Мамлакатимизда 9 май умумхалқ байрами — Хотира ва қадрлаш куни ўтказилиши, шунингдек, Иккинчи жаҳон урушида ҳалок бўлганлар хотирасини абадийлаштириш, бугун ҳам сафларимизда туриб, Ватан обрў-эътиборини юксалтиришга, ёшларни маънавий-ахлоқий жиҳатдан тарбиялашга ҳисса қўшаётган фахрийларни эъзозлаш ҳамда фашизм устидан қозонилган ғалабанинг 75 йиллиги нишонланиши муносабати билан уруш қатнашчилари ва ногиронларини моддий рағбатлантириш мақсадида 2020 йилинг 30 мартида фармони эълон қилинди.Иккинчи жаҳон урушида ҳалок бўлган минглаб юртдошларимиз хотирасини ёд этиш, оловли жанггоҳлардан омон қайтган боболаримизга, фронт ортида оғир кунларни сабр-бардош билан енгган, машаққатли синовларда ўзлигини йўқотмаган, имони бутун аждодларимизга меҳр-оқибат кўрсатиш миллий анъанага айланган.Иккинчи жаҳон урушида бутун Ўзбекистондан 1 миллион 433 минг 230 нафар одам иштирок этган бўлиб, шундан 604 минг 52 нафар ҳамюртларимиз уруш майдонларидан ногирон бўлиб қайтган, 450 мингдан ортиқ ватандошимиз эса жангларда ҳалок бўлганлар. Бу қонли урушга Бухоро вилояти ҳам ўзининг 73 минг 688 нафар асл фарзандларини жўнатган бўлиб, шундан 176 нафарини хотин-қизлар ташкил этган. Афсуски, 44 мингга яқин бухоролик жангчилар ҳам жаггоҳларда қаҳрамонларча ҳалоқ бўлишди...Уруш йилларида Ўзбекистонга бир миллион киши кўчириб келтирилган бўлса, шунинг 200 000 тасини болалар ташкил этган эди. Бухоро вилояти ҳам уруш давом этаётган ҳудудлардан келган 150 мингдан ортиқ бошпанасиз қолганларни қабул қилган. Бухоро вилоятига Харьков велосипед заводи, 8 та ҳарбий гопситал, Брянский қурилиш техникуми, ҳарбий алоқа институти, тўпчилар тайёрлайдиган ҳарбий билим юрти, Одесса шарбат заводи, Ворошиловград драма театри кўчириб келтирилган. Шунингдек, Бухоро вилоятига кўчириб келтирилган госпиталларда 10 мингдан ортиқ ярадор қабул қилинган ва даволанган.II жаҳон урушининг биринчи кунларидаёқ Бирлашган Бухоро педагогика ва ўқитувчилар институтининг 19 нафар ўқитувчиси, жумладан, М. Хасанов, К. Ширбаев, А. Слюсариев, Н. Орипов, Р. Курамшин, А. Юсупов, Х. Мамедов, А. Мирханов, Ф. Ерошин ҳамда институтда таҳсил олиб турган 199 нафар талаба урушга жўнаб кетган. 1941 октябридан институтнинг 2 та ётоқхонаси ҳарбий госпитал сифатида фойдаланилган. Институт жамоаси 7 та эвакуация қилинган болаларни ўз қарамоғига олган.Иккинчи жаҳон урушида бухоролик мард ўғлонлар Валижон Набиев, Халлоқ Аминов, Камол Давлатович Жамолов, Нарзи Ражабов, Азим Раҳимов, Эрнафас Хўжаев, Шариф Эргашев, Юрий Михайлович Биков, Исаак Фёдорович Ваксман, Ванштейн Борис Яковлевич, Василий Маркелович Пименов, Константин Андреевич Тихонов кабилар “Совет Иттифоқи қаҳрамони” унвонига сазовор бўлганлар. Шунингдек, 484 та бухоролик жангчи “Варшавани озод қилганлиги” учун, 135 жангчи “Венани олганлиги”, 194 жангчи “Прагани озод қилганлиги учун”, 159 жангчи эса “Будапештни озод қилганлиги учун” медаллари билан мукофотланган.