Katta bobom Ro’zi Ostonov 1916 yilda Buxoro Viloyat, Buxoro tuman, Losha fuqarolat yig’iniga qarashli Chordori qishlog’ida Dehqon [1].oilasida tavallud topganlar. U kishi o’tgan asrning yigirmanchi va o’tizinchi yillarida kechgan ocharchilikning dahshatli oqibatlarini boshdan kechirgan, 1941-1945 yillardagi urushda qonli jangohlarda o’z vatanparvarlik burchini mardonavor ado etgan fidoyi , sheryurak inson bo’lganlar.”Yalqovlik va erinchoqlik insonni barbod qiladi. Kishi o’tin teradimi, ketmon chopadimi, temirchilik qiladimi, ko’cha supuradimi mehnatning aybi yo’q. Mehnatdan kelgan daromad bilan kun kechirish ulug’ saodat. Kimki burda nonni mehnat bilan topsa, uning qadriga yetadi. Kimki yengil yo’l bilan, mashaqqat tortmasdan non tishlasa, asta-sekin uning oyog’i yerdan uzilib boradi”,-der ekanlar boboginam. O’zlari esa mehnatni jonu jahonlari deb bilib, butun borliqlarini unga baxshida etgan ekanlar. Urushdan nogiron bo’lib qaytgan, uzoq yillardagi muolajalardan so’ng ham oqsoqlanib yuradigan boboginam 70 yoshga kirganlarida ham yozning jaziramasida qo’llaridan o’roq va ketmon tushmagan. Non faravon bo’lgan keying davrlarda ham bug’doy ekib, parvarishlab o’rib, yanchib, elab olishni kanda qilmaganlar.Qishning qahraton kunlarida esa bo’yra tashlanib, ustiga kigiz yoki oddiy kanopdan to’qilgan to’shak to’shalgan uylarida yarim tungacha chiroq o’chmagan.Odamlarning eshak, ot-ulovlari uchun to’qim, egar-jabduq tayyorlaganlar., eskilarining yirtiq- yamoqlarini ta’mirlab berganlar. Bigizga qatim ildirib, ko’p tortaverganlaridan barmog’lari qavarib ketar ekan. Ostonalaridan odamlarning qadami uzilmagan. Ahli dil insonlar qishning uzun tunlarida sandaliga oyoqlarini uzatib, Ro’zi bobomning o’z bog’larda yetishtirilib, quritilib tayyorlangan qanddek o’rik, mayiz kabi noz-ne’matlardan tanovul qilishni , shirin suhbatlaridan bahramand bo’lishni xush ko’rgan. Ergash buvim esa choy damlab, dasturxon yozishdan charchamaganlar.Hozirgiday texnika rivojlanmagan o’sha paytlarda ot,eshak kabi ishchi hayvonlarga ehtiyoj katta bo’lgan. Ularning asbob anjomlarini bobom kabi tamirlaydigan kishilar esa barmoq bilan sanarli bo’lgan. Shuning uchun ham qo’li gul, hunarmand boboginam ko’pchilikka kerak bo’lganlar. Ishi tushib ostonalariga qadami yetganlardan ahyonan o’zi ko’nglidan chiqarib bir nima tashlab ketmasa, xizmat haqi so’ramaganlar” Sizning meni yo’qlab eshigimdan chaqirib kelishingiz biz uchun katta davlat der ekanlar. Katta bobom va katta buvimdan yagona yodgor otamning onalari Norbibish buvim qolganlar. Norbibish buvim otalari frontga safarbar qilinqanlarida bir yoshga ham to’lmagan ekanlar. Katta buvim Ergashoy ona front ortida qattiq jonu jahd bilan xizmat qilganlar. O’zlarini ayamasdan erkaklar bajaradigan og’ir yumushlarni ham o’z zimmalariga olganlar. Ehtimol, shundan bo’lsa kerak ikkinchi farzandni ko’rish baxti bu pokiza zaxmatkash ,iymonli ayolga manguga armon bo’lib qolgan. Tarix fanlari doktori professor amakim Shodmon Hayitovning “Xotiramdagi lavhalar” kitobining “Ajdodlar hayoti va ma’naviy merosi –kelajak poydevori” bobidan o’qiymiz. “Biroq ommaviy safarbarlik e’lon qilinganda, bobom birinchilardan bo’lib frontning oldingi chizig’iga tashlangan. Ro’zi bobom otliq qo’shinda Moskva, Kaluga,Smolensk janglarida ishtirok etgan. 1943 yilning kuzida boshi va oyog’idan qattiq yaralanib, bir muddat harbiy gospitalda davolangandan so’ng zahiraga bo’shatilgan. Hassa tayoqda, cho’loq holda, harbiy kiyimda ona qishlog’iga kirib kelgan bobomni barcha ko’zda yosh bilan xursand kutib olishgan. Biroq uch yashar onam bu “ajnabiy odam”dan qo’rqib,chinqirab yig’lab yuborgan. Bir oz fursat o’tgandan so’ng, onamning bobosi va onasi u bilan “muzokaralar” olib borib, Ro’zi bobomni tizzasiga o’tirishga ko’ndirishgan” (Hayitov Sh. Xotiramdagi lavhalar. Buxoro: “Durdona”, 2016,7-bet). Katta bobom umrlarning oxiriga qadar har yili 9 mayda maktabimizda bo’lib o’z xotiralarini murabbiy va o’quvchilarga so’zlab berganlar. Men, akam va opalarim u vaqtda hali tug’ilmagan edik. Ammo o’sha xotiralarni tinglagan