+998 (65) 221 29 14

+998 (65) 221 27 64

Yangiliklar

  1. Bosh sahifa  
  2. Yangiliklar  
  3. TIL – INSON KAMOLOTINING KO‘ZGUSI

TIL – INSON KAMOLOTINING KO‘ZGUSI

11.01.2022

O‘z  vataningga bo’lgan chinakam muhabbatingni o‘z tilingga bo’lganmuhabbatingsiz tasavvur etish mumkin emas.(K.G.Paustovskiy)Har bir inson qalbida Vatan muhabbati pinhona yashaydi. Mana shu mehr-muhabbatni nutqida ifodalash uchun esa unga o‘z milliyligini aks ettira olgan ona tiliga ehtiyoj seziladi.  O‘zbek xalqi rasman 31 yildan beri mana shu baxtni tuyib yashamoda. O‘zbek tiliga Davlat tili maqomining berilishi,  “Davlat tili haqida”gi qonunning qabul qilinishi, 21-oktabrni “Til bayrami” sifatida nishonlashni belgilanishi, “O‘zbek tilining Davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeyini tubdan oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoninig qabul qilinishi, Davlat tili markazlarining tashkil etilishi yurtimizda tilga , davlat tiliga bo‘lgan e’tiborning yuksak darajada ekanligini e’tirof  etmay ilojimiz yo‘q. Buni qaranki, tilimizning sofligi, uning rivoji, jamiyat hayotidagi o‘rni va jahondagi nufuzini oshirish uchun  yurtimizda sezilarli ishlar amalda yo‘lga qo‘yilgan.Til – bu inson kamolotining ko‘zgusi, til millat ruhi, shu tariqa tilga bir qancha tashbehlarni keltirishimiz mumkin. Til benihoya muqaddas va mo‘tabar ne’mat, u inson degan mavjudotni shakllantirgan, taraqqiyot bosqichlariga olib chiqqan, ruhiy komillikka boshlagan, ijtimoiy munosabatlarga  yo‘l ko‘rsatgan, tafakkur qulflarini yechgan, ilm yo‘lida mayoq, zulmatlarda chiroq bo‘lgan sehrli bir jilodir. Shuning uchun ham tilga hurmatsizlik, insoniyatning o‘ziga bo‘lgan behurmatligidir.   Bejiz emaski, xalqimiz tilga, xususan, o‘zining ona tiliga muntazam muhabbat bilan e’tiborda bo‘lgan, uni e’zozlab ardoqlagan, o‘zbek tilining mukammalligi va betaktorligidan faxr-u iftixor qilgan. Bugun o‘zbek tili dunyo tillar qatori jahonda o‘z  o‘rni, obro‘ va maqomiga ega. Shu bilan birga bugun ona tilimiz imkoniyatlarini qay darajada namoyon eta olyapmiz, degan haqli savol ham borki, u har birimizni o‘ylantirishi, mushohadaga tortishi, shu jumla qalbimizda isyon qilib turishi darkor. Biz kelajak avlodni tilimiz boyliklari bilan ta’minlashimiz, til xazinamizning nodir me’rosini saqlab turgan asarlarimizni ularga kengroq o‘rgatishni insoniylik va pedagoglik burchimiz deb bilishimiz lozim.O‘zbek tili boyligini yaxlit holda tasavvur etish uchun  eski o‘zbek adabiy tilining asoschisi, Maqsud Shayxzoda ta’biri bilan aytganda, so‘z mulkining sultoni Mir Alisher Navoiy asarlari dunyosiga bir nazar tashlashning o‘zi kifoya. Bu olamda butkul koinot aks etadi, bu bepoyon tafakkur va tuyg‘ular olami adabiyot va ilm ummoniga boshlab boradi. Alisher Navoiy ijodiga nazar tashlasak, ona tili ravnaqi uchun ulkan ishlarni amalga oshirganini guvohi bo‘lamiz. Alisher Navoiy o‘zbek tilini xazina deb baholaydi. Bu xazinani esa “ilon” va “tikanlar” o‘rab turganini ta’kidlaydi.  