Mamlakatimizda muzeylarga bo‘lgan yuksak e’tibor doirasida BuxDU ning 85 yilligi munosabati bilan Ilmiy-amaliy muzey-laboratoriya tashkil etildi. Bundan maqsad faqat moziyga nazar solish ya’ni, muzey eksponatlari orqali ushbu ta’lim dargohining bosib o‘tgan yo‘li, ta’lim tizimining dinamik rivojlanishi, ta’limdagi an’anaviylik va zamonaviylik uyg‘unligi, kelajakka nigoh, sohada echimini kutayotgan muammolarni ko‘rsatishdan iborat. Aytish mumkinki, Buxoroda necha yillardan beri namunali davom etib kelayotgan muzey ishining tarixiy – ma’rifiy an’analari Buxoro davlat universitetining yangi tashkil etilgan muzey-laboratoriyasida ham o‘z ifodasini topgan.Binoga kiraverishda keng foye mavjud bo‘lib, u orqali ekspozitsiya xonalariga o‘tish mumkin. Foyeda BuxDUning umumiy hududi va unda joylashgan o‘quv binolari, talabalar turar joyi va boshqa inshootlar maketi joylashgan. Demak, Ilmiy-amaliy muzey-laboratoriya binosiga qadam qo‘ygan lahzadan universitet to‘g‘risida umumiy tasavvur hosil bo‘ladi. Binoning markaziy qismida asosiy ekspozitsiya zali joylashgan va u ikki qismga ajratilgan.Tashkil etilayotgan Ilmiy-amaliy muzey-laboratoriya uchun tarixiy va zamonaviy eksponatlar kompleksini shakllantirish, universitet tarixini aks ettiruvchi arxiv materiallarini qidirib topish masalasi kun tartibiga qo‘yildi. Ayniqsa, Buxoro davlat pedagogika institutini tashkil etish to‘g‘risida Respublika xalq maorifi komitetining birlamchi buyrug‘ini qidirib topish va uni ekspozitsiyaga joylashtirish dolzarb va kechiktirib bo‘lmaydigan vazifa sifatida ishchi guruh zimmasiga yuklatildi. Shu maqsadda Toshkentdagi Markaziy Davlat arxivlariga va mahalliy arxivlarda olib borilgan sa’y-harakatlar o‘z natijasini berdi. Arxiv materiallari orasidan Buxoro davlat pedagogika institutini tashkil etish va uning dastlabki yillardagi faoliyatiga oid hujjat va suratlar topilib, ularning fotonusxalari Ilmiy-amaliy muzey-laboratoriyaga taqdim qilindi.Buxoro davlat universiteti Ilmiy-amaliy muzey-laboratoriyasi 2016 yil 11 mart kuni tantanali ravishda ochildi.BuxDU Ilmiy-amaliy muzey laboratoriyaning ochilish marosimiIkki qismga ajratilgan asosiy zal vertikal devoriy va gorizontal vitrina hamda zal o‘rtasiga qo‘yilgan olti sektsiyali ochiq vitrina, shuningdek, devorga osilgan o‘rta hajmli portretlar hamda turli yillarda oliygohni boshqargan yigirma birta rektorlarning suratlaridan iborat.Boshlang‘ich eksponat “Buxoroda Oliy pedagogika institutini ta’sis etish to‘g‘risida O‘z SSR Xalq maorifi komitetining 1930 yil 9 sentyabrdagi 146-sonli buyrug‘i” Buxoro davlat universitetini 90 yoshga to‘lganini tasdiqlovchi nodir eksponat hisoblanadi. Boshlang‘ich vertikal devoriy vitrinadagi muhim eksponatlardan biri Buxoro pedagogika institutining birinchi rektori (direktori) Karim Vahobovning suratidir. Bu inson davlat va jamoat arbobi sifatida uzoq yillar rahbarlik lavozimlarida faoliyat ko‘rsatgan. Ikkinchi jahon urushida qatnashib, o‘zbek intellektual zobiti sifatida o‘zini namoyon qiladi. Uning tomonidan ixtiro qilingan dala sharoitida non pishirish pechidan urush yillarida foydalanilgan.Institutning o‘sha yillardagi bosh binosi, o‘n uch kishidan iborat pedagog xodimlar surati va boshqa qator tarixiy suratlar, bitirganlik to‘g‘risida Haydarov Mustafo nomiga berilgan guvohnoma, 1936 yilda berilgan attestatning