Korrupsiya bu – jamiyatni turli yo‘llar bilan iskanjaga oladigan dahshatli illat ekanligiga bugun barchamiz guvoh bo‘lib turibmiz. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 2003-yil 21-noyabrdagi rezolyutsiyasiga muvofiq, 2004-yildan boshlab “9-dekabr – Butunjahon korrupsiyaga qarshi kurashish kuni” sifatida nishonlanishi ham bejiz emas. Davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasida ham Korrupsiya jamiyatimiz rivojiga g‘ov bo‘layotgan eng katta illat ekanligi, shuningdek, “Korrupsiyaga qarshi kurashishda aholining barcha qatlamlari, eng yaxshi mutaxassislar jalb qilinmas ekan, jamiyatimizning barcha a’zolari, ta’bir joiz bo‘lsa, “halollik vaksinasi” bilan emlanmas ekan, o‘z oldimizga qo‘ygan yuksak marralarga erisha olmaymiz. Biz korrupsiyaning oqibatlari bilan kurashishdan uning barvaqt oldini olishga o‘tishimiz kerak,” – deb ta’kidladilar. Hozirgi glabollashuv davrida yoki jarayonida korrupsiya muammosi jahonning deyarli har bir mamlakatida mavjudligini ko‘rish mumkin. Ammo bu – barcha davlatlarda ham korrupsiya bir xil degan ma’noni anglatmaydi. Ekspertlarning xulosasiga ko‘ra, korrupsiyaning vujudga kelish sabablari turli mamlakatlarda turli xil bo‘lib, tarixiy rivojlanish bosqichi hamda ijtimoiy-iqtisodiy muammolarning mavjudligi hamda taraqqiyot darajasi bilan belgilanadi. Rivojlangan demokratik davlatlar, jumladan, Singapur, Shvetsiya, Finlandiya davlat islohotlarini aynan mazkur illat – korrupsiyani ildiziga bolta urish bilan boshlaganligi va bu borada tizimli ravishda ish olib borishni o‘zlarining asosiy vazifalari deb belgilaganligi uchungina jahonda korrupsiya darajasini o‘rganuvchi “Transparency International” tashkilotining korrupsiyaning yo‘qlik indeksida har doim yuqori pog‘onalarida turishini ta’minlaydi. Bu albatta mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasiga, jumladan investitsiya faoliyatining taraqqiyotiga, investitsiya muhitiga ijobiy ta’sir qilib, davlatni har tomonlama rivojlanishiga sabab bo‘ladi. Korrupsiya – bu jamiyatni turli yo‘llar bilan iskanjaga oladigan dahshatli illatdir. Mazkur illat demokratiya va huquq ustuvorligi asoslariga putur yetkazibgina qolmay, inson huquqlari buzilishiga, moliyaviy bozorlar faoliyatiga to‘sqinlik qilinishiga, har bir jabha taraqqiyotini sekinlashishiga va jamiyat xavfsizligiga tahdid soladigan uyushgan jinoyatchilik, terrorizm va boshqa hodisalar ildiz otib ketishiga sharoit yaratib berishi hammamizga kundek ravshandir.Korrupsiyaga qarshi kurashish har bir fuqaroning, ichki axloqiy-ruhiy maslagi va e’tiqodiga aylanishi kerakki, bu korrupsiyaga qarshi ma’rifatning o‘zagini tashkil qiladi. Qonun talablarining to‘laqonli amalga oshirilishi mamlakatimiz aholisining turmush farovonligini oshirishga, rivojlanish yo‘lidagi to‘siqlarni bartaraf etishga xizmat qiladi.