Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev 2025-yilni yurtimizda “Atrof-muhitni asrash va “yashil” iqtisodiyot yili” deb e’lon qilishni taklif qildi. Bu bejizga emas, bugungi kunda ona tabiatning o‘zi ogohlikka chaqirmoqda. Bunga esa beparvo qarab turish bu o‘zimizga jabr qilishlikdir. Bu borada esa yurtimizda allaqachon keng ko‘lamli vazifalar amalga oshirilmoqda. Xususan, so‘nggi yillarda mamlakatimizda energetika sohasini isloh qilish, energiya bozorini liberallashtirish, qayta tiklanuvchi energiya manbalarini hamda energiya tejovchi texnologiyalarni joriy etishga qaratilgan izchil islohotlar amalga oshirilmoqda.
Prezidentimiz tomonidan shu yil 7 avgust kuni imzolangan “Energiyani tejash, undan oqilona foydalanish va energiya samaradorligini oshirish to‘g‘risida”gi qonun ham bevosita ushbu maqsadlarga qaratilgan bo‘lib, u davlat va xususiy sektorda energiya samaradorligini oshirishga imkon yaratadi.
Mazkur hujjat energiya tejashga yo‘naltirilgan yangi texnologiyalarni joriy qilish, iqtisodiy samaradorlikni oshirish va ekologik zararlarni kamaytirish yo‘lidagi muhim qadamdir. Uning asosiy maqsadi — energiya resurslaridan oqilona va tejamkorlik asosida foydalanish tizimini yaratish.
Mamlakatimiz “yashil” energetikaga o‘tish iqtisodiyot uchun naqadar ahamiyatli ekanini anglagan holda, so‘nggi yillarda ushbu masalaga alohida e’tibor qaratmoqda. Boisi, bu mahalliy ishlab chiqaruvchilar uchun tayyor bozor va katta imkoniyat ham. Keyingi paytlarda bu borada ko‘plab muhim kelishuvlarga erishilayotgani e’tiborga molik. Masalan, Boku shahrida bo‘lib o‘tayotgan Birlashgan Millatlar Tashkilotining Iqlim o‘zgarishi bo‘yicha konferensiyasi (COP 29) doirasida O‘zbekiston, Qozog‘iston va Ozarbayjon o‘rtasida “yashil” energiyani rivojlantirish va uzatish sohasida strategik sheriklik to‘g‘risidagi bitim imzolandi.
Agar ushbu loyihaning ekologik ahamiyatiga e’tibor qaratsak, uzatiladigan energiya — bu shamol va quyosh energiyasi bo‘lib, qayta tiklanadigan va toza manba hisoblanadi hamda iqlimga ta’sirni yumshatish imkonini beradi. Shu orqali tomonlar Parij bitimi va Barqaror rivojlanish maqsadlari doirasida iqlimni muhofaza qilish bo‘yicha qo‘shma sa’y-harakatlarni qo‘llab-quvvatlamoqda.
Sammit davomida Prezidentimiz “yashil” energetika ulushini 40 foizgacha oshirilishi, elektromobil va “yashil” vodorod klasterlari, quyosh va shamol generatsiya xablarining yaratalishi hamda “Yashil makon” dasturi doirasida ko‘kalamzor hududlar keskin ko‘paytirilishini qayd etdi. Albatta, bu tashabbuslar e’tiborga molik. Shunga ko‘ra, “yashil” energetikadan to‘laligicha va unumli foydalanish moliyaviy jihatdan har bir xonadon aholisiga daromad keltiradi. Eng muhimi, tabiiy resurslar tejaladi, atmosferaga chiqarilayotgan zaharli gazlar sezilarli darajada kamayadi va asosiysi, tabiatga yetkazilayotgan zarar miqdori pasayadi. Bu orqali avlodlarimiz uchun “yashil” kelajakni ta’minlashga erishamiz.
Mamlakatimizda har yili 200 million tup daraxt va buta ekib, yashillik miqyosini 2030 yilgacha 30 foizga yetkazish maqsadi belgilangan. So‘nggi yillarda bu ko‘rsatkich 12 foizga yetdi.
Bu yil bahorda 138 million dona ko‘chat ekildi. Yil boshidan buyon 10 ming gektardan ziyod “yashil belbog‘”, vazirlik va hokimliklar 257 ta bog‘ barpo qildi. Orolbo‘yida yashil qoplama 2 million gektardan oshdi.
Joriy yildan boshlab, yo‘l, daryo va kanallarga tutash 2 ming gektar yer 10 ming aholi va tadbirkorlarga ekish uchun ijaraga berildi. “Mening bog‘im” loyihasi doirasida byudjetdan 49 milliard so‘m ajratilib, mahallalarda 215 ta yangi bog‘ yaratilayapti.
Bu sa’y-harakatlarni Tabiatni muhofaza qilish xalqaro ittifoqi, Cho‘llanishga qarshi kurashish konvensiyasi ijro organi ham e’tirof etmoqda.
Xulosa qilib aytganda, kelgusi 2025-yil – “Atrof-muhitni asrash va “yashil” iqtisodiyot yili” bu – nafaqat insonlarning ijtimoiy-iqtisodiy, ekologik toza jamiyatda yashashini ta’minlash, shu bilan birga, yaxshi, barqaror va farovon hayotni avloddan avlodga o‘tishiga ham zamin bo‘ladi. Aynan ushbu yilda amalga oshirilayotgan ulkan maqsadlar asrlarga tatiydi va albatta, jamiyatimiz fuqarolari o‘zi yashaydigan hudud, joyga mehri, munosabatini yangi bosqichga o‘zgartiradi. Chunki, yangi O‘zbekistonning bosh maqsad va strategiyasi shu ulkan maqsadlarga jamlanib keldi. Va uning ro‘yobini Yurtimiz rahbarining rahnamoligida jamiyatimiz yashovchi barcha fuqarolar qatorida, har bir oliy ta’lim muassasalarining rahbar-xodimlari, professor-o‘qituvchilari va talaba-yoshlari bor kuch g‘ayratini, bilim va tafakkurini safarbar etishiga aslo shak-shubha yo‘q.
Obidjon Xamidov,
BuxDU rektori, iqtisodiyot fanlari doktori, professor