asl nusxasi, institutning o‘sha davrdagi rasmiy blanki ekspozitsiyadan joy olgan.Buxoroda an’anaviy madrasa ta’limi mavjud bo‘lganligining namunasi sifatida arab yozuvidagi bir necha toshbosma kitoblar, jumladan, “Axloqi Muhsiniy”, “G‘iyosul lug‘at” va boshqalar gorizontal vitrinalarda namoyish etilgan. Tarixiy suratlar guruhida institutning birinchi bitiruvchilari fotosuratlari, 1930 yillarda fizika va tabiiy fanlardan olib borilgan ma’ruza va laboratoriya mashg‘ulotlari foto tasvirlari mavjud. Ekspozitsiyaning xronologik va tematik ketma-ketligi dorasida 30 - yillar oliy ta’lim tizimida qo‘llanilgan fizika asboblari mavzuga uyg‘un ravishda zal o‘rtasidagi olti qirrali ochiq vitrinaga joylashtirilgan. Bular, 1922 yilda ishlab chiqarilgan vakuumli nasos, 1930 yilga oid teleskop, 1937-1938 yillarda qo‘llanilgan analitik tarozi, ampermetr, potentsiometr va boshqalar. Ekspozitsiya zaliBuxoro aholisining kundalik hayotida keng qo‘llanilgan qadimiy uy-ro‘zg‘or buyumlari namunalari, jumladan, urchuq, sopol ko‘za va ko‘zacha, xum, tegirmon toshi, oftoba, otashkurak, guppi kabilar ramziy ma’no kasb etuvchi eksponatlar tarzida ekspozitsiyani bezab turibdi. Bir qarashda oddiy va primitiv bo‘lib ko‘ringan bu buyumlar necha ming yillar aholining moddiy ehtiyojlarini qondirib, ayni zamonda esa o‘z tarixiy, madaniy, etnomoddiy ahamiyatini saqlab kelmoqda. Institutning XX asr 30-40 va 60- yillaridagi ta’lim sohasi faoliyatini aks ettiruvchi tarixiy fotosuratlar o‘sha davr ta’lim tizimi va darajasi to‘g‘risida muayyan tasavvur uyg‘otadi. Jumladn, 1933 yilda oliygohni bitirgan ilk talabalaning venetkasi, yotoqxona surati, shu yillarda faoliyat ko‘rsatib oliy ta’lim rivojiga munosib hissa qo‘shgan, hozirda marhum ustozlarning dars o‘tish jarayonlarini yorituvchi fotosuratlarni aynan shu erda uchratish mumkin. Buxoro oliy pedagogika instituti filiali bo‘lib tashkil topgan va keyincha mustaqil oliygoy maqomini olgan Qarshi pedagogika instituti bitiruvchilarining surati ham bor. Ularga boqib tarixiy xotira tiklanadi va bir lahza moziyga sayohat qilinadi.Muzey zalining birinchi qismi eksponatlari xronologik tartibda o‘tgan asrning 30-50-60-90-yillardagi suratlar, diplom nusxalari, ilmiy ishlar namunalarini tashkil etgan. Bular ichida 1930-1973 yillarni qamrab olgan Fizika-matematika fakulьteti bitituvchilaining venetkalari o‘ta qimmatli manba bo‘lib hisoblanadi.Muzey eksponatlari ichida institut yangi binosi (1-binosi)ning ochilish kunida taqdim etilgan ramziy kalib ham bo‘lib, uning g‘ilofida 1-bino 1970 yil 26 noyabrda foydalanishga topshirilganligi yozib qo‘yilgan. 1981 yil 11 iyunь kuni Buxoro davlat pedagogika instituti tarixida muhim voqea 50 yillik yubileyi keng nishionlangan. Respublika rahbari Sharof Rashidov oliygohga “Hurmat belgisi” ordenini topshirayotgan surat va kelgusi avlodlarga yozib qoldirgan kapsulaning o‘rnatilish vaqtidagi suratlar o‘ta qimmatli bo‘lib hisoblanadi.1980 yil qomusiy olim, ilmiy tibbiyot asoschisi Ibn Sinoning 1000 yillik yubileyi Xalqaro miqyosda nishonlandi. Shu munosabat bilan u tavallud topgan Afshona qishlog‘ida “Ibn Sino muzeyi” ochildi. Yubiley tantanalarini aks ettiruvchi fotosurat orqali shonli sana jarayonlari va unda Buxoro davlat univrsiteti olimlarining ishtiroki bilan tanishish mumkin. Ta’lim sohasida yuksak yutuqlarga erishgan