“Ta’limning inqirozi – bu millat inqirozidir”. Abu Nasr Forobiy “Fozil odamlar shahri” asarida fuqarolik jamiyatini qurishda to‘g‘anoq bo‘ladigan muammolardan biri korrupsiyadir, deb qayd etgan. Haqiqatdan ham, korrupsiya – taraqqiyot kushandasi, xavfsizlikka tahdid tug‘diruvchi xavfli jinoyat. Bu illatga qarshi kurashish tegishli organlarninggina emas, barchaning ishi bo‘lishi zarur. Shundagina biz ushbu xavfni bartaraf etgan bo‘lamiz. Bozor iqtisodiyoti tizimi kushandasi, davlatlar o‘rtasida ikki va ko‘p tomonlama hamkorlik, biznes hamda investisiya rivojida shafqatsiz to‘siq ham ayni shu korrupsiya hisoblanadi. Har yili o‘nlab qo‘shma korxonalarning ochilishi va yopilishi zamirida ana shu “ko‘rinmas qo‘llar” yotadi. Korrupsiya darajasi yuqorilashgan davlatga chet el investitsiyasini kiritish kamayib borayotganining asl sabablarini ham shu xavfli illatdan izlash lozimga o‘xshaydi.Bugun bu borada o‘nglanish, siljish qilmasak, millatimiz obro‘siga korrupsiya illati soya solib turaveradi. Toki, biz oilada, bog‘chada, maktabda, oliy ta’limda o‘g‘il-qizlarimiz ongiga, ruhiyatiga ta’magirlik, poraxo‘rlik yomon illatgina emas, balki u jamiyatimiz tanazzuli, iqtisodiyotimiz orqaga ketishi sababi ekanligi haqida ko‘proq tarbiyaviy va targ‘ibot ishlarini olib bormasak, maqsad-muddaoga erisha olishimiz qiyin, albatta.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 27-maydagi “O‘zbekiston Respublikasida korrupsiyaga qarshi kurashish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5729-son farmonida oliy ta’lim tizimida «Korrupsiyasiz soha» loyihasini amalga oshirishni tashkil etish belgilangan bo‘lib, bugungi kunda tizimda uzluksiz ravishda ishlar olib borilmoqda.2020-yil 18-yanvardagi Korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha respublika idoralararo komissiyasining “Oliy ta’lim sohasida korrupsiya holatlarini barvaqt aniqlash hamda bartaraf qilishga qaratilgan vazifalar”ga bag‘ishlangan yig‘ilishida belgilangan vazifalardan kelib chiqib, “Oliy va o‘rta maxsus ta’lim tizimida korrupsiyaga oid huquqbuzarliklar sodir etilishiga imkon berayotgan sabab va shart-sharoitlarni bartaraf etishga qaratilgan “Yo‘l xaritasi” ishlab chiqildi. Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi tomonidan 2020-yil 4-sentyabrda O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligida yashirin iqtisodiyot va korrupsiyaga qarshi kurashish hamda uning oldini olish bo‘yicha 2020-2021 yillarga mo‘ljallangan “Yo‘l xaritasi” tasdiqlandi.Buxoro davlat universitetida ham ushbu illatga qarshi bir qator tizimli ishlar amalga oshirilmoqda. 2020-2021 yillarga mo‘ljallangan “Yo‘l xaritasi” asosida universitetda Komplayens-nazorat tizimi joriy etildi. Korrupsiyaga qarshi kurashish prinsiplari va talablariga rioya etilishini monitoring va nazorat qilish tizimining samaradorligi va natijadorligiga erishish uchun quyidagi:Korrupsiyaning oldini olish masalasida talabalar o‘rtasida onlayn so‘rov o‘tkazish tizimi yo‘lga qo‘yildi. Sotsiologik so‘rovnomalarni tashkil qilish va tahlil qilish bo‘yicha 200 nafardan ortiq trener kontingenti shakllantirildi. “Elektron universitet” loyihasi doirasida o‘quv jarayonini elektronlashtirish ishlari boshlandi. O‘tgan davr mobaynida 150 ta profilaktik tadbir, mingdan ziyod davra-suhbati, seminar, ma’rifiy tadbirlar, 350 ta tanlov tashkil etilib, ularda 20144 nafar professor-o‘qituvchi, 78 971 nafar talaba-yosh va 180 nafar ma’ruzachi-trener qamrab olindi.Bundan tashqari, oliy ta’lim tizimida o‘tkaziladigan tenderlar hamda savdo tanlovlarining shaffof, ochiq