Sotsiofobiya –bu shunday xulq ogʼishishiki, bunda insonda odamlar diqqat markazida boʼlishdan va uni negativ baholashlaridan kuchli qoʼrquv paydo boʼladi.. Shu sababli ham ijtimoiy holatlardan qochish. Bundan kelib chiqib inson ijtimoiy holatlarda yashamaydi. Ijtimoiy holatlar bu odamlar bilan munosabatga kirishish, odamlar koʼp joylarda borish, gapirish, magazinlar, umuiy hojatxona, umumiy ovqatlanish joylaridan, telefonda gaplashishdan qoʼrquv.
Sotsiofobiyaga chalingan insonlar doim men jamiyat tomonidan kamsitilaman, meni masxara qilishadi,-degan qoʼrquv va tashvishdan aziyat chekadilar. Doim , goʼyoki atrofdagi barcha odamlar ularga juda katta diqqat bilan qarab turganidek va katta kuch bilan kuzatayotganidek his qiladilar. Baʼzi hollarda bu insonlar qoʼrquvlari asossiz va boʼrttirilgan ekanligini bilsalarda, ijtimoiy aloqalardan qochadilar.
Sotsiofobiyaga chalingan insonlar doimiy qoʼrquv va tashvish holatini yengish uchun spirtli ichmliklar va psixoaktiv moddalarga ruju qoʼyishadi.
BELGILАRI
- Har qanday ijtimoiy holatlarda qoʼrquv, vaxima, negativ baho berishlari, uyalish, va bu holatlar uni halokatga olib borishidan qoʼrquv.
- Odamlar diqqat markazida boʼlganda juda kuchli qoʼrquvning paydo boʼlishi.
- Ijtimoiy holatlardan anglaydigan , ammo mantiqsiz qoʼrquv.
- Ijtimoiy holatlardan qochish.
- Kundalik hayotdagi beonalar bilan muosabat qilish, telefonda gaplashish.
- Shovqin-suronli tadbirlardan, joylardan, doʼstona uchrashuv va shaxsiy aloqalardan qochish.
- Notanish odamlar oldida biror narsa qilishdan qochishadi, goʼyoki oʼzini hukm bilan kuzatib turishgandek his qiladi.
- Koʼz bilan aloqadan qochishadi va tanqid qilishdan va ularni tanqid qilishlaridan qoʼrqishadi.
Simptomlar orasida qaysilar boʼlmasligi kerak?
Аlkogol va psixotrop dorilar isteʼmol qilmaslik.
Tugʼma psixologik kasalliklar (autizm)
Tashqi koʼrinishi yoki fiziologik holatidagi kamchiliklar boʼlishi. Masalan yuzida, tanasida, nogironlik.
Fiziologik belgilari
Yurakning tez urushi, bosh aylanishi yoki ogʼrishi
Qon bosimining oshishi, gapirganda duduqlanish
Tomoqda nimadir tiqilib qolganini his etish
Koʼkrak qafasida ogʼriq his etish.
Koʼp terlash
Qoʼl va oyoq titrogʼi,
Qoʼl va oyoq uchlarining sezmay qolishi
Titroq,
Qizib ketish
Siyib qoʼydim deb oʼylash
Inson goʼyoki oʼzini bu yerda emasdek his etishi
Koʼngil aynishi, oshqozonda ogʼriq
Yuzning qizarishi, ishtahaning boʼgʼilishi
Uxlashga qiynalish va qoʼrqinchli tushlar
Hissiyotlari
Odamlar bilan muloqotga kirishganda oʼsib boruvchi qoʼrquv
Odamlar koʼp joyga borganda qoʼrquv, vaxima, vaxima xujumlari his etishi
Telefonda gaplashishga qoʼrqish
Muhim boʼlmagan kichik narsalarga ham asabiylashish
Odamlar bilan muloqotga kirishidan oldin nevroz va betoqatlik his etish
Oʼziga past baho berish va oʼzini toʼkis his etmaslik.
Omadsizlikni doim kutish
Oʼzini tashqi koʼrinishiga, bilimiga, qoʼlidan ish kelishiga past baho berish va tanqidiy qarash.
Juda tez xafa boʼlish.
Oʼz joniga qasd qilish haqidagi fikrlar
Odamlar orasida hushimni yoʼqotaman yoki yuragim toʼxtab qoladi deb oʼylash
Ikki tipga boʼlinadi:
1. Oʼziga xos holatlardan qoʼrquv. Masalan: qoʼshiq aytgnadi yoki nutq soʼzlaganda.
2. Umumiy holatlardan qoʼrquv. Bunda qoʼrquv va vahima barcha ijtimoiy holatlarda sodir boʼladi. Bu tip bolalik va oʼsmirlik davrida oilada, bolaning ruhiy rivojlanishiga eʼtibor berilmaganda shakllana boshlaydi. Baʼzi holatlarda hayotiy holatda ham paydo boʼlishi mumkin. Masalan insonning katta yoshida tazyiqqa uchrashi, omma oldida obroʼsizlantirilishi, masxara qilinishi, ijtimoiy tarmoqlarda obroʼsi toʼkilishi, haqorta qilinishi ham sotsiofobiyani boshlanishiga sabab boʼlishi mumkin.
Аgar davolanmasa nima boʼladi?
Davolanmasa insonning umri davomida saqlanib qoladi va uning hayotiga qiyinchiliklar keltirib chiqaradi.
- Boshqa turli psixologik kasalliklarning, shaxsiyat ogʼishilarining shakllanishiga olib keladi. Depressiya, vaxima xujumlari, okr, umumiy doimiy tashvishli holatlar.
- Oʼqishga, maʼlumot olishga, kraʼera qilishga katta toʼsiq boʼladi.
- Oilaviy munosabatlarda muammolar boʼladi. Chunki doim bunday insonlar oila aʼzolari, doʼstlari, romantik uchrashuvlardan qocha boshlashadi.
- Vaxima va qoʼrquvlarni pasaytirish uchun bunday insonlar alkogol, narkotik isteʼmol qila boshlaydilar va oʼrganib qoladilar.
- Selfxarm. Oʼz tanasiga zarar yetkaza boshlaydilar.
Sotsiofobiya uyalishdan nima bilan farq qiladi?
Uyalish, tortinish bu insondagi xarakteridagi xislatdir. Inson xarakteridagi bu xislatni tushunadi va uni negativ deb qabul qilmaydi. Inson boshida uyaladi, hayajon bosadi, keyin bu holat sekin oʼtib ketadi. Аmmo sotsiofobiyada bu holat oʼtib ketmaydi.
Davolash.
Psixoteravet, psixolog va medikamentoz.
Аmaliyotchi psixolog Dilbar Hamdamova
