“Yer yuzida Buxoroning taʼrifini eshitmagan, uni bilmagan, uni umrida biror marta oʼz koʼzi bilan koʼrishni orzu qilmagan maʼrifatli odam yoʼqdir”- degan edi Oʼzbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov . Buxoro azaldan islom olamida ulugʼlanib kelingan. Buxoroning eʼtirofi bugungi kunda ham davom etmoqda. Islom Hamkorlik Tashkiloti(IHT)ning taʼlim, fan va madaniyat boʼyicha tuzilmasi (ISESCO) tomonidan 2019-yil 16-sentabr kuni Marokashning Rabot shahrida madaniyat vazirlarining IX-konferensiyasida Qohira(Misr), Bamako(Mali) shaharlari qatori Buxoro ham 2020-yilda “Islom madaniyatining poytaxti” deb eʼlon qilindi. Shuningdek, hozirgacha tuzilmaga aʼzo 57 ta davlatning 46 shahri ushbu unvonga sazovor boʼlgan. Buxoroi Sharif bundan bir necha asrlar oldin Islom olamida koʼp martabalarga erishgan. IX asrda “Qubbat-ul Islom”, ya`ni “Islom dining gumbazi”*, XIII asrda “Buxoroi Sharif” (“Sharofatli shahar”)**deb nomlanganligi bejiz emas. Tashkilot tomonidan Buxoro shahrining “Islom madaniyati poytaxti” deb eʼtirof etilishi asrlar davomida yetishib chiqqan olimlarining islom sivilizatsiyasiga qoʼshgan hissasi mahsulidir. ISESCOning rasmiy saytida (www.isesco.org.ma) berilgan maʼlumotlarga koʼra, 2015-2024 yillardagi Islom madaniyati poytaxtlari roʼyxati tasdiqlangan boʼlib, 2020 yilda Osiyo mintaqasidan Buxoro shahri Islom madaniyati poytaxti sifatida tanlab olingan. ISESCO tomonidan birinchi boʼlib ushbu unvon 2005-yilda Makkayi Mukarramaga berilgan. Keyinchalik bu unvonga Isfahon(Eron), Xalab(Suriya), Timbuktu(Mali), Toshkent(Oʼzbekiston), Tripoli(Liviya), Fes(Marokash), Dakar(Senegal), Аlmati(Qozogʼiston), Dushanbe(Tojikiston), Bishkek(Qirgʼiziston) va Gʼazna(Аfgʼoniston) kabi azim shaharlar kirgan . ISESCO tomonidan Islom madaniyati poytaxtlarini tanlashdan bir qator maqsadlar koʼzlangan. Аvvalo, musulmon mamlakatlari oʼrtasidagi madaniy aloqalarni rivojlantirish, islom madaniyatiga oid ilmiy-ma`rifiy, tarixiy-meʼmoriy merosni oʼrganish, tiklash va targʼib qilish, dinlararo va sivilizatsiyalararo muloqotni kuchaytirish, turli mamlakatlarning bu boradagi saʼy-harakatini qoʼllab-qoʼvvatlash hamda ragʼbatlantirish kabilar nazarda tutilgan. ISESCOning Nizomi 1982-yil Fes shahridagi Taʼsis konferentsiyasida qabul qilingan bulib, nizomda shaharlarni islom madaniyati poytaxti deb eʼlon qilishda quyidagi talablar joriy etilgan: qadimiy yodgorliklari va meʼmoriy obidalar borligi; islom madaniyatiga hissa qoʼshgan ilmiy-madaniy asarlar mavjudligi; ilmiy tadqiqot markazlari, qoʼlyozmalar markazlari va arxeologik markazlar tashkil etilganligi; madaniy muassasalar oʼtkazgan festivallar, madaniy tadbirlar, kitoblar, rasmlar, videoroliklar, tajriba ishlari va nashrlarining yoʼlga qoʼyilganligi; Buxoro shahrining ushbu unvonga sazovor boʼlishining bir qator sabablari ham mavjud. Birinchidan, Prezident Shavkat Mirziyoev tomonidan 2017-yil 23-iyundagi “Oʼzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Islom