Vobkent tumanidagi 4-maktabda o`tkazilgan “ONA ZAMIN MEHRI” mavzusidagi 22 aprel –umumjahon Yer kuniga bag`ishlab o`tkazilgan tadbir Vobkent tumanidagi 4-maktabda BuxDU Tabiiy fanlar fakultetining Tuproqshunoslik va geografiya kafedrasi katta o`qituvchisi M.Ergasheva, shu kafedraning o`qituvchii G.Halimova hamda mazkur maktabning geografiya fani o`qituvchisi M.Rajabova bilan hamkorlikda 16 aprel kuni VIII-sinflarda “Ona zamin mehri” mavzusida 22 aprel –umumjahon Er kuniga bag`ishlab tadbir tashkil etildi. Tadbirni maktab direktori O`.YA. Boboqulov o`zining samimiy tilak va istaklari bilan boshlab berdi. G.S.Halimova: Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bosh assambleyasi tomonidan 2009 yil 22 aprelda bo`lib o`tgan yig`ilishda mazkur sanani Butunjahon Er kuni sifatida nishonlashga qaror qilindi. Sрu bois mana to`rt yildan buyon 22 aprel sanasi jahonning barcha mamlakatlarida Butunjahon Er kuni sifatida nishonlanib kelinmoqda. Aytish joizki, Butunjahon Er kunida dunyoning turli mamlakatlarida Tinchlik qo`ng`iroqlari jaranglab, insonlarni sayyoramiz yagonaligini his etish, xalqaro tinchlikni saqlash va barcha insonlarning yagona uyi hisoblangan erni himoya qilishga chorlaydi. Ma’lumot o`rnida aytadigan bo`lsak, er yuzasining umumiy maydoni 510,2 million kilometr kvadratga teng bo`lib, 29,2 foizi quruqlik qolgan 70,8 foizi esa dengiz va okeanlar hissasiga to`g`ri keladi. Turli baholarga ko`ra, jahonning umumiy er fondi maydoni Antarktida va Arktika muzliklarini hisobga olmagan holda 13,1 milliard gektardan 14,9 milliard gektargacha cho`zilgan. Er fondi tuzilishida ishlov beriladigan er maydonlari bor yo`g`i 11 foizni, yaylov va o`tloqlar 23 foizdan 25 foizgacha, o`rmon va butazorlar 31 foizni, aholi yashaydigan erlar esa bor yo`g`i 2 foizni tashkil etadi. Qolgan barcha er maydonlari kam mahsuldorli va umuman mahsuldorsiz tog`lar, doimiy muzlikdagi tog` jinsli maydonlar, cho`llar, muzliklar va botqoqliklardan iborat. Er maydonlarining o`ta taqchilligiga qaramasdan, ishlov beriladigan erlar inson uchun zarur bo`lgan oziq-ovqat mahsulotlarining 88 foizini etishtirib beradi.So`nggi 50 yil davomida dunyodagi aholi soni salkam 3 barobarga ortib, don etishtirish 4, neft mahsulotlari 7, tabiiy gaz 15, toshko`mir 3,6, yog`och iste’moli 14 hamda elektrostantsiyalarning quvvati 21 martaga oshgan. Achinarlisi har yili yer yuzasidan 13 million gektar o`rmonlar turli ehtiyojlar tufayli yo`q qilinmoqda. Yфngi erlarni o`zlashtirish maqsadida o`rmonlarning kesilishi, nafaqat alohida mintaqalarda, balki butun sayyoramizda ekologik barqarorlikning, jumladan, suv rejimining buzilishi va boshqa ko`pgina ekologik ofatlarning kelib chiqishiga sabab bo`lmoqda.M. Rajabova: Dunyoning qurg`oqchil hududlarida cho`llanish jarayonlari katta maydonlardagi erlarni bosib, hozirgi kunda 900 million gektar maydonni egallagan. O`nlab mamlakatlarning hududidagi taxminan 3 milliard gektar er maydoniga esa cho`llanish jarayonlari xavf solmoqda. Ekin maydonlariga noto`g`ri ishlov berilishi, qishloq xo`jalik ekinlarining haddan ziyod ko`p ekilishi, o`rmonlarning kesib yuborilishi hamda yaylovlarda chorva mollarining me’yoridan ortiq boqilishi cho`llanish jarayonlarining tezlashuviga sabab bo`lmoqda. Ekin maydonlarining antropogen landshaftlarga aylantirilishi esa ularni tanazzulga uchrashiga olib kelayapti.Atrof-muhit va tabiiy boyliklarga nisbatan antropogen ta’sirlarning ortishi, shubhasiz, atmosfera, okeanlar, dengiz va daryolar, tuproq, o`rmon va boshqa tizimlarda global o`zgarishlarni sodir bo`lishiga va natijada iqlim o`zgarishlariga olib kelmoqda.Iqlim o`zgarishlari Erning qutblarida yaqqol sezilib, keyingi 40 yil davomida u erdagi muzliklarning jadal erib borishi qayd etilgan. Mutaxassislarning qayd etishicha, so`nggi 15 yil davomida Er yuzasidagi o`rtacha harorat eng yuqori ko`rsatkichga etgan. Oksford unversiteti olimlarining fikriga ko`ra, karbonat angidrid gazi tashlamalari miqdori hozirgi darajada saqlansa, 2055 yilga borib er yuzidagi o`rtacha harorat 4 darajaga ko`tarilishi mumkin. Agarda ushbu holat yuz beradigan bo`lsa abadiy muzliklar erib, Okean suvlari o`zidan bug` gazlarini chiqara boshlaydi va bu jarayonni nazorat qilish imkoni yo`qoladi. Bundan tashqari, er yuzida o`rtacha haroratning 4 darajaga ko`tarilishi shimoliy qutbda haroratning 15 darajaga ortishi, Okean suvlari sathining 140 santimetrga ko`tarilishiga olib keladi.Bugun tabiat - bu insoniyatning boyligi emasligi, balki inson uning tarkibiy bir bo`lagi va uni o`rab turgan tabiiy muhit ekanligi hamda insoniyat rivojlanishi oddiy tabiiy resurslardan foydalanishdangina iborat emasligini barcha anglab etmoqda. Tabiat davlat va ma’muriy chegaralarni tan olmaydi hamda ekologik tanglikni bitta yoki bir necha davlatlarning urinishlari bilan bartaraf etib bo`lmaydi. Bularning barchasi atrof-muhitning holati va unda kechayotgan o`zgarishlar jarayonlari hamda tabiatning global qonunlarini boshqarayotgan asosiy tarkibiy mexanizmlarni tushunib etishni taqozo etadi.
