Avlodlarimiz bizdan keyin ham
munosib tabiiy muhitda
yashashi kerak!
Shavkat Mirziyoyev
Ma’lumotlarga qaraganda, keyingi yillarda Buxoro viloyatining har gektar maydoniga faqatgina atmosfera orqali bir yilda o‘rtacha 400-500 kg chang va tuzlar aralashmasi yog‘iladi, shularning 40-50 foizi Orol bo‘yi hududidan kirib kelmoqda. Viloyatimiz hududida tabiiy namlik yetarli emas, atmosfera yog‘inlarining yillik miqdori 90-150 mm.ni tashkil qilgan holda yer sathidan bug‘lanish esa 2000 mm.gacha yetadi. Bu jihatdan Buxoro viloyati o‘ta qurg‘oqchil (arid) zonaga mansubdir. Orol dengizi suvining chekinishi natijasida keyingi 10 yilda viloyatda shamolning doimiyligi yoz mavsumidagi garmsellar bilan birgalikda 40 % ga oshganligi qayd etilgan. Keyingi ikki-uch yil ichida faqat yoz oylari emas, balki, to‘rtala fasl davomida ham shamollar, ba’zida chang-qumli bo‘ronlar ham kuzatilmoqda.
Buxoro viloyati sharoitida g‘o‘za va g‘alla va boshqa qishloq xo‘jalik ekinlari nafaqat tuproq sho‘rlanishidan, balki boshqa noqulay ekologik omillar- qurg‘oqchilik, suv tanqisligi, garmse l- issiq shamollar va yuqori harorat ta’siridan ham qattiq zararlanmoqda. Masalan, ko‘pincha yoz oylarida tuproqda suv yetishmasligi (tuproq qurg‘oqchiligi), havo haroratining yuqori (45-50oS) va nisbiy namlikning past bo‘lishi (10-20%), garmsel (issiq shamollar), (atmosfera qurg‘oqchiligi) va boshqa noqulay omillar g‘o‘za, g‘alla va boshqa ekinlarning hosil salmog‘i va uning sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.
Ma’lumki, 2021 yil noyabr oyida “Yashil makon” umummilliy loyihasi e’lon qilinib, 200 million tup daraxt ko‘chati ekish rejalashtirilgan edi. Bunga muvofiq, kuzda 85 million dona ko‘chat o‘tqazildi. Ko‘plab tashkilotlar, mahallalar, umuman, keng jamoatchilik bu savobli ishda jonbozlik ko‘rsatdi. Bu yil bahor mavsumida 125 million dona daraxt ko‘chatlarini ekish mo‘ljallanmoqda.
– “Yashil makon” umummilliy loyihasi bir yillik tadbir emas. Uning doirasida kelgusi besh yilda 1 milliard tup daraxt ko‘chatini ekishni maqsad qilingan. Bu umummilliy harakatning natijasi har bir mahallada ko‘rinishi kerak, bu savobli ishni havas bilan qilish kerak, deb ta’kidladi davlatimiz rahbari.
Mart oyidan “Yashil yillik” umummilliy tadbiri boshlanishi e’lon qilindi. Har bir hududning iqlimiga mos, kam suv talab qiladigan va tez o‘sadigan ko‘chatlarni tanlab, ularni yetishtirish uchun ko‘chatxonalarni ko‘paytirish zarurligiga ham alohida e’tibor qaratildi.
O‘zbekistonda 150 yil davomida birinchi marta changli bo‘ron kuzatildi. Ushbu chang va qumli bo‘roni cho‘ldagi qumlarning shamol orqali kirib kelishi hisoblanadi. O‘zbekistonda buta va daraxtlar kam. Respublika bo‘yicha bu ko‘rsatkich 8 foizni tashkil etadi, xolos. Jahon standartiga ko‘ra, ko‘kalamzorlashtirilgan maydonlar 30 foiz darajasida bo‘lishi lozim.
Viloyatimiz hududlariga kuchli chang-qum bo‘roni va shamollar tufayli kirib kelayotgan garmsel, chang va tuzlarning salbiy ta’sirini kamaytirishda - ko‘kalamzorlashtirish, daraxt-ihotazorlar barpo qilish hamda sog‘lom ekologik muhitni shakllantirish borasida Buxoro davlat universiteti rektori professor Obidjon Xamidov va biologiya kafedrasi mudiri, professor Askar Xolliyev tashabbuslari bilan viloyatning Olot va Qorako‘l tumanlari hududida yuqoridagi kabi noqulay ekologik omillarning salbiy ta’sirini yumshatish borasida 2021-2022 yil fevral oyida ikkala tuman miqyosida ko‘chat ekish oyligi deb e’lon qilingan edi.
Bu xayrli ishni amalga oshirishni yo‘lga qo‘yish maqsadida 2021-yilda mahalla, bog‘cha, maktablar tomonidan jami 100 mingdan ortiq har xil turdagi daraxt ko‘chatlari ekildi va ekilgan ko‘chatlarni parvarishlash ishlari yo‘lga qo‘yilgan edi. Hozirgi paytda navbatdagi ko‘chat ekish oyligini yuqori saviyada va keng ko‘lamda amalga oshirish uchun ishlab chiqilgan ilmiy dastur va reja asosida Qorako‘l va Olot tumani bo‘yicha 80 dan ortiq maktab, 50 ga yaqin bog‘cha va 30 dan ortiq sog‘liqni saqlash tashkilotlariga universitet homiyligida 50 mingga yaqin 3 xil turdagi terak qalamchalari yetkazilib berildi. Yuqoridagi tashkilotlar rahbarlari bilan o‘tkazilgan seminar va yig‘ilishlar davomida bugungi kunda kuzatilayotgan ekologik muammolar, yechimlar va takliflar borasida keng ma’lumotlar berildi.