va haqqoniyligini ta’minlash maqsadida Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi mutaxassislarining ishtirokini ta’minlash choralari ko‘rilmoqda. Oliy ta’lim muassasalari professor-o‘qituvchilari, xodimlari va talabalar uchun korrupsiya holatlari bilan to‘qnashganligi bo‘yicha xabar qilish imkoniyatini beruvchi “Telegramm BOT”, “ Korrupsiya bot” huquqiy kanali faoliyati yo‘lga qo‘yildi.So‘nggi yillarda Yurtboshimiz tomonidan ilgari surilgan davlat xalqqa xizmat qilishi kerak, degan ulkan g‘oya fuqarolik jamiyati institutlariga tizim va dasturlarni ishlab chiqish imkoniyatini bermoqda. Bu illatga qarshi keskin kurashish choralari ko‘rilmoqda. Tadqiqotlar biror-bir illatga barham berishda eng samarali vosita illatning o‘zi bilan emas, balki sababi bilan kurashish ekanini ko‘rsatmoqda.Korrupsiya va milliy taraqqiyot masalasi – yurt taqdiri, mamlakat kelajagi uchun har qachongidan muhim va dolzarb ahamiyat kasb etadi. Sababi yurtimiz aholisi bir asrlik mustamlakachilik davrida yo‘qotilgan moddiy hamda ma’naviy boyliklar o‘rnini qayta tiklash, iqtisodiyotni rivojlantirish, milliy o‘zlikni asrash yo‘lida kechayu kunduz mehnat qiladigan davr keldi.Yaponlar ham, xitoyliklar ham, singapurliklar ham xalq ruhiyatini saqlab qolish, diniy qadriyatlarni mustahkamlash, vatanparvarlik mafkurasini ongga singdirish orqali milliy taraqqiyotga erishdi. Biz ham shu nurli yo‘ldan yurishga munosib xalqmiz. Zero, ozodlik, erkinlik yaratgan xalqimiz boy imkoniyatlardan to‘laqonli foydalanishga haqlidir. O‘zbekistonda korrupsiya muammosi yechilishiga va bu baloga barchamiz birdaniga qarshi kurashishimiz uchun mas’uldirmiz. Buxoro davlat univeristeti ham bu jamiyat nuqsoniga qarshi kurashib kelmoqda. Universitet tizimida korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha o‘rnatilgan talablar va tartib-taomillarga rioya etilishini nazorat qilish (komplayens-tekshiruvlar) komplayens nazorat va korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘limi va universitet tasarrufidagi markazlar va muassasalardagi korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha mas’ul xodimlari tomonidan amalga oshirilgan chora-tadbirlarining asosiy natijalari universitet tizimida korrupsiyaga qarshi kurashish tizimining amaldagi holati to‘g‘risidagi hisobotlarni tuzishda foydalaniladi.Muxtasar qilib aytganda, adolat ustuvor bo‘lsa, mamlakatda taraqqiyot, xalq farovonligi, islohotlar samarasi ta’minlanadi. Korrupsiyaga qarshi kurashishga doir qabul qilanayotgan normativ hujjatlar nafaqat korrupsiyaga qarshi kurashish mexanizmi mustahkamlanishini, balki har bir rahbar, har bir fuqaroning o‘ziga yuklatilgan vazifani sidqidildan, halol ado etishini, shu bilan birga, jamiyatdagi muhit, aholining huquqiy bilimi, madaniyat darajasi, ma’naviyati, uyushqoqligi va jamoat faolligi pastligi kabi omillarga barham berishni talab etadi. Shunday ekan, o‘zimizga xulosa qilishimiz, kelajakni korrupsiyasiz birgalikda qurishimiz, buning uchun avvalo, o‘zimizni o‘zimiz tarbiya qilishimiz, korrupsiyanining har qanday ko‘rishnishini bartaraf qilish uchun birgalikda kurashishimiz zarurdir.O.X.Xamidov BuxDU rektori, iqtisodiyot fanlari doktori, professor.