Бухоро вилоятида бугунги кунда 1941 - 1945 йиллар уруш ва меҳнат фронти фахрийларининг сони жами 33 нафарни; шунингдек, Иккинчи жаҳон уруши даврида мамлакат ичкарисида меҳнат қилган фахрийлар сони 926 нафарни ташкил этади.Уруш йилларида олийгоҳ талабалар сонининг кескин қисқариб боришининг олдини олиш мақсадида Ғиждувон ва Шофиркон туманларида 1941-1942 ўқув йилидан бошлаб Бирлашган Бухоро педагогика ва ўқитувчилар институтининг филиаллари ташкил этилади. Шаҳрисабз ва Қизилтепада тайёрлов курслари очилади. 1944–45 ўқув йилидан бошлаб Қаршида ҳам Бухоро Ўқитувчилар институтининг филиали ўз фаолиятини бошлайди. 1944-1945 ўқув йилидан Бухоро Давлат педагогика институтига талабаларни қабул қилиш жараёни бошланади. Хулоса қилиб айтганда, Бирлашган Бухоро педагогика ва ўқитувчилар институтида 1941- 1942 йилларда 138 та, 1942 - 43 йилларда 434 та, 1943 - 44 йилларда 646 та талаба ўқиган бўлса, 1944 - 1945 ўқув йилидан жами 937 талаба таҳсил олган.Биз Президентимизнинг даъватларига лаббай деб жавоб бериш мақсадида, Ғалабанинг 75 йиллиги муносабати билан Иккинчи жаҳон урушида иштирок этган БухДУ профессор - ўқитувчилари ва ходимлари ҳақида маълумот тўплаш учун Бухоро вилоят Давлат архивида, Бухоро шаҳар хўжалик ҳисобидаги шахсий таркиб ҳужжатлари архивида изланишлар олиб бордик. Натижада, Иккинчи жаҳон урушида иштирок этган ўттиздан ортиқ профессор - ўқитувчи ҳақида қисқача маълумотлар тўпланди. 90 ёшни қарши олаётган, кундан – кунга чирой очиб, жаҳоннинг нуфузли университетлари билан беллашаётган, ҳавас қилса арзигулик олийгоҳ бўлмиш Бухоро Давлат Университетининг ўтмиш тарихини зарварақларга муҳрлаш барчамизнинг муқаддас бурчимиздир. Қуйида номлари келтирилган уруш ва меҳнат фаҳрийлари ҳақида қисқача маълумотларни BuxDU.UZ расмий канали орқали кузатиб боринг. АБДУЛЛАЕВ МАҲДИ ОРИПОВИЧ (1922 - 2005)Абдуллаев Маҳди Орипович 1922 йилнинг 27 октябрида Бухоро шаҳрида зиёли оиласида туғилган. 1939 йилда Бухоро Давлат педагогика институтининг химия - биология факультетига ўқишга кирган. 1940 йилнинг октябрида армия сафига чақирилган.II жаҳон уруши йилларида М.О. Абдуллаев урушнинг турли нуқталарида бўлиб, душман билан жанг қилган. Ҳатто 1941 йилнинг кузида Украинадаги жанглардан бирида оғир ярадор бўлган ва асирга тушган. Вербова қишлоғида 96 жангчи қаторида фашистлар томонидан отилган, аммо омон қолган. 1953 йилдан то умрининг охиригача (2005 йил 5 ноябрь) М.О. Абдуллаев Бухоро Давлат университетида ишлади. Шу йилларда у “Зоология” кафедраси мудири, факультет декани, ўқув-илмий ишлар проректори лавозимларида фаолият кўрсатди. У 1972 йилда профессор илмий унвонига сазовор бўлди. Уни бешафқат ўлим 2005 йилнинг 5 ноябрида орамиздан олиб кетди. БухДУ тузилмасидаги Қатағон қурбонлари хотирасимузейи директори А.Ҳ. Ҳамроев
