining susayishi va chetga kapital chiqib ketishining kuchayishiga olib kelmoqda. Mana shunday keskinlashuv va jahon bozoridagi noaniq vaziyat keyingi yillarda ham davom etishi mumkin. Oʼz-oʼzidan ayonki, kutilayotgan barcha salbiy holatlarning oldini olish, ularni bartaraf qilish uchun barchamizdan hushyorlik, sezgirlik, safarbarlik va rejalarimizga, avvalo, Mamlakatimizda demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish kontseptsiyasiga tegishli oʼzgartirish va qoʼshimchalar kiritish talab qilinadi. Bugungi kunda yaqin va uzoq atrofimizda, butun jahon miqyosida siyosiy, iqtisodiy vaziyat tobora keskinlashib borayotganini inobatga olgan holda, eng muhim ustuvor vazifalarimiz qatorida iqtisodiyotimizda tarkibiy oʼzgarishlarni izchil chuqurlashtirish, ishlab chiqarishni uzluksiz texnik va texnologik yangilab borish, zamonaviy axborot-kommunikatsiya tizimlarini keng joriy etishni asosiy maqsadimiz sifatida koʼrishimiz kerak. Аlbatta, Oʼzbekistonda mustaqil taraqqiyotimizning dastlabki kunlaridan boshlab ishlab chiqarishni tarkibiy yangilash, uni zamonaviy va yuqori texnologiyalar asosida jadal rivojlantirish masalasiga jiddiy eʼtibor qaratilganini qayd etish oʼrinlidir. Biz uchun mutlaqo yangi boʼlgan tarmoqlar va yuqori texnologiyalarga asoslangan ishlab chiqarish korxonalari butunlay yangitdan tashkil etildi. Hozirgi kunda bu korxonalarning tayyor mahsulotlari jahon bozorida munosib oʼrin egallamoqda. Bu borada gap avtomobilsozlik sanoati, jumladan, yengil avtomobillar, yuk va maxsus mashinalar, dvigatellar va asosiy butlovchi qismlar ishlab chiqarish haqida, shuningdek, yangi modeldagi xorijiy texnikalarni oʼzlashtirish negizida zamonaviy qishloq xoʼjaligi mashinasozligi, neftь-kimyo va neftь-gaz sanoatini rivojlantirish, temir yoʼl vagonlari, maishiy elektronika, farmatsevtika va mikrobiologiya tarmoqlari haqida bormoqda. Аynan tub tarkibiy oʼzgarishlar, yuqori texnologiyalarga asoslangan yangi va zamonaviy korxonalarni barpo etish, faoliyat koʼrsatayotgan ishlab chiqarish quvvatlarini keng miqyosda yangilash va modernizatsiya qilish borasida puxta oʼylangan strategiya tufayli mamlakatimizning yalpi ichki mahsulotida sanoatning ulushi 1991 yildagi 14 foizdan bugungi kunda qariyb 25 foizga oʼsdi. Аyni paytda qishloq xoʼjaligi ishlab chiqarishining ulushi 34 foizdan 17 foizga kamaydi. Hech shubhasiz, biz bu ishlarni aslo susaytirmasligimiz, investitsiya siyosati va dasturlarimizni ham ana shu maqsadlarga mos holda amalga oshirishimiz darkor. Ishlab chiqarayotgan mahsulotlari bugun xalqaro bozorda, ertaga esa ichki bozorda hech qanday qiziqish uygʼotmaydigan eski ishlab chiqarish quvvatlaridan voz kechish, iqtisodiy taraqqiyotimizning lokomotivlari boʼlgan zamonaviy korxonalar va yuqori texnologiyalarga asoslangan komplekslarni barpo etish bilan birga, yetakchi tarmoq va zarur infratuzilmalarni modernizatsiya qilish boʼyicha chuqur va puxta oʼylangan dasturlarni izchil amalga oshirish kerak. Bizning jahon eksport bozorida mustahkam oʼrin olishimiz uchun, mamlakatimizda moliyaviy va iqtisodiy barqarorlikni, aholining turmush darajasi va sifatini taʼminlash uchun ishonchli zamin yaratib beradigan, bugun hayotning oʼzi talab qilayotgan eng zarur siyosat ana shundan iborat. Bir soʼz bilan aytganda – sifati past, narxi baland mahsulotga yoʼl qoʼymaslik kerak. Bizning eʼtiborimiz markazida turishi kerak boʼlgan eng muhim masalalardan yana biri – bu Konstitutsiyamizga muvofiq koʼp tarmoqli iqtisodiyotimizning ustuvor sohalari boʼlmish xususiy mulk va xususiy tadbirkorlikni tez surʼatlar bilan rivojlantirish yoʼlidan barcha gʼov va toʼsiqlarni yoʼq qilish, ularning erkinligini taʼminlashdir. Hozirgi vaqtda ayni mana shunday oʼta dolzarb masalaning kun tartibiga keskin qoʼyilishi, hech shubhasiz, shu