ustozlarimizdan bobomning hikoyalarini ko’plab eshitganmiz. Bu o’rinda o’sha tarixiy xotiralardan birgina lavhani keltirish bilan cheklanaman. Yuqorida ta’kidlanganidek, bobom urushning oldingi chizig’ida turgan qo’shin tarkibida janga kirganlar, tarkibga yoshi harbiy xizmatga hali yetishmagan bitta –ikkita soldatlar ham kirib qolgan. O’shalardan biri bobomni yoqtirib qolib, harbiy amalyotlardan bo’sh paytlarini bobom bilan o’tkazgan.”Yosh soldat” dushman bilan agar qo’l jangiga kirish to’g’ri kelib qolsa, uni qanday qilib bo’g’ib tashlashni bobomning bo’yinlaridan tutib mashq tariqasida o’zining mahoratini namoyish qilar ekan. Goh jiddiy, goh hazil-mutoyiba tarzida yosh soldat bilan kechgan o’sha lavhalar bobomning xotiralarida muhrlanib qolgan. Bir kuni qattiq jangdan so’ng yerto’lada yotgan bobomni bir kishi orqadan kelib bo’g’a boshlaydi. Bobom:” Hazillashma , hazillashma , o’ldirib qo’yasan-ku,”-deydilar. Giribonlaridan tutgan o’sha yosh soldat bo’lsa kerak, deb o’ylaydilar. Chunki dushman hududi bizning askarlarimiz turgan yerdan ancha uzoqda bo’lgan. Parvardigor qo’llab, bo’yinlariga yopishgan qo’l begona ekanligini tez his qilib, fashist qo’lidan o’zlarini tortib olishlari bilan cho’ntaklaridagi nosni uning ko’ziga uradilar. Fashist jon achchig’ida o’z ko’zi bilan ovora bo’lib qoladi. Yashin tezligida yugurib, hamrohlarini chorlaydilar. Markaziy shtab masaladan xabardor qilinadi. Dushmanning bir necha kishidan iborat ayg’oqchilari (razvedkachilari)qo’lga olinadi. Urush qaynoq bir pallaga kirgan bo’lishiga qaramay , mukofot tariqasida oddiy askar Ro’zi Ostonov bir oy muhlatga dam olish maskaniga yuboriladi. Bobom o’sha oromgohdagi shart-sharoitlar, lazzatli taomlar , yoqimli ovoz sohiblari san’atkorlarning xizmatlarini maroq bilan so’zlab berar ekanlar. Mehnatni jonu jahon deb bilgan boboginam uchun 74 yillik umrda o’sha dam olish maskani birinchi va oxirgi bo’lgan. Davlatning urush qatnashchilari va nogironlariga bergan imtiyozlaridan ham mutlaqo foydalanmaganlar. Foydalanish narida tursin, uni xayollariga ham keltirmaganlar. Eski mustabid tuzum sharoitida o’z aziz jonini Vatani xalqi uchun tikkan katta bobom kabi mard kishilarga e’tibor ham hamin qadar bo’lgan. Faqat Istiqlolgina Vatanning mard o’g’lonlari qadriga yetdi. 1991 yilning iyul oyi o’rtalarida dadam Shavkat Hayitov bobolarini holi jonlariga qo’ymay Romitan tumanida tashkil qilingan maxsus komissiyaga (VTK) olib boradilar. Bobom unamaydilar. Dadam: “Bobojon, tushuning . Zamon o’zgardi. Agar bormasangiz, siz e’tiqod qo’ygan, sig’ingan Parvardigor dargohiga ham xush kelmaydi. Istiqlol ne’matlariga ham shukrona aytmagan bo’lasiz . Axir o’zingiz og’ir kasal bo’lib yotganingizda ham, bibim qayta-qayta operatsiya bo’lib, yorug’ dunyo bilan vidolashganlarida ham shukr so’zini takrorlashdan charchamas edingiz-ku”,-deydilar. Xullas katta bobomga 1991 yilning 23 iyulida “ulug’ vatan urushining 2- guruh nogironi guvohnomasi beriladi Bir necha shifokorklardan iborat komissaiya raisi :”Bobojon, mening ismim ham Ro’zi. Ikkovmiz adash ekanmiz. Endi bir umr kattagina nafaqa olib, huzur qilib yashaysiz,”-deydi.O’sha kundan to’rt- to’rt yarim oy o’tar- o’tmas, 1991 yilning 3 dekabrida katta bobom vafot qiladilar. Shu qisqa muddatda ham 2-3 marta kasalxonaga tushadilar. Ankologik kasalliklar shifoxonasida boshlarini operatsiya qilib, askolka qoldig’ini olishadi. Noming o’chgur urush ! yarim asrdan so’ng ham sening asorating bir iymonli, halol, mard, yumshoq tabiatli, beozor jasur insonning pokiza vujudini tark etmasa?! Qani endi mening katta bobom ham tirik bo’salar, Prezidentimizning urush qatnashchilariga yaratayotgan imtiyozlardan bahramand bo’lsalar edi. Nachora, ko’ngil yig’laydiyu, ko’zlarda nam yo’q (Uyg’un, I,Sulton). Oxiratingiz obod bo’lsin, sodda beg’ubor beozor, bobojon. Iloho, o’zingiz e’tiqod qo’ygan qonli jangohlarda Sizni o’z panohida asragan Parvardigoriningiz sizni boqiy dunyoda o’z rahmatiga olgan bo’lsin. Ahmadova Mahbuba Shavkat qizi, Buxoro davlat universiteti san`atshunoslik fakulteti 2 bosqich talabasi
