O‘ZINGIZNI AQLLI DEB HISOBLAYSIZMI?Nega biz ba‘zi bir insonlarga baho berayotganda, ularni aqlli va dono deymiz? Ularning qanday ijobiy xislatlari yo bo‘lmasa qobiliyatlari uchun bunday baho beriladi? Aqlli insonlar o‘zlarining his-tuyg‘ularini tushunish bilan birga ularni boshqara oladilar ham. Buning siri shundaki, aqlli odamlar o‘z hissiyotlarini tushunish va ularni boshqarish uchun nimalar qilish lozimligi bilan birga qanday ishlardan voz kechish kerakligini ham yaxshi tushunadilar. Biz doim har qanday sharoitda o‘zini boshqara oladigan, bosiq, qalb tinchligini saqlay oladigan, donishmand insonlarga havas qilamiz va ularga o‘xshashni istaymiz.O‘ylab ko‘rsak aqlli insonlar qatorida bo‘lish ko‘p hollarda o‘zimizga bog‘liq ekan. Baxtli bo‘lish va doim oldinga intilishga halaqit beradigan ba‘zi bir harakatlardan voz kechib, ularning o‘rniga ijobiy xislatlarni ko‘paytirsangiz, tez orada ular qatorida bo‘lasiz,- deydi psixologlar. Xo‘sh unda nimalarga, qaysi harakatlarimizga e‘tibor qaratish lozim?1.Ular hech qachon boshqalar tomonidan kayfiyatlarining buzilishiga yo‘l qo‘ymaydilar.Agar sizning kayfiyatingiz va o‘zingizga beradigan bahoga o‘zgalarning fikri ta‘sir etsa unda baxtdan umid qilmay qo‘ya qoling. Ayniqsa doim o‘zini boshqalarga solishtirgan insonlar doim baxtsizlikdan nolib yuradilar. Aqlli insonlar hech qachon erishgan yutuqlariga, xursandchiliklariga boshqalarning raxna solishlariga yo‘l qo‘ymaydi. Chunki ular boshqalarning fikri yoki ularning nima qilayotgani bilan ishlari yo‘q. Aytaylik qaysidir qo‘shni yo tanishingizning siz haqqingizdagi g‘iybati, ko‘ylagingizga to‘kilib ketgan kofe yuqi, sinfdoshingizning yangi mashina olganligi yoki o‘g‘lingizning tuflisini yirtib kelishi kun davomida kayfiyatingizning tushib yurishiga, o‘zingizni boshqalar oldida omadsiz his qilishingizga sabab bo‘lmasligi kerak. Aqlli insonlar nega shunday bo‘ldi?,-deb asablarini buzib yurish o‘rniga bu muammoni qanday qilib oson yechish mumkinligi haqida ko‘proq bosh qotiradilar.2.Aqlli insonlar kechirimli bo‘ladilarAmmo bu ular hamma narsani darrov unutadilar, nima yomonlik qilsangiz ham kechiraveradilar degani emas. Avvalo kechirimlilik bu yomon xayollardan, og‘irlikdan, salbiy fikrlardan qalbni xalos qilish va yana oldinga intilish degani. Aqlli insonlar avval qalblarini bunday og‘irlikdan qutqaradilar va shundan keyin o‘zlarini kelajakda bunday ahvolga qayta tushib qolmaslik yo‘llarini axtaradilar.3. Tankka qarshi pichoq bilan jangga chiqmaydilarAqlli insonlar o‘zlarini asrash kerakligini, chunki ertaga yangi kun, yashash uchun yangi jang bo‘lishini yaxshi tushunadilar. Jahlimiz chiqqanda hissiyotlarimizni nazorat qilishni unutib, jangga kirib ketamiz va albatta bunga tayyor bo‘lmaganimiz sabab yengilamiz. Vaqt o‘tib o‘zimizni bosib olgandan keyin nega unday qildim, nega bu gapni aytmadim, axir asoslarim bor ediku,-deb afsuslanib yuramiz. Agar haqiqatdan ham jang qilmoqchi bo‘lsangiz o‘zingizni bosib olib, o‘ylab, asoslantirilgan fikrlaringizni bir joyga to‘plab o‘zingizni qurollantirib oling. Axir tankka qarshi pichoq bilan jangga kirilmaydiku.4. Ular ideal bo‘lishga intilmaydiHayotda idel insonlar bo‘lmaydi. Har bir insonning o‘ziga xos ijobiy tomoni bilan birga o‘ziga xos salbiy tomoni ham bo‘ladi. Shu uchun ham har bir inson o‘zgacha dunyo. Shu xislatlari bilan takrorlanmas va qiziq. Aqlli insonlar hayotda erishgan yutuqlari haqida ko‘proq o‘ylaydilar va ulardan zavq oladilar.5. Ular o‘tmish bilan yashamaydilarAqlli insonlar omad yutqiza bilish va yana oldinga intilishga ham bog‘liq ekanligini biladilar. O‘tmishdagi omadsizlik, alam, xatolar uchun qayg‘urib o‘tirmaydilar. Ular bugun bilan yashab, kelajakdan katta umid qiladilar.Agar siz o‘tmish bilan yashay boshlasangiz, u bugungi haqiqiy hayotingizga aylanadi va kelajakdan sizni maxrum etadi.6. Ular muammoga yopishib olmaydilarAqlli insonlar muammo haqida emas, uning yechimi haqida o‘ylaydilar. Vaqtlarini, bilimlarini ham shunga sarflashga harakat qiladilar.7. Xoxlamagan ishga rozi bo‘lmaydilar.Biz ko‘p hollarda juda katta kuchga ega bo‘lgan “Yo‘q” degan so‘zdan foydalana olmaymiz. Doim birovni ko‘nglini og‘ritmaslik yo bo‘lmasa kuchsiz xarakterimiz sababli, garchi vaqtimiz, imkoniyatimiz yetmasada, boshqalarga yo‘q deb javob bera olmaymiz. Natijada o‘z shaxsiy vaqtimizdan, qaysidir zarur ishlarimizdan voz kechib, va‘damizning ustidan chiqishga harakat qilamiz. Qattiq asabiylashamiz, stressga tushamiz, charchaymiz. Aqlli insonlar esa va‘da berishdan oldin o‘ylab ko‘rishadi, imkoniyatlari, vaqtlari yetmasa “yo‘q” deb javob berishadi. Garchi ularni boshqalar biroz qo‘pol deb o‘ylasalarda. Chunki ularni boshqalarning fikri juda ham qiziqtiravermaydi.8. Ular doim nolib yuradigan insonlar bilan do‘stlashmaydiChunki doim noliydigan insonlarga o‘zlarini yaxshi his qilishlari uchun, ularni jon quloq bilan eshitadigan va dardlariga hamdard bo‘ladigan insonlar kerak. Yaxshisi bunday insonlardan uzoqroq yurgan ma‘qul, bo‘lmasa siz ham salbiy fikrlar botqog‘iga botib ketasiz. Agar doim noliydigan inson bilan gaplashishga to‘g‘ri kelib qolsa, undan muammoni qanday yechmoqchi ekanligi haqida so‘rang. U yo jim bo‘lib qoladi yo bo‘lmasa muammoni yechish yo‘lini axtara boshlaydi. BuxDU psixologi Dilbar Hamdamova