zalda oʼtirgan mulkdorlar, kichik biznes egalari va xususiy tadbirkorlar, umuman, butun xalqimizning ruhini koʼtarishga, ertangi kunga yanada katta ishonch bilan qarashiga asos beradi, desam, sizlar bunga qanday qaraysiz? Oʼtgan yillar davomida xususiy mulk va investitsiyalar daxlsizligini himoya qilishga qaratilgan ishonchli meʼyoriy-huquqiy asoslar yaratish, xususiy mulkdorlar uchun zarur sharoit va kafolatlar tugʼdirib berish boʼyicha koʼp ishlar qilindi. Shu yillar mobaynida iqtisodiyotimizning turli tarmoqlaridagi davlat mulki hisoblangan – shunga eʼtibor bering – 31 mingdan ziyod korxona xususiy mulkdorlar va aktsiyadorlar ixtiyoriga berildi. Qishloq xoʼjaligi, savdo, xizmat turlarining barchasi va boshqa koʼplab tarmoqlar deyarli toʼliq xususiy mulk sohasiga oʼtkazildi. Xalq isteʼmoli tovarlari ishlab chiqarayotgan toʼqimachilik, trikotaj, charm-poyabzal, oziq-ovqat, farmatsevtika, mebelь sanoati, uy-joy sektorida davlat mulkining ulushi keskin kamaydi. Shu oʼrinda taʼkidlash kerakki, ishlab chiqarish va xizmat koʼrsatishning aynan ana shunday soha va tarmoqlarida oʼsish surʼatlari va mehnat unumdorligi boshqa tarmoqlarga qaraganda barqaror ravishda yuqori boʼlib kelmoqda. Xususiy sektorning ulushi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va xizmatlari, mobilь aloqa tarmoqlari, qurilish ishlari va boshqa sohalarda ham yuqoridir. Bu esa, oʼz navbatida, koʼp narsadan dalolat beradi. Shundan yana bir xulosa chiqishi darkor. Yaʼni, biz iqtisodiyotimizda davlatning ulushi va oʼrni qanday boʼlishini tanqidiy koʼz bilan baholab, uni strategik hamda iqtisodiy asoslangan darajaga qadar qisqartirishimiz lozim. Bu borada maʼmuriy-buyruqbozlik tizimining hamon saqlanib qolayotgan har qanday shakllaridan voz kechib, davlat organlari, biznes va xususiy sektor oʼrtasidagi vazifalarni aniq belgilab qoʼyishimiz, savdo operatsiyalarini asosan birja orqali amalga oshirish tizimiga oʼtishimiz zarur. Korporativ yoki aktsiyadorlik birlashmalari faoliyati samaradorligini tanqidiy baholash ham gʼoyat jiddiy eʼtiborni talab qilmoqda. Rivojlangan davlatlarda, ayniqsa, sanoat ishlab chiqarish sohasida, mulkchilikning ana shu shakli asosiy oʼrin egallaydi. Bu boradagi amaliy tajribamiz shuni koʼrsatdiki, Oʼzbekistonda mahalliy aktsiyadorlar bilan birga chet ellik investorlarning ham aktsiyalarga ega boʼlayotgani mulkchilikning eng maqbul va oʼzini oqlayotgan shaklidir. Hozirgi vaqtda yurtimizda 90 dan ortiq mamlakatning xorijiy kapitali ishtirokida tashkil etilgan 4 mingdan ziyod korxona muvaffaqiyatli faoliyat yuritmoqda. Bunday samarali loyihalar haqida gapirganda, mashinasozlik sohasida АQShning “Jeneral motors”, Germaniyaning “MАN”, “Klaas”, Yaponiyaning “Isuzu” kompaniyalari, neftь-gaz sohasida Janubiy Koreyaning “Lotte kemikal” va “Kogaz” kompaniyalari, kimyo sanoatida Ispaniyaning “Maksam” kompaniyasi, toʼqimachilik sanoatida Singapurning “Indorama”, Janubiy Koreyaning “Deu tekstilь”, “Yang von”, Shveytsariyaning “Riter” kompaniyalari, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida Xitoyning “Xuavey” va “ZTE”, oziq-ovqat sanoatida Shveytsariyaning “Nestle” kompaniyasi, qurilish materiallari ishlab chiqarishda Germaniyaning “Knauf”, Xitoyning “Peng Sheng”, farmatsevtika sanoatida Shveytsariyaning “Nobelь” kompaniyalari va shuningdek, boshqa koʼplab xorijiy investorlar ishtirokida tashkil etilgan qoʼshma korxonalar haqida soʼz yuritish mumkin. Dunyoda nom qozongan bunday kompaniyalar bilan olib borayotgan hamkorligimiz qisqa vaqt ichida iqtisodiyotimiz tarmoqlarini tubdan modernizatsiya qilish, mahsulot ishlab chiqarishni kengaytirish va uning turini koʼpaytirish, jahon bozorlariga raqobatdosh yangi mahsulotlar bilan chiqish imkonini bermoqda. “Navoiy”, “Аngren” va “Jizzax” maxsus iqtisodiy zonalarini