o‘qituvchilarning faxriy yorliqlari, xorijiy filologiya fakulьteti olimlari yaratgan nemischa-o‘zbekcha lug‘at, nemis tili darsligi va qator o‘quv qo‘llanmalar maxsus vitrinalarda joylashtirilgan. Boshqa ta’lim yo‘nalishi faoliyati to‘g‘risida ham ushbu fikrni davom ettirish mumkin. Ma’lumki, 1992 yil mart oyida viloyatlardagi pedagogika institutlariga universitet maqomini berish to‘g‘risida Prezident farmoni e’lon qilindi. Ushbu farmon matnining Buxoro davlat pedagogika institutiga tegishli qismi ekspozitsiyadan joy olgan. Farmon e’lon qilingan davrda Buxoro davlat pedagogika institutining rektori lavozimida bo‘lgan tarix fanlari doktori, professor F.H. Qosimovning surati shu bo‘limda namoyish qilingan.BuxDUning xalqaro aloqalari ayniqsa, O‘zbekistondagi chet el elchilari tasharifiga oid suratlar universitet nufuzining ortib borayotganligidan so‘zlaydi. Oliygohni bitirgan dunyo tan olgan olim va sportchilar surati va yangidan rekonstruktsiya qilingan binolarning ochilish jarayoni ham suratlarda muzeyda o‘z aksini topgan.Muzeyning birinchi qismi bilan ikkinchi qismini yakunlovchi qismida shu oliygohda ishlab vafot etgan professor-o‘qituvchilar va ikkinchi qismida esa bugungi kunda faoliyat ko‘rsatayotgan faxriylarimizning suratlari o‘rin olgan.Muzey zalining ikkinchi qismida universitetda o‘tkazilgan yirik anjumanlar lavhalarini, ishlab chiqarish ilg‘orlari, shuningdek, o‘quv jarayonini aks ettiruvchi suratlardan boshlanadi. Ilmiy-amaliy muzey-laboratoriyani eksponatlar bilan jihozlash jarayonida universitet pedagog-xodimlari erishgan ilmiy-pedagogik yutuqlar namoyishiga ham kerakli e’tibor qaratildi. Maxsus stendda ularga tegishli guvohnoma, sertifikatlar, shuningdek, darsliklar yaratish tanlovlaridagi g‘oliblik guvohnomasi hamda ular tomonidan nashr etilgan darslik, o‘quv qo‘llanmalar namoyish etilgan. Bu sohada, ayniqsa, Pedagogika fakulьteti pedagog-xodimlarining faoliyati ibrat namunasidir.Ikkinchi zalning devorida BuxDUda 2017 6 dekabrida tashrif buyurgan Afg‘oniston Islom Respublikasi Prezidenti Ashraf G‘ani tomonidan sovg‘a qilingan gilam va uning O‘zbekiston Bosh vaziri A. Aripov va Buxoro viloyat hokimi O‘. Barnoev va bir guruh talabalar bilan tushgan esdalik surati ham o‘rin olgan.Afgoniston prezidenti Ashraf G‘ani, O‘zbekiston Respublikasi Bosh Vaziri A. Aripov, Buxoro viloyat hokimi O‘. Barnoev. Buxoro 2017 6 dekabr.Ekspozitsiya zalining derazali qismida Buxoro davlat universitetining 85 yilligi munosabati bilan o‘tkazilgan yubiley tantanalariga tashrif buyurgan mehmonlar tomonidan taqdim etilgan yodgorlik sovg‘alari namoyishga qo‘yilgan. Bular orasida O‘zbekiston xalq shoiri Jamol Kamol qalamiga mansub Jaloliddin Rumiyning “Masnaviy ma’naviy”si, Farididdin Attornig “Asrornoma”si, xorijlik mehmonlar sovg‘alari, jumladan, qozoq birodarlarimizning milliy kiyimlari, shuningdek, yubileyga atab universitetning bir guruh pedagog-xodimlari tomonidan tayyorlangan “Buxoro davlat universiteti kecha va bugun”, “Buxoro davlat universitetining ilm va ta’lim fidoyilari”, “Suratlarda BuxDU tarixi” nomli kitoblar mavjud.Universitetning musiqa, badiiy grafika yo‘nalishlari, harbiy fakulьteti faoliyatini yorituvchi eksponatlar tomoshabinni befarq qoldirmaydi.Musiqiy an’analarning mustaqillik yillarida davom etib va takomillashib borayotganini ko‘rsatuvchi