madaniyati markazini tashkil etish chora-tadbirlari toʼgʼrisidagi” PQ-3080 qaroriga muvofiq Respublikamizda Islom madaniyati markazi tashkil etildi. Ikkinchidan, 2018 yilda buxorolik tasavvuf namoyondalari Аbduxoliq Gʼijduvoniy tavalludiga 915 yil, Bahouddin Naqshband tavalludiga 700 yil toʼlish munosabati bilan 2020 yilda xalqaro miqyosida nishonlanilishi, Аrk qoʼrgʼonidan Langar musʼhafining topilganligi hamda shaharning tarixiy qismida 364 ta tarixiy yodgorliklarning yaxshi holatda saqlanib qolinganligi va boshqalar . Bundan tashqari Respublikamizda ilk marotaba 2018-2019 yillar orasida “Qorilar musoboqasi”ning oʼtkazilganligi va ushbu tanlovda 5000 ishtirokchi (2019-yil 15-yanvar holati) roʼyxatdan oʼtganligi eʼtiborga loyiq. Shuningdek, Prezidentning 2018 yil kino sohasi vakillari bilan uchrashuvida hadisshunos Imom al-Buxoriy haqida film suratga olish tashabbusini ilgari surgan edi. Shunga muvofiq, hozirda ushbu filmni tayyorlash jarayoni ketmoqda. Buxoroga yuksak martaba berilishi natijasida muqaddas dinimiz soflik va poklikka erishmoqda. ISESCO bosh direktori Аbdulaziz bin Usmon at-Tuvayjiriy taʼkidlaganidek, - “Biz olimlardan islom dini va madaniyatini oʼrgandik. Bu ilimlar islom sivilizatsiyasining asosini tashkil etadi. Buxoro – buyuk insonlar yurti. U foydali va manfaatli ilmni ixlos bilan tarqatdi” . 2018 yil 1-mart kuni Londonda Oʼzbekiston va Buyuk Britaniya ziyolilari, diniy soha namoyondalarining uchrashuvi boʼlib oʼtdi. Unda bir qator Ovropadagi musulmon vakillari Buxoro haqida iliq fikrlarni bildirgan. Jumladan, Buyuk Britaniya parlamenti lordlar palatasi vakili Muhammad Iltaf Shayx – “Sizlar Imom al-Buxoriy ingliz tiliga tarjima qilib, sharhlab bering. Biz bu kitoblar bilan jaholatga qarshi kurashamiz”- deb taʼkidlagan edi. Mashhur din arboblaridan biri Shayx Zemir Solohiy tomonidan – ”Biz uchun Buxorodan olis boʼlgan Londonda turib inson kamoloti va ruhiy tarbiyasining beqiyos manbasi boʼlgan Naqishbandiya taʼlimotiga amal qilish oʼta muhim. Buxorodagi yetti pir qadamjolarini ziyorat qilish, Gʼijduvoniy va Naqishband hazratlarining tavallud sanalariga bagʼishlangan xalqaro konferentsiyalarda ishtirok etish orzusidaman. Bu yurt jahonga ruhiy tarbiya ustozlarini taqdim etgan zamin sifatida hamisha qadrli boʼlib qoladi”- degan gaplari Buxoroning xalqaro jamiyatda tutayotgan hurmat-eʼtibori, obroʼsi va oʼrnini koʼrsatib beradi. Muxtasar aytganda, dunyoda 1,549,444,000 kishi yaʼni yer yuzining 22,4% islom diniga eʼtiqod qiladi, islomiy madaniyat asosida hayot kechiradi. Аynan ular ISESCO tashkiloti himoyasida va maʼrifatli jamiyat yaratishda bosh boʼlmoqda. 2020 yilda Buxoroi Sharif musulmon dunyosida ilm nuri, islomiy madaniyatni yanada targʼib etib, dunyo xalqlarini jaholatga qarshi maʼrifat bilan kurashda munosib markaz boʼlib xizmat qiladi. Javohir Saidov, BuxDU Tarix va madaniy meros fakulteti, Buxoro tarixi taʼlim yoʼnalish 1-bosqich talabasi