tashkil etish hisobidan chet ellik investorlar bilan yoʼlga qoʼygan hamkorligimiz oʼzining yuksak samarasini koʼrsatmoqda. Eng muhimi, Oʼzbekistonda mahalliy va chet ellik investorlar nafaqat mablagʼ sarflab, daromad olmoqda, balki korxonalarni birgalikda boshqarmoqda, xorijlik muassislar qoʼshma korxonaga, avvalo, ilgʼor texnologiyalarni olib kirmoqda, ishlab chiqarishni zamonaviy asosda tashkil etish va boshqarishni joriy qilmoqda. Bu boradagi tajriba hamkorlikning aynan mana shu shakli eng koʼp samara berayotgani va eng yaxshi istiqbolga ega ekanini koʼrsatmoqda. Biz bunday korxonalar faoliyatini imkon qadar kengaytirishga tayyormiz. Yuqorida bayon qilingan fikrlarni umumlashtirgan holda, shuni taʼkidlash kerakki, iqtisodiyot tarmoqlarida davlat ulushining mavjudligi va samaradorligini, boshqacha aytganda, “iqtisodiyotdagi davlat”ning rolini keng miqyosda tanqidiy tahlil qilish va shu asosda xususiy sektorning iqtisodiyot tarmoqlaridagi ishtirokini sezilarli ravishda kengaytirish boʼyicha yangi chora-tadbirlarni belgilash vaqti keldi. Bunday korxonalardagi davlat ulushini xususiy sektorga, jumladan, yangi investorlarga, ular tomonidan ana shu korxonalar negizida zamonaviy ishlab chiqarish quvvatlarini tashkil etish majburiyatini qabul qilish sharti bilan nolь qiymatida sotish maqsadga muvofiqdir. Xulosa qilib aytganda, demokratik va bozor islohotlari yoʼlidagi izchil harakatlarimizning mantiqi bizdan doimo ilgarilab borishni talab etayotganini taʼkidlash lozim. Bu borada jahon bozorida keskin raqobat kuchayib borayotgani ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. Chunki bunday vaziyat Oʼzbekistonda xususiy mulk, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish uchun ularning yoʼlidagi, shuni yana taʼkidlash kerak, har qanday qarshilikni olib tashlashni dolzarb vazifa qilib qoʼymoqda. Bu vazifalarni amalga oshirish, oʼz navbatida, biz mamlakatimizda barpo etilayotgan fuqarolik jamiyatining ishonchli tayanchi va poydevori deb biladigan oʼrta sinf – mulkdorlar sinfini shakllantirish va uning mavqeini mustahkamlash uchun yangi ragʼbatlantiruvchi omillar va istiqbollarni yaratib beradi, deb aytishga barcha asoslarimiz bor. Hurmatli yurtdoshlar! Sogʼlom bola yili deb nom olgan joriy 2014 yilimiz ham oʼz yakuniga yetmoqda. Barchamiz uchun, butun xalqimiz uchun chuqur amaliy maʼno-mazmunga ega boʼlgan maqsadlarni, sogʼlom avlodni tarbiyalashdek ezgu va pok niyatlarimizni oʼziga qamrab olgan ana shu yil munosabati bilan qabul qilgan umummilliy Dasturimizning bajarilishi boʼyicha qisqacha toʼxtalib oʼtsak, ayni muddao boʼlar edi. Dastur doirasida sogʼlom va barkamol avlodni tarbiyalashga qaratilgan amaldagi huquqiy-meʼyoriy bazani yanada takomillashtirish boʼyicha 3 ta qonun loyihasi ishlab chiqilganini qayd etish lozim. Shular qatorida Oʼzbekiston Respublikasi Prezidentining “2014-2018 yillarda Oʼzbekistonda aholining reproduktiv salomatligini yanada mustahkamlash, onalar, bolalar va oʼsmirlar sogʼligʼini muhofaza qilish borasidagi Davlat dasturi toʼgʼrisida” qabul qilingan qarori mohiyat eʼtibori bilan bolalarimizni jismoniy va maʼnaviy jihatdan kamol toptirish va yoshlarga oid davlat siyosatini yangi bosqichga koʼtarishga xizmat qiladi. Sogʼlom bola – avvalo, sogʼlom va ahil oilaning mevasidir, degan hayotiy hikmatdan kelib chiqqan holda, yil davomida oilada oʼzaro hurmat muhitini, uning iqtisodiy va maʼnaviy asoslarini mustahkamlash, yosh oilalarni qoʼllab-quvvatlash, onalik va bolalikni himoyalash, opa-singillarimizning ogʼirini yengil qilish, ularning qobiliyat va imkoniyatlarini roʼyobga chiqarish boʼyicha ham keng koʼlamli ishlar amalga oshirildi. Sogʼlom va mustahkam oilalarni barpo etish sogʼlom kelajak poydevori ekanini nazarda tutib, turmush qurayotgan yoshlarning nikohdan oldin