eksponatlar, chunonchi, cholg‘u asboblari, ya’ni dutor, tanbur, doyra, rubob, nay, g‘ijjak, afg‘on rubobi, qonun, qo‘shnog‘ora, bayan va hokazolar kishida ko‘tarinki kayfiyat uyg‘otadi. Ekspozitsiyadagi konun cholg‘u asbobi kamyobligi va tarixiyligi bilan beqiyos ahamiyatga ega. Musiqa sirlarini talabalarga o‘rgatuvchi ustozlarning ilmiy ishlaridan namunalar, darsliklar, nota kitoblari ekspozitsiya mulkiga aylangan.Shu zaldagi gorizontal vitrinalarning biriga chet el oliygohlari tomonidan taqdim etilgan sovg‘alar quyilganki, ular BuxDUning ta’lim sohasida xorij oliygohlari bilan olib borayotgan aloqalari to‘g‘risida muayyan tasavvur hosil qilishga ko‘maklashadi.Mamlakatimiz mudofaa qudratini oshirish va tinchlikni ta’minlashga xizmat qiluvchi harbiy pedagoglar tayyorlashga ixtisoslashgan Harbiy fakulьtet faoliyati ham ekspozitsiyadan munosib joy olgan. Mustaqil harbiy texnika va qurollarning maket va mulyajlari ekspozitsion ifodasini topgan.O‘tgan asrning 70- yillarida tashkil topgan Badiiy grafika fakulьteti o‘z faoliyati davomida ko‘plab iqtidorli mutaxassislarni etishtirib berdi. Ixtisoslikni tugatgan mutaxassislar bugungi kunda taniqli me’mor Usta Shirin Murodov, Buxoro miniatyura san’atining so‘nggi vakili musavvir Sadriddin Pochchaev, qolaversa, XVI-XVII asrlarda gullab yashnagan Buxoro miniatyura maktabi an’analarini davom ettirmoqdalar. Ushbu ixtisoslik o‘qituvchi va talabalari ishlaridan namunalar ularning nafis san’at sir-asrorlarini puxta egallaganliklaridan dalolat beradi.Badiiy grafika yo‘nalishi ekspozitsiyasiDiqqatni tortadigan eksponatlar sirasiga ustoz va talabalar ijodiy iste’dodidan guvohlik beruvchi san’at asarlari, ya’ni kartinalar, jumladan, “Chorbakr”, “Poyikalon”, “Natyurmort” asarlari kiradi. Shofirkon kashtachilik uslubida yaratilgan “Kichik so‘zana” kompozitsiyasi, zardo‘zlik pannosi, batik uslubida bajarilgan kompozitsiya, yog‘och o‘ymakorligi namunasi bo‘lmish darvoza maketi, mis o‘ymakorligiga oid ish, “Namoyon” naqsh kompozitsiyasi, lavh, qalamdon, Ismoil Somoniy, Minorai Kalon, Abdullaxon timi, Mir Arab, Chorminor madrasalari maketi chinakam amaliy san’at asarlari namunasi sifatida ekspozitsiyaga ko‘rk berib uribdi. Muzeyni yangi ekspozitsiyalar bilan boyitib borish ham oliygoxning kun tartibidagi asosiy masalalardan biri bo‘lib hisoblanadi. Muzey ishga tushgan kundan boshlab tashkiliy ekskursiyalar yo‘lga qo‘yildi va fakulьtetlar kesimida pedagog-xodimlar hamda talabalar belgilangan grafik asosida muzeyga tashrif buyurmoqdalar. Viloyat, shahar maktablari, litsey, kollej o‘quvchilarining tashkiliy ekskursiyalari davom etmoqda. Bugungi kunda ushbu muzeyga ellikka yaqin davlat vakillari tashrif buyurishgan. Bular ichida O‘zbekiston Respublikasida faoliya ko‘rsatayotgan chet el elchixona vakillari ham bor. Zamonaviy talablarga javob beradigan ushbu Ilmiy-amaliy muzey-laboratoriya mustaqil O‘zbekistonning chinakam vatanparvar, jasur, qat’iyatli, bilimdon, dono avlodini shakllantirish va tarbiyalashda o‘zining munosib hissasini qo‘shishi muqarrar. Bir so‘z bilan aytganda oliygoh muzeyi minglab yoshlarimizga tarbiya maskani vazifasini o‘tab kelmoqda. BuxDU tuzilmasidagi Qatag‘on qurbonlari xotirasi muzeyi direktori,O‘zbekiston Tarixchilar jamiyati Buxoro viloyati bo‘limi raisi Azalshox HamroevMuzey nazoratchisi Dilafro‘z Kayumova
