O‘zbekiston va Misr o‘rtasidagi munosabatlar tarixi chuqur ildizlarga ega bo‘lib, xalqlarimizni mushtarak diniy va madaniy qadriyatlari va anʼanalarining o‘xshashligi bog‘lab turadi. Ushbu omil hozirgi kunda ham ikki mamlakat o‘rtasidagi mavjud do‘stona va o‘zaro manfaatli aloqalar rivojida mustahkam tayanch bo‘lib xizmat qilmoqda. Chunonchi, bugungi kunda ikki tomonlama hamkorlik siyosiy, iqtisodiy, madaniy va xavfsizlik sohalarni qamrab oladi.
Mana shunday munosabatni yanada mustahkamlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev Misr Arab Respublikasi Prezidenti Abdulfattoh As-Sisining taklifiga binoan 20-21 fevral kunlari rasmiy tashrif bilan ushbu mamlakatda bo‘ldi. Davlatimiz rahbarining ushbu mamlakatga ilk tashrifi ana shu azaliy aloqalarni bugungi zamon talablaridan kelib chiqqan holda, yangi asosda ravnaq toptirishga xizmat qilishi bilan ahamiyatlidir.
O‘zbekiston va Misr davlatlarining orasi uzoq bo‘lsa-da, tarixiy aloqalar bog‘lab turadi. O‘rta asrlarda buyuk ajdodimiz astronom, matematik va geograf Ahmad al-Farg‘oniy yulduzlar harakatini uzluksiz kuzatish barobarida Nil daryosi sathidagi o‘zgarishni daryodan uzoq-yaqinligiga qarab aniqlik kiritish va yer hosildorligi jadvalini tuzgan. Bu o‘sha davr islom dunyosida soliq tizimini shakllantirishda muhim ahamiyat ahamiyat kasb etgani tarixdan bizga ayon. Dunyo eʼtirof etgan mutafakkir olim ko‘plab muhim kashfiyotlar qilgan. Jumladan, 861 yilda Nil daryosidagi Ravza orolida suv sathini o‘lchaydigan inshoot barpo ettirgan. “Miqyos an-Nil” nomi bilan mashhur bu qurilma qishloq xo‘jaligi va iqlimni baholashda juda muhim bo‘lgan. Qariyb 1200 yil davomida inshootdan o‘tgan asrgacha uzluksiz foydalanilgan. Bu joy bugungi kunda esa “Ochiq osmon ostidagi muzey” deb hisoblanuvchi davlatda yana bir turistik maskanga aylantirilgan. 2007 yilda Miqyosi Nil yaqinidagi xiyobonda Ahmad Farg‘oniyga haykal o‘rnatilgan. Prezidentimiz Misr Arab Respublikasiga rasmiy tashrifini Ahmad Farg‘oniy merosi ziyoratidan boshlashida ham juda keng maʼno bor.
Shundan ko‘rinadiki, ilm-fan uchun masofaning ahamiyati yo`q ekan. Bugungi kunda ham taʼlim yo‘nalishida ikki davlat do‘stona hamkorlik qilib kelayotganini taʼlim, fan va madaniyat bo‘yicha islom tashkiloti – ICESCO bilan do‘stona munosabatlar rivojlanayotganida ham ko‘rishimiz mumkin. O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi tashkil topgandan buyon Misrning dunyoga mashhur Al-Azhar universiteti bilan hamkorlik rivojlanib bormoqda. Shu bois, bugungi kunda ko‘plab yoshlarimiz mazkur nufuzli oliy taʼlim va ilmiy-tadqiqot muassasasida dunyo ilm-fani sirlarini o‘rganib, izlanishlar olib bormoqda.
Prezidentimizning Misr Arab Respublikasiga tashrifi ikki davlat taraqqiyotiga xizmat qiluvchi ko‘plab hamkorlik kelishuvlari qatorida madaniy-gumanitar va diniy aloqalarni rivojlantirish muhimligi qayd etilgani xalqimiz uchun yana bir quvonchli xabar bo‘ldi. Arab tili mutaxassislarini tayyorlash sohasidagi hamkorlikni rivojlantirish yuzasidan kelishuvga erishilgani, O‘zbekiston Prezidenti 2024-yilda Arabshunoslik global forumini birgalikda taklif etish tashabbusini ilgari surdi.
Yurtboshimiz tashabbusi bilan kundan-kunga davlatlar bilan aloqalar yaxshilanib bormoqda. O‘z navbatida, ko‘p millatli xalqimiz uchun ham yangi imkoniyatlar beradi. Shu o‘rinda yurtimizning aksariyat hududlarida ko‘p asrlardan buyon yashab kelayotgan arab millatiga mansub yurtdoshlarimiz haqida to‘xtalib o‘tsak. Ayniqsa, arablar zich yashaydigan Qashqadaryo viloyatida 1991-yili Arab milliy-madaniy markazi tashkil etilgan bo‘lib, u bugungi kunga qadar faol ishlab kelmoqda. Ushbu markaz tashabbusi va “O‘zbekfilm” studiyasi ko‘magida o‘zbekistonlik arablar tarixi va madaniyati haqida hikoya qiluvchi “Asrlar qo‘ynidan”, “Jeynovliklar” va “O‘zbekiston arablari” deb nomlangan hujjatli filmlar suratga olindi. Markaz tashabbusi bilan Jeynov shaharchasida qadimgi texnologiyalar asosida mashhur arab gilamlarini to‘qish korxonasi tashkil etilgan, arab tilini o‘rgatish kurslari ochilgan. Shu yerning o‘zida o‘zbekistonlik arablarning anʼanalari va urf-odatlari to‘g‘risida hikoya qiluvchi etnografik muzey ham faoliyat ko‘rsatadi. Bugungi kunda markazda qadimgi arab qo‘shiqlari va raqslarini ijro etuvchi “AlArabiya” folklor ansambli faoliyat ko‘rsatadi. Bu ham xalqlarimizni umumiy din, o‘xshash anʼana va urf-odatlarga asoslangan azaliy do‘stlik rishtalari bog‘lab turishini ko‘rsatadi.
Ikki davlat rahbarlari uchrashuvida ham ilm-fan va taʼlim almashinuvlari, umumiy tarixiy va madaniy merosimizni birgalikda o‘rganish, yoshlar o‘rtasidagi va ijodiy aloqalarni kuchaytirish masalalari ikki tomonlama madaniy-gumanitar hamkorlikning yangi sahifalari kun tartibida alohida o‘rin egallashi taʼkidlandi.
Azizbek Amonov,
Buxoro davlat universiteti Birinchi prorektori,
Sotsiologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori
