2015 yil 17 noyabr Buxoro viloyati hokimligi xalq ta’limi boshqarmasi huzuridagi Buxoro shahridagi 17-umumta’lim maktabida “Iqtisodiy bilim asoslari fanini o’qitishda ilg’or pedagogik va axborot-kommunikasiya texnologiyalaridan foydalanish” mavzusida viloyat amaliy o’quv-seminari yig’ilishi bo’lib o’tdi. Tadbirda Boshqarma boshlig’i o’rinbosari E.Ne’matov, 13 nafar tuman (shahar) XTMFMTTEB metodistlari, 26 nafar iqtisodiy bilim asoslari fani o’qituvchilariKun tartibidagi masalalar:1. Seminarni ochilishi.Boshqarma boshlig’i o’rinbosari E.Ne’matov, VMM yetakchi mutaxassisi Z.Hojiyeva2. Hilola Qobilova - VMM ijtimoiy fanlar mutaxassisi3. Iqtisodiy bilim asoslari fanidan o’quvchilar bilimida aniqlangan bo’shliqlarni bartaraf etishda IPT va AKTlarni samarali qo’llash.Xafiza Burxonova - Buxoro shahar 17-maktab direktori, Munira Gadoeva - VPKQTMOI Ilg’or pedagogik texnologiyalar va tajribalarni joriy etish bo’limi boshlig’i4. Iqtisodiy ta’lim samaradorligiga ta’sir etuvchi omillar to’g’risida.Z.Jo’rayeva-BuxDU o’qituvchisi, B.Navro’zzoda-VPKQTMOI o’qituvchisi Kun tartibidagi 1-masala yuzasidan E.Ne’matov so’zga chiqib, O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonuni, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da ta’lim mamlakatimiz ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy-ma’rifiy taraqqiyotida ustuvor ekanligi ta’kidlangan va ta’lim sohasida davlat siyosatining asosiy tamoyillari, ta’lim tizimi va turlari, ta’limni boshqaruv tizimi, ta’lim jarayoni ishtirokchilarining haq-huquqlari, vazifalari, ta’limni moliyalash tartiblari belgilab berilgan.“2004-2009 yillarda maktab ta’limini rivojlantirish Davlat umummilliy dasturi” va Prezidentimizning “Xalq ta’limi muassasalarini moliyalashtirish mexanizmini takomillashtirish to’g’risida”gi Farmonida ham xalq ta’limi xodimlari oldiga ta’lim-tarbiya jarayonini uzviylashtirish va samaradorligini oshirish, uslubiy rahbarlik qilishni kuchaytirish, zamonaviy ta’lim shakllarini, pedagogik-axborot texnologiyalari, ma’naviy axloqiy tarbiyaning samarali shakl hamda usullarini ta’lim-tarbiya jarayoniga tatbiq etish, ilg’or pedagoglar va pedagogik jamoalar ish tajribalarini o’rganish, ommalashtirishga yo’naltirilgan hamda moliyaviy-iqtisodiy masalalarni hal etishda ta’lim muassasalarining mustaqilligini kengaytirish, mas’uliyatini oshirish, byudjet mablag’laridan maqsadli va samarali foydalanishdek, dolzarb vazifalar qo’yilgan. Bu vazifalarni hal etish amalga oshirib kelinayotgan umumiy o’rta ta’lim islohoti bilan hamohangdir. Z.Hojiyeva so’zga chiqib, o’quv-tarbiya jarayonini samarali tashkil etish va boshqarish, yuqori sifat ko’rsatkichiga erishish o’z-o’zidan bo’lmaydi. Buning uchun, avvalo, ta’limning mazmunini, uning ilmiy nazariy va metodik saviyasini oshirish, o’qituvchilarning metodik ta’minoti va ularga ko’rsatilayotgan metodik yordamni yaxshilash, tobora takomillashtirib