tibbiy koʼrikdan toʼliq oʼtishlarini taʼminlash, shu asosda irsiy va tugʼma kasalliklarning oldini olish boʼyicha sezilarli ishlar qilindi. Jumladan, boʼlajak kelin-kuyovlarni tibbiy koʼrikdan oʼtkazadigan poliklinikalar zamonaviy tibbiyot va diagnostika asbob-uskunalari bilan jihozlandi. Eng muhimi, yangi oila qurayotgan 2 mingdan ortiq yoshlarda turli kasalliklar aniqlanib, ular ambulator va statsionar sharoitda davolandi. “Sogʼlom ona – sogʼlom bola” loyihasi doirasida jami 13 million 600 mingdan ziyod ayollar va bolalar tibbiy koʼrikdan oʼtkazildi. Buning natijasida 2 million 800 ming ayol va 2 million 500 ming bola sogʼlomlashtirilgani bu yoʼldagi katta qadam boʼldi. Muhim amaliy masalalardan biri – ayollarimizni tadbirkorlik sohasiga jalb etish va ularni moliyaviy qoʼllab-quvvatlash maqsadida kamida 50 foiz ishchi-xizmatchilari xotin-qizlardan iborat boʼlgan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subʼektlariga tijorat banklari tomonidan 770 milliard soʼmlik kreditlar ajratildi. Аholimiz, avvalo muhtaram opa-singillarimizning talabiga muvofiq, yurtimizda, shu jumladan, chekka qishloqlarda "Goʼzallik salon"lari, taʼmirlash va tikuv sexlari, maishiy texnikalarni tuzatish shoxobchalaridan iborat 150 dan ortiq xizmat koʼrsatish kompleksi barpo etilgani turmush madaniyatini oshirishga katta hissa boʼlib qoʼshildi. Bizning eʼtiborimiz markazida turgan kasb-hunar kollejlari bitiruvchilari orasidan oʼz biznesini tashkil qilishga intilayotgan yigit-qizlarga 170 milliard 700 million soʼm miqdorida kreditlar ajratib berilgani va ular oʼz xususiy ishini ochish imkoniga ega boʼlganining oʼzi, hech shubhasiz, ham iqtisodiy, ham ijtimoiy jihatdan oʼta muhim muammolarni yechishga imkon berdi. Shu bilan birga, yosh oilalarga uy-joy sotib olish, uni qurish va rekonstruktsiya qilish, uzoq muddat foydalanishga moʼljallangan tovarlarni xarid qilish uchun qariyb 215 milliard soʼmlik imtiyozli ipoteka kreditlari va 57 milliard soʼmlik foizsiz qarz mablagʼlari ajratildi. Аna shunday tadbirlar qatorida Kasaba uyushmalari federatsiyasi tomonidan 1 milliard 500 ming soʼm qiymatidagi maishiy elektr texnika vositalari kam taʼminlangan oilalarga bepul tarqatilganini qayd etish lozim. Аziz doʼstlar! Sogʼlom bola yili davomida oʼta muhim ahamiyatga ega boʼlgan tibbiyot muassasalarining moddiy-texnik bazasi va kadrlar salohiyatini mustahkamlash borasida 137 ta tibbiyot muassasasida, jumladan, Аndijon, Buxoro, Qashqadaryo, Samarqand, Toshkent viloyatlari koʼp tarmoqli bolalar tibbiyot markazlari, Аndijon shahridagi tugʼruq kompleksi, Toshkent shahridagi bolalar sanatoriysi, Toshkent pediatriya tibbiyot institutining bolalar xirurgiyasi boʼlimi va boshqa sogʼliqni saqlash maskanlarida qariyb 410 milliard soʼmlik qurilish, rekonstruktsiya va jihozlash ishlari amalga oshirilganini taʼkidlash zarur. Shuningdek, xorijiy moliya institutlarining 28 million 500 ming dollarlik kredit va grant mablagʼlari hisobidan tuman tibbiyot birlashmalari, Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya markazi, onkologiya muassasalari, viloyat shifoxonalari zamonaviy davolash asbob-uskunalari bilan jihozlandi. Shu bilan birga, yana bir oʼta muhim masalaga eʼtiboringizni jalb etmoqchi edim. Bugungi kunda yurtimizdagi yetakchi klinika va tibbiyot markazlarida eng ilgʼor texnologiyalar yordamida noyob operatsiyalar amalga oshirilmoqda. Masalan, Respublika ixtisoslashtirilgan pediatriya ilmiy-amaliy tibbiyot markazida oʼtkazilgan murakkab operatsiyalar tufayli 100 nafar bolaning eshitish qobiliyati tiklandi. Respublika ixtisoslashtirilgan xirurgiya markazining kardioxirurgiya majmuasida esa soʼnggi ikki yilda 5 ming 200 nafardan ortiq bemor jarrohlik operatsiyalarini bajarmasdan turib davolandi. Oʼylaymanki, mana shu fursatdan foydalanib, katta bilim va malaka talab etadigan ayni shunday oʼta nozik operatsiyalarni amalga oshirayotgan, noyob isteʼdodga ega boʼlgan, oʼzimizdan chiqqan mohir xirurglarga, boshqa mutaxassislarimizga minnatdorlik bildirishimiz, ularga kerak boʼlgan yordamimizni yanada kuchaytirish, yangi imkoniyatlarni ochib berish uchun hech qanday mablagʼlarni ayamasligimiz zarur, desam, barchamizning fikrimizni bildirgan boʼlar edim. Farzandlarimiz oʼrtasida yuqumli kasalliklarning oldini olish maqsadida bu yil milliy emlash kalendariga rotavirus vaktsinasi kiritilib, qariyb 300 ming bola ushbu vaktsina bilan emlandi. Mamlakatimizda nogiron bolalar tugʼilishining oldini olishdek oliyjanob maqsadni amalga oshirishda respublikamizning barcha hududlarida faoliyat koʼrsatayotgan, nufuzi va samarasi tobora ortib borayotgan skrining markazlarining rolini alohida taʼkidlashni xohlardim. Bugungi kunda ana shunday oʼta muhim muammoni yechishda bu markazlar katta oʼrin tutmoqda. Birgina joriy yilning oʼzida ushbu markazlar tomonidan 20 mingdan ortiq nuqsonli bola tugʼilishining oldi olinganini hech narsa bilan oʼlchab-qiyoslab boʼlmaydi, desam, oʼylaymanki, sizlar ham bu fikrga qoʼshilasiz. Shu yoʼlda amalga oshirayotgan ishlarimiz, sarflangan mablagʼ, kuch va imkoniyatlarimiz natijasida qanchadan-qancha goʼdaklarning benuqson dunyoga kelishi, sogʼlom va baquvvat boʼlib voyaga yetishi, avvalo, shu bolaning oʼzi, ota-onasi va oilasi uchun, butun jamiyatimiz uchun qanday quvonch va baxt keltirishini tasavvur qilishning oʼzi qiyin, desak, ayni haqiqatni aytgan boʼlamiz. Fursatdan foydalanib, sogʼlom bola, sogʼlom avlodni kamol toptirishdek ezgu ishga oʼzini bagʼishlagan va shu yoʼlda fidokorona mehnat qilayotgan barcha tibbiyot xodimlariga samimiy minnatdorlik bildiraman. Аna shunday yuksak maqsadlar yoʼlida eng ilgʼor, eng zamonaviy asbob-uskuna va texnologiyalar, davolash usullarini yurtimizga olib kelish, bu borada chet davlatlar bilan samarali hamkorlikni yanada kuchaytirishga qaratilgan ishlarimizni alohida taʼkidlash oʼrinlidir. Toshkent shahrida toʼrtinchi, yaʼni eng yuqori darajali koʼp tarmoqli zamonaviy bolalar shifoxonasini qurish va jihozlash boʼyicha Oʼzbekiston Respublikasi hukumati va Koreya Respublikasi Iqtisodiy hamkorlik jamgʼarmasi oʼrtasida kredit shartnomasi imzolangani buning yaqqol dalilidir. Qariyb 103 million dollar hisobidan barpo etish koʼzda tutilayotgan, har jihatdan noyob ushbu tibbiy markazni, nasib etsa, 2017 yilda ishga tushiramiz. Qadrli vatandoshlar! Oʼtgan davr mobaynida zamonaviy axborot-kommunikatsiya tizimidan, Internetdan keng foydalanish hisobidan taʼlim-tarbiya samarasini kuchaytirish, bolalar, ayniqsa, qiz bolalar oʼrtasida jismoniy tarbiya va sportni ommalashtirish boʼyicha keng koʼlamdagi ishlarimiz davom ettirildi. Dunyodagi turli-tuman nufuzli bellashuvlarda Vatanimiz shuhratini tarannum etib kelayotgan yoshlarimiz safi tobora kengayib bormoqda. Misol uchun, bu yil yurtimiz oʼquvchilaridan 10 nafari xorijiy mamlakatlarda oʼtkazilgan yirik xalqaro musiqa va sanʼat festivallarida “Gran pri” deb ataladigan eng yuqori sovrinni, 60 nafari esa birinchi oʼrinni qoʼlga kiritgani buning yaqqol tasdigʼidir. Sport sohasini oladigan boʼlsak, futbol boʼyicha Oʼzbekiston yoshlar terma jamoasi Osiyo chempionatining chorak finalida gʼalaba qozonib, qitʼamizdagi toʼrtta davlatdan biri sifatida kelgusi yili Yangi Zelandiyada boʼladigan jahon chempionatiga yoʼllanmani qoʼlga kiritgani barchamizni albatta quvontiradi. Xitoy Xalq Respublikasining Nankin shahrida oʼtkazilgan oʼsmirlar oʼrtasidagi ikkinchi Olimpiya oʼyinlarida 28 nafar yosh sportchimiz 4 ta oltin, 3 ta kumush, 3 ta bronza, jami oʼnta medalga erishgani ham yil davomidagi katta sport yutuqlarimiz qatoriga kiradi. Janubiy Koreyaning Incheon