Navoiy “Muhokamat-ul lug‘atayn” kabi lingvistik ahamiyatdagi asari bilan bemisl xazina − tilimiz qadr-qimmatini oshirdi, sharq mumtoz adabiyotining hamma janr va turlarida betakror asarlar yaratdi. Bu tilda birinchi “Xamsa”ni, birinchi “Majolis un-nafoisni” yozdi. Mavjud adabiy an’analarga yangiliklar kiritdi. Xalq madaniyati, ma’rifati va ma’naviyatining yuksalishida tilning muhim vosita ekanligini, til bashariyat naslini o‘tmish va zamon bilan bog‘lovchi timsol ekani shoir va arbob Navoiyning hamisha diqqat markazida bo‘ldi.Mumtoz adabiyotimiz vakillarining xalq dostonlari – “Alpomish”, “Kuntug‘mish”, “Rustamxon”, “Go‘ro‘gli” turkumdagi asarlarining ta’rifga sig‘mas boy tili, shuningdek Abdulla Qodiriy , Cho‘lpon, Fitrat, Oybek ,G‘afur G‘ulom, ularning izdoshlari  Hamid Olimjon, Zulfiya, Abdulla Oripov,  Erkin Vohidov , Muhammad Yusuf, Shavkat Rahmon va boshqa ijodkorlar yaratgan go‘zalliklar ham, “Boburnoma”day asardagi tafakkur  saltanati ham o‘zbek tili buyuklligini, yuksakligini namyon etadigan bebaho, o‘lmas adabiy boylikdir. Nutqning go‘zalligi , tilning burroligi, ifodaning aniqligi inson uchun o‘ziga xos husndir, bu husn esa oxir-oqibatda jamiyatning millatning yuzinini ko‘rsatadi.Yozuvchi Ulug‘bek Hamdam ham: “Til – millatning ma’naviy pasporti”, – deya ta’rif bergan edi . Haqiqatan ham, tilda millat ruhi yashaydi, millat hayotida yuz berayotgan o‘zgarishlar tilda xuddi ko‘zgudek aks etib turadi.I.G‘ofurov  shunday degan edi: “Til millatning birinchi haqqidir. Shu haq o’ksitilgan bo’lsa, demak, millat o’zini o’zi o’ksitib kelgandir”. Shuning uchun ham milliy til har qanday davlatning ramzlaridan biri hisoblanib, tilning takomili, rivoji davlat himoyasida bo‘ladi. Har bir davlat o‘z rasmiy tilining sofligi va boyib borishini ta’minlaydi va uning iste’mol doirasi kengayib borishi uchun turli davlat dasturlarini ishlab chiqadi, o‘rganish uchun esa qulay shart- sharoitlar yaratib beradi. Biz ham ona tilimiz  mavqeyining oshishi, milliy yuksalishi, ravnaq topishi va yana-da takomillashuvi uchun o‘z hissamizni qo‘shishimiz lozim.Bugun yurtimizda “Milliy tiklanishdan –  milliy yuksalish sari” degan ustuvor g‘oya ilgari surilmoqda. Barcha sohalar bilan birga davlat tilining jamiyatdagi o‘rni va nufuzini oshirish bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda. O‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzini oshirish, davlat tilini milliy qadriyat sifatida targ‘ib qilish, unga nisbattan milliy g‘urur hissini tarbiyalash, tilimizning xalqaro mavqeyini mustahkamlash, yana muhimi, davlat tiliga oid muammolarni hal etishda ijodiy yondashuvni rivojlantirishda bizning fakultetda ham bir qancha ishlar amalda yo‘lga qo‘yildi.Xususan,  joriy yilda  10.00.01 – O‘zbek tili,  10.00.02 – O‘zbek adabiyoti ixtisosligida filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasini beruvchi Ilmiy kengashning ochilishi, professor-o‘qituvchilarimiz tomonidan darslik, monografiya, o‘quv qo‘llanmalarining nashr etilishi, davlat tilini o‘qitish markazi filialining ochilishi, talabalarimizning fan olimpiadalarida yuqori o‘rinlarni qo‘lga kiritishi fikrimiz dalilidir.Dilshod Rajabov, Filologiya fakulteti dekani