borish, o’qituvchining kasbiy mahoratini va nufuzini oshirish zarur.Yosh avlodni zamon talablari darajasida o’qitish kelajakda barkamol inson, mustaqil fikrlovchi shaxs sifatida tarbiyalashdek murakkab masalalarni muvaffaqiyatli hal etish ko’p jihatdan o’qituvchining g’oyaviy e’tiqodi, kasbiy mahorati, bilimdonligi, pedagogik va axborot kommunikasiya texnologiyalaridan foydalanib o’quv-tarbiya jarayonini tashkil etishi va boshqarishiga bog’liqdir.Pedagogik texnologiya o’z tizimiga ega bo’lib, unda komponentlar ketma-ketligi, o’zaro bog’liqligi, bir butunligi saqlanadi. O’quv-tarbiya jarayonida pedagogik texnologiyaning boshqaruvchanligi shundan iboratki, bunda o’quv jarayonini rejalashtirish, tashxis qilish, natijalash, tuzatish kiritish imkoniyatlari mavjud. Bunda ta’limda kutilgan natijalarga erishiladi, vaqt tejaladi. Pedagogik texnologiyaning tasdiqlanuvchanligi ishlangan model boshqa pedagoglar qo’llaganda ham xuddi ushanday samara, natija berishi kerakligini bildiradi. Bir so’z bilan aytganda, ta’lim jarayoniga yangicha yondashib, ijodkorlik, bunyodkorlik tatbiq etilsagina, ta’lim samarali yangi bosqichga ko’tariladiKun tartibidagi 2-masala yuzasidan H.Qobilova so’zga chiqib, Iqtisod fani ta’limining bosh maqsadi – iqtisodiy savodxonlikni oshirishdir. Ushbu maqsaddan kelib chiqib, o’quvchilarga iqtisodiyot bilan bog’liq bo’lgan muayyan hayotiy vaziyatlarda eng maqbul echim topa bilish ko’nikmalarini hosil qilish va yangi vujudga kelgan iqtisodiy shart-sharoitlar asosida yashash va faoliyat ko’rsatish uchun zarur bo’lgan amaliy iqtisodiy bilim va malakalarini shakllantirish iqtisod fani o’qituvchilari oldida turgan eng asosiy vazifalardan hisoblanadi.Bunda bizga pedagogik texnologiyalarga asoslangan noananaviy turdagi darslar yordam beradi. Pedagogik texnologiyaga asoslangan darslarining an’anaviy darslardan farqi shuki, bu darsda o’quvchiga erkinlik muhitini yaratib berib, unga o’z fikrini erkin bayon etishga imkon yaratib beriladi. Bunda, o’quvchiga hech qanday tazyiq o’tkazmasdan, savollar berish orqali uni erkin muloqotga tortish va uni shaxs sifatida hurmat qilish orqali do’stona munosabatdagi o’quv muhiti yaratiladi. O’quvchini ishlatish deganda, bir necha o’quvchiga mavzularni bo’lib berish orqali dars o’tish emas, balki hamma o’quvchilarni birgalikda ishlatishni tushunamiz. O’quvchilarni birgalikda ishlatish uchun o’quv jarayonida interfaol metodlardan foydalanamiz.Interfaol metodlar orqali o’quvchi kuzatadi, izlaydi, voqea–hodisalarni sharhlaydi, qiyoslaydi, umumiylikni aniqlaydi, farqlaydi, taklif etadi, hukm chiqaradi va voqea-hodisalarni yozma va og’zaki shaklda ijodiy ifodalaydi. Muxsinova Mehriniso (Buxoro shahar 17-maktab), Narziev Jamshid (G’ijduvon tumani 63-IDUMI), Bozorova Dilrabo (Jondor tumani 26-maktab) o’qituvchilarining darslari kelgan o’qituvchilar tomonidan muhokama etilib, dars yuzasidan fikr va takliflar berildi. Har bir