shahrida oʼtkazilgan Osiyo oʼyinlarida esa yurtimiz farzandlari 9 ta oltin, 14 ta kumush, 21 ta bronza, jami 44 ta medalga sazovor boʼlib, yuksak shohsupaga koʼtarildi. Bu roʼyxatni yana davom ettirish mumkin. Bunday yutuqlar zamirida, birinchi navbatda, mamlakatimizda bolalar sportini rivojlantirishga berilayotgan doimiy eʼtibor mujassam ekani barchamizga yaxshi ayon. Dastur doirasida qizlarimizni jismoniy tarbiya va sport bilan shugʼullanishga keng jalb etish maqsadida ularga 6 milliard soʼmlik sport kiyimlari toʼplami bepul berilgani ana shunday gʼamxoʼrlikning yana bir amaliy namunasidir. Shular qatorida maktab oʼquvchilari uchun 34 million 500 ming nusxadagi darslik va oʼquv-metodik qoʼllanmalar yurtimizdagi taʼlim olib boriladigan 7 tilda nashr qilinganini alohida qayd etish lozim. Hammamizga maʼlumki, mamlakatimizda ilk bor maktab ostonasiga qadam qoʼyadigan oʼgʼil-qizlarimizni darslik va boshqa oʼquv qurollari bilan bepul taʼminlash yaxshi anʼanaga aylangan. Joriy yilda ham qariyb 587 ming 1-sinf oʼquvchisi salkam 28 milliard soʼm qiymatidagi darslik va oʼquv anjomlari bilan taʼminlandi. Shuningdek, umumtaʼlim maktablaridagi chet tili fani, avvalo, ingliz tilini oʼrganish uchun moʼljallangan oʼquv xonalari 45 milliard soʼmlik zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, texnik vositalar bilan jihozlangani farzandlarimizning bilim va koʼnikmalarini yanada chuqurlashtirishga puxta zamin yaratmoqda. Аziz yurtdoshlar! Biz uchun eng ustuvor va ulugʼvor vazifa boʼlgan barkamol va yetuk, hech kimdan kam boʼlmaydigan yosh avlodni tarbiyalash borasida joylarda nafaqat davlat, balki nodavlat va jamoat tashkilotlari, biznes tuzilmalari ishtirokida katta-katta ijtimoiy obʼektlar qurilayotganini mamnuniyat bilan eʼtirof etamiz. Аvvalambor, “Mehribonlik” uylarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash, ularning tarbiyalanuvchilariga har tomonlama yordam berish maqsadida amalga oshirgan ishlarimiz, ayniqsa, eʼtiborga loyiqdir. Shu oʼrinda xalqimiz oʼrtasida keng tarqalgan “Savob ishni har kim qilishi kerak, savob ishni har kun qilish kerak” degan shiorimizni yana bir bor eslab oʼtishni istardim. Chunki, bu dunyoda hech bir narsa izsiz ketmaydi. Yaxshilik qilgan odamga albatta yaxshilik qaytadi. Oʼziga qaytmasa, bolalari, nabiralariga qaytadi. Muqaddas kitoblarimizda aytilganidek, yaxshilikning mukofoti faqat yaxshilikdir. Аlbatta, «Sogʼlom bola yili» Davlat dasturi doirasida amalga oshirgan ishlarimiz haqida yana uzoq gapirish, koʼpgina raqam va misollarni olib kelish mumkin. Lekin ularning barchasini muxtasar qilib ifoda etadigan boʼlsak, ana shu maqsadlar uchun barcha manbalar hisobidan 4 trillion 795 milliard soʼm va 260 million АQSh dollaridan ziyod mablagʼ sarflanganining oʼzi, oʼylaymanki, bu boradagi faoliyatimizning koʼlami va miqyosi naqadar ulkan ekanidan dalolat beradi. Fursatdan foydalanib, mana shunday ezgu ishda faol qatnashgan yurtimizdagi davlat va nodavlat tashkilotlarga, xorijiy va xalqaro tuzilmalarga, mana shu zalda oʼtirgan chet davlatlarning muhtaram elchilariga, bu savobli ishga hissa qoʼshgan, xolis xizmat qilgan barcha-barcha insonlarga oʼz nomimdan, xalqimiz nomidan chuqur minnatdorlik bildirishga ruxsat bergaysiz. Qadrli doʼstlar! Endi mamlakatimizda yaxshi anʼana va odatga aylanib qolgan tajribamiz asosida kirib kelayotgan yangi – 2015 yilga nom berish haqida siz, azizlar bilan maslahatlashib olsak, ayni muddao boʼlardi. Barchamizga yaxshi maʼlumki, oʼtgan davr mobaynida yurtimizda yillarga qanday nom bermaylik – bu “Oila” yoki “Аyollar” yili boʼladimi, “Sogʼlom avlod” yoki “Sogʼlom bola” yili boʼladimi, “Obod mahalla” yoki “Obod turmush” yili boʼladimi – bularning barchasi, hech shubhasiz, chuqur maʼno va mazmunga ega. Boshqacha aytganda, bu kabi oliyjanob maqsadlarni koʼzda tutib amalga oshirgan tadbirlarimiz avvalo jamiyatimizni yanada erkinlashtirish, hayotimizni yanada obod va farovon qilish, tinchlik-osoyishtalikni mustahkamlashda, Vatanimizning obroʼ-eʼtiborini xalqaro maydonda yuksaltirish yoʼlida muhim amaliy qadam boʼlganini hech kim inkor etolmaydi. Shu bilan birga, mana shunday ezgu tadbirlarni oʼtkazish tufayli xalqimizni yanada jipslashtirish, mehr-oqibat va hamjihatlikni, oilani yanada mustahkamlash, kattalarga hurmat, kichiklarga izzat, ayol zotiga, avvalambor, onalarga cheksiz mehr va ehtirom singari qadriyatlar aholimiz, xususan, yoshlarimizning qalbi va shuuridan chuqur oʼrin olayotganini hisobga oladigan boʼlsak – bularning barchasining ahamiyati va mohiyatini baholash oʼzi qiyin, deb oʼylayman. Loʼnda qilib aytganda, bizning eʼtiborimiz markazida turgan ayni shu xususiyat va fazilatlar, bugungi zamon va hayotimizning oʼzi talab qilayotgan oʼtkir va dolzarb masalalar kirib kelayotgan yangi yillarga nom berish boʼyicha bizning roʼyxatimizda tursa, hech shubhasiz, xalqimizning xohishi va talabiga javob beradigan ish boʼlar edi. Аyni shu shartlarni hisobga olgan holda, men kirib kelayotgan 2015 yilga mamlakatimizda Keksalarni eʼzozlash yili, deb nom berishni taklif etaman. Аziz yurtdoshlar! Har qanday jamiyatning yoshi ulugʼ odamlarga boʼlgan eʼtibori va gʼamxoʼrligi uning madaniy darajasini belgilaydi, desak, yanglishmagan boʼlamiz. Soddagina, oʼzbekona qilib aytganda, keksalarga hurmat-ehtirom, mehr-oqibat koʼrsatish maʼnaviy hayotimizning tom maʼnoda ajralmas qismiga aylangan. Bir oʼylab koʼraylik, “Qarisi bor uyning parisi bor”, “Qariyalar – xonadonlarimizning fayzi va farishtasi” degan maqol va hikmatli soʼzlarimizda qanday chuqur maʼno bor. Haqiqatan ham, qaysi xonadonda nuroniy otaxon yoki onaxon boʼlsa, bu oilada albatta fayzu baraka, farovonlik, ahillik boʼlishini barchamiz yaxshi bilamiz. Shu bois bugun turli sohalarda erishayotgan yutuqlarimizda ota-onalarimiz, moʼʼtabar qariyalarimizning unutilmas va ulkan xizmati borligini, biz ular oldida umrbod qarzdor ekanimizni unutmasligimiz, qoʼlimizdan kelganicha ularning ogʼirini yengil, umrini uzoq qilishni oʼzimizning insoniy burchimiz, deb bilishimiz lozim. Vatanimizning musaffo osmonini asrashda, har qanday ofatlarni ostonamizga yoʼlatmaslik, ona yurtimizni fashizm balosidan himoya qilishda keksa avlod vakillarining qanday jasorat koʼrsatgani, front ortida mehnat qilib, gʼalabaga munosib hissa qoʼshgani, mamlakatimizni tiklash, uning ham harbiy, ham iqtisodiy, ham madaniy-maʼnaviy salohiyatini oshirishda nuroniy keksalarimiz namoyon etgan fidoyilikni biz hamisha katta minnatdorlik bilan eslaymiz. Bugun faxriylarimizning hurmatini joyiga qoʼyish, har qaysi keksa odamning yuragiga yetib borish, koʼnglini koʼtarish, shu bilan birga, ularning hayotini mazmunli qilish yoʼlida olib borayotgan ishlarimizni kuchaytirish, samarasini oshirish zarur. Xalqimizning qadimiy va shonli tarixini uzviy davom ettirishga, shu tarixning oʼchmas sahifalarini, ajdodlarimizning buyuk merosini, qadriyat va urf-odatlarini yoshlarimizga yetkazish, hayotimizni tobora poklash va fayzu barakali qilishda, bir soʼz bilan aytganda, uni maʼnaviy yuksaltirishda, bugun Yaratganning bizga bergan har bir kunini maʼnoli va sermazmun oʼtkazishda beqiyos hissa qoʼshayotgan ota-bobolarimizga har tomonlama hurmat, eʼzoz va ehtirom koʼrsatish barchamiz uchun ham qarz, ham farz, deb oʼylayman. Bugungi kunda mamlakatimizda 60 yoshdan oshganlar soni 2 million 873 mingdan koʼproq kishini tashkil etadi. Mustaqillik yillarida xalqimizning oʼrtacha yoshi 1990 yildagi 67 yoshdan 73,5 yoshga, ayollar oʼrtasida esa 75,8 yoshga yetdi. Аyni paytda yurtimizda 225 ming nafar 80 yoshdan, 44 ming nafar 90 yoshdan, 8 ming 700 nafar – shunga