dars turining pedagogik maqsadlariga erishish uchun o’qituvchi o’zining intellektual salohiyatini safarbar etishi, ilg’or pedagogik tajribadan foydalanishi va nihoyat, metodni tanlash haqiqiy ijodiy aktga aylanishi lozim degan xulosaga kelindi.So’zga BuxDU o’qituvchisi Z.Jo’rayeva chiqib, bevosita umumta’lim maktablarida o’qitiladigan iqtisodiy bilim asoslari fanini o’qitishda 3 muhim savolga javob berishimiz lozim:Nima uchun o’qitish kerak?Nimani o’rgatish kerak?Qanday o’qitish kerak?Birinchi va ikkinchi savollarga javob berish fanning bevosita o’zi bilan bog’liq bo’lsada, biroq 3-savolda o’qituvchining individual yondashuvi talab etiladi. Bunda yangi o’qituvchi va o’quvchilar avlodi uchun o’z davriga qarab, yangicha, zamonaviy uslublarni qamrab olgan javoblar zarurdir.Iqtisodiy bilim asoslari fanini o’qitishda an’anaviy talim kamchiliklarini fanni o’qitish jarayonini mukammallashtirish yo’li bilan bartaraf etish mumkin. Bunda yangi informasion texnologiyalarni o’qituvchi tomonidan qo’llash – mazkur muammoni hal etishning yo’llaridan biri sifatida xizmat qiladi.Bugungi kunda kompter texnologiyalarini qo’llash ko’plab o’qituvchilarni xavotirga soladi.Chunki, unga to’sqinlik qiladigan qator muammolar mavjud, jumladan, texnik, metodik ta’minot, sinfning guruhlarga bo’linish muammolari yuzaga kelmoqda. Sinflarda odatda o’rtacha 30-40 o’quvchi bo’lib, kompyuter sinfxonalarida esa 8-10 tagacha kompyuterlar joylashtirilgan. , bunday bo’linish uchun esa juda qulay dars jadvaliga zarurat tug’iladi, ammo har doim ham bu ehtiyojni qondirib bo’lmaydi. Shu tufayli, fanni o’qitishda prezentasiyalar tayyorlanib, namoyish etish ancha samarli vosita hisoblanadi. Prezentasiyalarni qo’llash oqibatlari:Ta’lim jarayonida ko’rgazmalilik tamoyilini sifatliroq amalga oshirish mumkin;O’quvchilarning o’rganish faoliyatini faollashtiruvchi muammoli vaziyatlarni hosil qilinadi;Vaqtni samarali sarflashga erishiladi.Shuni alohida ta’kidlash kerakki, iqtisodiy bilim asoslari fanini o’qitishning har qanday bosqichida: yangi materialni o’rganishda, mustahkamlash, umumlashtiruvchi dars va takrorlashda ham kompyuter texnologiyalarini qo’llash mumkin. O’qituvchi uchun esa o’z vazifasini to’g’ri tashkil etish qoladi, xolos, chunonchi, mashhur xitoy maqolida ta’kidlanganidek,“Menga aytgin- men yodimdan chiqaraman,Menga ko’rsatgin- va men xotiramda saqlayman,Meni jalb etgin- shundagina tushunib etaman.”Albatta, AKTlarni qo’llaganda, jonli muloqotni ham unutmaslik kerak, aksincha, bunday muloqotga katta o’rin ajratish lozim. Ko’plab pedagoglar proektorlar, slaydlar ishlatyapmiz, deb, o’quvchi-talabalarga ko’rsatilayotgan materialni ko’chirib olishni buyurishadi va shu vaqt davomida o’zlari kutib turishadi. Talabalar orasida esa turli xil imkoniyatlilari, jumladan, uzoqni yaxshi ko’rmaydiganlar ham bo’lishi mumkin. Bu esa o’z navbatida dars jarayoni sifatining pasayishiga olib keladi.