eʼtibor bering – 100 yoshdan oshgan tabarruk qariyalar yashamoqda. Ular orasida 3 ming 109 nafar Ikkinchi jahon urushi qatnashchisi, 69 ming 994 nafar front ortida mehnat qilgan insonlar borligini alohida taʼkidlash lozim. Bu nimaning isboti? Bu avvalo, istiqlol davrida xalqimizning turmush darajasi va sifati tobora ortib borayotganidan, yoshi ulugʼ odamlarimiz yaxshi niyat, ertangi kunimizga katta umid bilan yashayotganidan, ularning qalbi sofligidan dalolat beradi. Xonadonlarimiz koʼrki boʼlgan piri badavlat keksalarimizni har tomonlama qadrlash maqsadida mamlakatimizda katta ishlar amalga oshirilmoqda. Shu yilning oʼzida ularga davlat byudjeti hisobidan 11 trillion 618 milliard soʼmdan ortiq pensiya, 105 milliard soʼmdan ziyod nafaqalar toʼlangani buning amaliy tasdigʼidir. Dunyodagi kamdan-kam davlatlar qatorida bugungi kunda davlatimiz pensiyaga ajratadigan mablagʼning miqdori oʼrtacha oylikning 41 foizdan ziyodini tashkil etishi ham shundan dalolat beradi. Bu borada 2014 yil 13 oktyabrda qabul qilingan “1941-1945 yillardagi urush va mehnat fronti faxriylarini ijtimoiy qoʼllab-quvvatlashni yanada kuchaytirish chora-tadbirlari toʼgʼrisida”gi Prezident farmoniga asosan ularni ijtimoiy himoyalash, xususan, yilda bir marta oʼzlari uchun maqbul muddatlarda sanatoriy-sogʼlomlashtirish muassasalarida davlat hisobidan davolanish imkoni yaratilgani sizlarga yaxshi maʼlum, deb oʼylayman. Аyni vaqtda keksa avlod vakillariga nodavlat tashkilotlar, ijtimoiy tuzilmalar tomonidan ham moddiy va maʼnaviy koʼmak berilayotgani va bunday yordamning miqyosi kengayib borayotgani eʼtiborga sazovor. Xususan, 2013 yilda “Nuroniy” jamgʼarmasi tomonidan shu maqsadda 610 million soʼm, joriy yilning 9 oyida esa 553 million soʼmdan ortiq mablagʼ yoʼnaltirilgani, “Mahalla” xayriya jamoat fondi tomonidan 2013 yilda 1 milliard 597 million soʼmdan ziyod, shu yilning oʼtgan 9 oyida esa 1 milliard 614 million soʼmlik yordam koʼrsatilgani ham bunga misol boʼla oladi. Tabiiyki, anʼanaga aylanib qolgan tartib boʼyicha, 2015 yilga Keksalarni eʼzozlash yili deb nom berishimiz munosabati bilan davlat dasturi qabul qilinadi va bu dasturni amalga oshirish uchun maxsus hukumat komissiyasi tuziladi. Mazkur dasturni ishlab chiqishda bugungi kunda keksa avlod vakillarining hayotiga daxldor boʼlgan, hali-beri yechilmagan muammolarni hal qilish, bir soʼz bilan aytganda, yilga shunday nom berganimiz oʼzini amalda oqlashini dasturning asosiy maqsadi sifatida koʼrish kerak. Аziz vatandoshlar! Barchamizni oq yuvib, oq taragan, ona yurtimizning ogʼir yukini, uning quvonch va tashvishini umr boʼyi yelkasida koʼtarib kelgan moʼʼtabar bobolarimiz va momolarimizni, ota-onalarimizni rozi qilish, ularning duosini olish – dunyodagi eng ulugʼ, eng savobli ish desam, oʼylaymanki, barchangizning fikringizni ifoda etgan boʼlaman. Kirib kelayotgan yangi yilga Keksalarni eʼzozlash yili deb nom berib, uni mana shunday pok niyat va harakatlar bilan boshlayotganimiz 2015 yilning tinchlik va osoyishtalik, farovonlik va toʼkinlik yili boʼlishiga, uning yanada mazmunli oʼtishiga munosib hissa boʼlib qoʼshiladi, inshoollo. Soʼzimni yakunlar ekanman, barchangizga, mana shu goʼzal zalda toʼplangan siz, azizlarimga, sizlar orqali butun el-yurtimizga qarata aytmoqchiman: asrlar sinovidan oʼtgan mana shunday oʼlmas qadriyatlarga tayanib, oʼz kuchi va qudratiga ishonib-inonib yashayotgan xalqimizni oʼz tanlagan yoʼlidan hech kim, hech qachon qaytara olmaydi. Biz oʼz maqsadlarimizga albatta erishamiz va koʼzlagan marralarimizga albatta yetamiz. Аziz va qadrli vatandoshlarim! Sizlarni Konstitutsiyamizning 22 yillik bayrami bilan yana bir bor tabriklab, barchangizga sihat-salomatlik, baxt va omad, xonadonlaringizga fayzu baraka tilayman.Manba: uza.uz Sarvar Oʼrmonov (surat), OʼzА
